1, 2. (a) Meessaneeto qeeˈla hooga mayi qarra abbitanno? (b) Xaa yannara meessaneeto qeeˈlate daafira xiinxalla hasiissinohu mayiraati?

MEESSANEETO QEEˈLA Magano hagiirsiisanno akataati. (Gal. 5:22, 23) Woˈmunni woˈma isonooto qeeˈla dandaannohu Yihowaati. Mannu ooso kayinni guuta ikkitinokki daafira, insaneeto qeeˈla shota diˈˈikkitannonsa. Isinni xaa yannara alamete aana lowo qarri iillanni noohu mannu umonsa qeeˈla hoogino daafiraati. Insaneeto qeeˈlannokki manni xonamaano, dimbaaleeyye, kanca yaannore, adhamansa diigannore, asalunni amadamannorenna araadaasine ikkanno, hattono usuru minira earanna siimu xaadooshshinni saˈˈanno dhibbinni amadamara dandaanno; qoleno togoo mannira surrensa gawajjantaranna hasiˈrikkinni godowu gatansara dandaanno; kuri insaneeto qeeˈlannokki mannira iillannonsa qarri giddo gamaholla.—Far. 34:11-14.

² Insaneeto qeeˈlannokki manni umonsano wole mannano gawajjannoti dihuluullissannote. Yannankera mannu albinni roore umonsa qeeˈlannokkiha ikkino. Alba 1940 balla xiinxallinoonni xiinxallo mannu insaneeto qeeˈla hooginota leellishshanno; muli yannara assinoonni xiinxallono mannu albinni roore insaneeto qeeˈlannokkiha ikkanni haˈrinota leellishshannote. Maganu Qaale nabbawanno mannira tini dhagge diˈˈikkitannonsa; korkaatuno Qullaawu Maxaafi heeˈnoommohu “goofimarchu barra” ikkinota leellishshanno taje giddo mitte mannu “umosi qeeˈlannokkiha” ikkannota kulanno.—2 Xim. 3:1-3.

3. Kiristaanu insaneeto qeeˈla hasiissannonsahu mayiraati?

 ³ Ninkeneeto qeeˈla hasiissannonkehu mayiraati? Hanni tenne assa hasiissannonkeha lame korkaata laˈno. Umihunni, umonsa qeeˈlanno manni, togo assansanni qarransa ajisha dandaannota huwantoonni. Togoo mannira wolootu ledo dancha aante heedhannonsa; qoleno insa hasattonsa qeeˈlannokki manni geeshsha dihanqitanno, hattono quwa saˈe diyaaddanno. Layinkihunni, Magano hagiirsiisate fonqolo qeele saˈˈanna gara ikkitinokki yorto qeeˈla hasiissanno. Addaaminna Heewani yortonsa diqeeˈlitino. (Kal. 3:6) Hatte yannanni kayise, mannu ooso umonsa qeeˈla hoogansanni lowo qarri iillanni noonsa.

4. Umonsa qeeˈla qarrissannonsa manni maa hedansa jawaachishshansara dandiitanno?

⁴ Mannu oosora guuntete xeˈne noonsa daafira, woˈmunni woˈma insaneeto qeeˈla didandiitanno. Yihowa soqqamaanosira insaneeto qeeˈla shota ikkitannonsakkita afino; qoleno isi gara ikkitinokki yorto qeeltanno gede kaaˈlannonsa. (1 Mot. 8:46-50) Maganu, isira ammanante soqqama hasidhannoha ikkirono, mito wote umonsa qeeˈla qarra ikkitannonsa manna baxillaanchu Jaali gede ikke jawaachishannonsa. Konninni aanchine Yihowa dancha lawishsha ikkinonkehu hiittoonniitiro ronseemmo. Hakkiinnino, Qullaawu Maxaafi giddo kulloonnihu danchanna busha lawishsha ikkanno mannire kultanno xagge xiinxallineemmo. Hattono, albinni roore ninkeneeto qeeˈlate kaaˈlannonkeri maatiro ronseemmo.

5, 6. Yihowa isonooto qeeˈlannoha ikkinota leellishinohu hiittoonniiti?

⁵ Yihowa assannori baalu guuta ikkino daafira, isi woˈmunni woˈma isonooto qeeˈla dandaanno. (Mar. 32:4) Ninke kayinni guuntete xeˈne noonkereeti. Ikkirono, Yihowa lawishsha harunsate isi umosi qeeˈlino gara xiinxalla hasiissannonke. Yihowa isonooto qeeˈlannoha ikkinota leellishinohu hiitte doogganniiti?

⁶ Hanni Sheexaanu finqili wote, Yihowa isonooto qeeˈlino gara hedi. Sheexaanu abbino qarri hatte yannara tira hasiissannoho. Daawuloosi Maganoho finqili yannara, iima noori ammanantinori ayyaanu kalaqo lowo geeshsha giirantinotinna lowo geeshsha hanqitinoti dihuluullissannote. Sheexaanu abbino qarra hedatto wote aterano hattoo hedo macciishshantahera dandiitanno. Yihowa kayinni dimuddamino. Hatte yannara Isi gura qiniite lae malino coye assino. Isi Sheexaanu finqili yannara assinori, hanqoho muddamannokkiha ikkinota leellishanno. (Ful. 34:6; Iyo. 2:2-6) Yihowa kageeshshi geeshsha keeshshinohuno, “baalunku aagintaawe higaranna ayino baˈˈara hasiˈrannokki” daafiraati.—2 Phe. 3:9.

7. Yihowa lawishshinni maa ronseemmo?

⁷ Yihowa isonooto qeeˈlasi, ninkeno mitto coye coyiˈnammora woy assinammora albaanni heeshshi gotti assine heda hasiissannonketa rosiissannonke; mitto coye gura qiniite layiˈnummokki coyiˈra woy assa dihasiissannonke. Shota ikkinokki coyi tuncu yaannohe wote, dancha doorsha doodha dandaatto gede wodanaaˈmite hedi. Gara ikkinore coyiˈratto woy assatto gede kaaˈlahera Magano huucciˈri. (Far. 141:3) Hanqine heeˈnoommo wote gara ikkinokkire coyiˈra rakkankera dandiitanno. Duuchu manni gara ikkinokkire coyiˈre woy asse kae ganaanni hige gaabbote uwanno!—Law. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Meessaneeto qeeˈla lainohunni dancha lawishsha ikkannonke manna mama afiˈneemmo? (b) Yooseefi Phoxifaari galte ledose fooranno gede wotto wortusi yannara dogamannokki gede kaaˈlinosiri maati? (Hanafote noo misile lai.)

⁸ Umonke qeeˈla hasiissannonketa leellishshannoti Qullaawu Maxaafi lawishshuwa hiikkuriiti? Ati Qullaawu Maxaafi giddo kulloonniha fonqolu iillinsa yannara insaneeto qeeˈlinoha haammata manna qaagattoha ikkara  dandaanno. Insa giddo mittu Yaiqoobi beetti Yooseefiiti. Yooseefi Phoxifaari yinannihu Feriooni agaraasine roorrichi mine soqqamanni heeˈre isonooto qeeˈlino. Phoxifaari galte, Yooseefi “uurrinshanna dana xuma” ikkino daafira yortote illenni laˈˈa hanaffino, hattono isi ledose fooranno gede assate wotto wortinosi. Ise Yooseefi sorisiisate duucha higge woˈnaaltinoha ikkirono, isi dogamannokki gede kaaˈlinosiri maati? Yooseefi yortosinni qeelame ise ledo fooriro mayi qarri kalaqamara dandaannoro hedinoti dihuluullissannote. Isi coyi bushanni haˈrita, isewiinni xooqe baino. Isi Phoxifaari galtera togo yiino: “Maganu albaanni tenne jawa bunshenna konne cubbo hiitto asse looseemmo?”—Kal. 39:6, 9; Lawishsha 1:10 nabbawi.

9. Iillannohe fonqolo qeeˈlate balaxxe qixxaawa dandaattohu hiittoonniiti?

⁹ Yooseefi lawishshinni maa ronseemmo? Maganu higge diingeemmo gede assanno fonqoli tuncu yaannonke wote xooqa hasiissannonke. Xa Yihowa Farciˈraasine ikkino manni giddo mitu, alba quwa sayisidhe ittannoreetinna aggannoreeti, hattono sijaara aggannoreeti, jingilli assitanno xagga adhitannoreetinna maaeela coye assitannoreeti. Cuuantu gedensaanni nafa, mito wote alba assitannoha gara ikkinokki coye assitanno gede assannori tuncu yaansara dandaanno. Yihowa higge diigatto gede assanno fonqoli iillannohe yannara, busha yortora qeelamakki Yihowa ledo noohe jaalooma huntara dandiitanno gara wodanaaˈmite hedi. Fonqolo ikkannohe coye balaxxe hedde, hakkonne fonqolo qeeˈla dandaatto gara hedi. (Far. 26:4, 5; Law. 22:3) Xa woˈmunni woˈma qeeˈla hoogootto rosichi nooha ikkiro, Yihowa hayyo aannohe gedenna hakkonne rosicho qeeˈlatto gede kaaˈlahera huucciˈri.

10, 11. (a) Wedellaho rosu mine hiittoo fonqoli iillannonsa? (b) Wedellu Kiristaani amanyoote bainore assitanno gede xixxiimbanninsa wote, fonqolo qeele saˈˈate mayi kaaˈlansara dandaanno?

¹⁰ Yannankera noohu wedellu Kiristaanirano Yooseefira iillino gedee fonqoli iillannonsa. Hanni Kiimi lawishsha laˈno. Ledose rossanno ooso giddo rooriidi duucha wote maaeela coye assitannoreeti; insa Qidaamenna Sambatu barra mimmitu ledo tenne haja kayisse hasaabbanno. Kiimi kayinni togoore assite egentinokki daafira tenne hajo daafira dihasaabbanno. Kiimi jaallasewiinni baxxitinota ikkasenni mito wote “callimma” macciishshantannoseta maaxxukkinni coyidhino, hattono darawose ise labbaa jaala amada hoogginohura gowwa ikkitinohu gede assite coyidhanno. Ikkollana, Kiimi duuchu wedellira siimu xaadooshshe assanno gede fonqolu iillannonsata affino. (2 Xim. 2:22) Duucha wote ledose rossanno ooso, “Xaano ati seeminaatekki agadhitella nootta?” yite xaˈmitannose. Hatte yannara ise maaeela coye assitannokkihu mayiraatiro kultannonsa. Maaeela coye assanno gede iillannonsa fonqolo qeele saˈˈanno wedella lowo geeshsha naandeemmonsa; Yihowano togoo wedella lowo geeshsha baxannonsa!

¹¹ Qullaawu Maxaafi maaeela coye assanno gede fonqolu tuncu yiinsa yannara insaneeto qeeˈla hoogino manni dhagge kulannonke. Qoleno tenne qeeˈla hooga gawajjitanno gara kulannonke. Kiimira iillino gedee fonqoli iillannonsari, Lawishshu maxaafira fooliishsho 7te kulloonnihu gowwu wedellichi dhagge heda dandiitanno. Qoleno Aminooni assinorenna assootisi abbino qarrano heda dandiineemmo. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Annuwunna amuuwu maatete magansiˈra assidhanno wote tenne Qullaawu Maxaafi dhagge kayisse hasaawa dandiitanno; togo assansa qaaqquullinsa amanyoote bainore assanno gede xixxiimbanninsa yannara hayyootanna umonsa qeeˈlitannore ikkitanno gede kaaˈlitannonsa.

12. (a) Yooseefi roduuwisi ledo xaadi yannara isonooto qeeˈlinohu hiittoonniiti? (b) Ninkeneeto qeeˈla hasiissannonkehu hiittoo woteeti?

¹² Yooseefi wole yannarano isonooto qeeˈle dancha lawishsha ikkinonke. Isi roduuwisi  gide hidhitara Gibitse martu yannara, giddonsata afate yee rodoonsa ikkinota dikulino. Hakkiinni Yooseefi cinca hoogiti, roduuwisiwiinni maaxame wiˈlino. (Kal. 43:30, 31; 45:1) Atino ayyaanaamittete rodiikki woy baxatto manchi gara ikkinokkire assanno wote, Yooseefi gede ateneeto qeeˈlakki, hanqite gara ikkinokki coye assattokki gede kaaˈlitahera dandiitanno. (Law. 16:32; 17:27) Songotenni bohamino fiixi nooheha ikkiro, ateneeto qeeˈlakki, insawa garimale aanattokki gede kaaˈlitannohe. Togoo wote meessaneeto qeeˈla shota ikka hooggara dandiitanno; ikkollana, hatto assineemmo wote Maganu lawishsha harunsinanninna isi biddishsha ayirrinsanni heeˈnoommota hedanke umonke qeeˈlate kaaˈlitannonke.

13. Moote Daawitire kultanno xaggenni maa ronseemmo?

¹³ Qullaawu Maxaafi Moote Daawitino dancha lawishsha ikkinonketa kulanno. Isira lowo silxaane noosiha ikkirono, Saaoolinna Shimiˈˈi hanqissusi yannara silxaanesi horoonsiˈre insa dirabbisiˈrino. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Hatto yaa kayinni Daawiti woˈmanka wote isonooto qeeˈlino yaa diˈˈikkino; lawishshaho, isi umosi qeeˈla hooge Bersaabehi ledo foorino, hattono Naabaali hanqisisi yannara umi qara iso rabbisiˈrate kaino. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Ikkirono, Daawiti lawishshinni lowore rosa dandiineemmo. Umihunni, hakko iso Maganu manni mereero albisa ikkite soqqantannori qoossonsa garimale horoonsidhannokki gede qoropha hasiissannonsa. Layinkihunni, mittu manchino anera fonqolu diˈˈiillannoe yee heda didandaanno.—1 Qor. 10:12.

14. Mittu rodiira mayi tuncu yiinosi? Ninkerano hattoori iillannonke wote, umonke qeeˈla hasiissannonkehu mayiraati?

¹⁴ Ateneeto qeeˈlate maa assa dandaatto? Hanni aane noo woˈnaalsha laˈno. Mitto barra mittu manchi badheenni hige daye mekeenisinni Luwiiji yinanni rodii makeena gani. Bushu makeena gani mancho ikkirono, isi Luwiiji xoni, hattono gibbo hasiˈri. Luwiiji cinca aannosi gede Yihowa huucciˈri, hattono mancho hayyeessate woˈnaali; ikkirono manchu hayyeessa dimacciishshino. Luwiiji makeenasi ganino manchi inshuraanse ledo xaado afiˈrinore borreesse amaxxe manchu boolaqiˈranni heeˈreenna agure haˈri. Mitte lamala gedensaanni, Luwiiji alba farciˈrino mancho galagale hasaawisara maranno wote, hatte mancho minaanni makeenasi ganinoha ikkinota afi! Hakku manchi lowo geeshsha saale maaro xaˈmiri. Isi Luwiijira inshuraansete ledo xaado afiˈrino coye biddi assa kaaˈlannosita kulinosi. Manchu Qullaawu Maxaafi hasaawa macciishshi gedensaanni macciishshinore lowo geeshsha baxino. Luwiiji manchu makeenasi gani wote cince saˈˈasi lowo geeshsha hasiissannota ikkitinota hedanno; qoleno isi hanqosi eemadha hoogoommero mayi qarri kalaqamara dandaannoro huwatino.—2 Qorontoosi 6:3, 4 nabbawi.

15, 16. Qullaawu Maxaafi xiinxallo, atenna maatekki kiˈneneeto qeeˈlitinanni gede kaaˈlitannoˈnehu hiittoonniiti?

¹⁵ Qullaawa Maxaafa barru baala seekkine xiinxallanke umonke qeeˈlineemmo gede kaaˈlitannonke. Maganu Iyyaasura togo yiino: “Konne Seeru Maxaafa, aye yannarano nabbawa agurtooti; isi giddo borreessinoonniha baala wonsha dandaatto gede, hashshanna barra wodanchi. Hatto assittoro, baalunku coyi danchu garinni qinaannohe.” (Iya. 1:8) Qullaawa Maxaafa xiinxallakki umokki qeeˈlatto gede kaaˈlitannohehu hiittoonniiti?

¹⁶ Aleenni laˈnummonte gede, Qullaawu Maxaafi giddo meessaneeto qeeˈla kaaˈlitanno garanna qeeˈla hooga gawajjitanno gara leellishshannoti haammata xagge no. Yihowa tenne xagge Qullaawu Maxaafi giddo borreessinanni gede assinohu dimullaati. (Rom. 15:4) Tenne xagge nabbawa, hiincanna xiinxalla lowo geeshsha kaaˈlitanno! Tini xagge  ateranna maatekkira kaaˈlitannohu hiittoonniitiro wodanchate woˈnaali. Qaalisi giddo noore harunsatto gede kaaˈlannohe gede Yihowa huucciˈri. Mito wote umokki qeeˈla qarra ikkitannoheta huwatittoro, tenne ammante adhi. Hakkiinni tenne hajo kayisse huuccatto assiˈri, hattono konne akata woyyeessiˈrate sharrami. (Yai. 1:5) Qullaawu Maxaafi aana xintantino borruwanke seekkite xiinxallakkino, ateneeto qeeˈlatto gede kaaˈlitannoheti dihuluullissannote.

17. Annuwunna amuuwu oosonsa umonsa qeeˈlitannore ikkitanno gede kaaˈla dandiitannohu hiittoonniiti?

¹⁷ Qaaqquulliˈne umonsa qeeˈlitannore ikkitanno gede kaaˈla dandiitinannihu hiittoonniiti? Annuwunna amuuwu ooso konne akata adhite ilantannokkita affino. Insa oosonsara dancha akatta rosiisate, balaxxe uminsa dancha lawishsha ikka hasiissannonsa. (Efe. 6:4) Konni daafira, qaaqquulliˈnera umonsa qeeˈla qarra ikkitinonsata wodanchitiniro kiˈneneeto togo yitine xaˈme: ‘Isi ani oosoˈyara dancha lawishsha ikkoommo?’ Ganyitine soqqansho fula, gambooshshe haˈranna maatete magansiˈra assiˈra lowo geeshsha kaaˈlitannota deˈinoonte. Qaaqquulliˈne xaˈmitannoˈnere ‘deeˈni’ yaa hasiissannoˈne yanna noota deˈinoonte! Yihowa Addaaminna Heewani assa hasiissannonsakki coyi noota kulinonsa; tini insa isi silxaane ayirrissanno gede assitannonsa. Hatteente gede, annuwunna amuuwu oosonsa seejjanna insara dancha lawishsha ikkansa, oosonsa umonsa qeeˈlitannore ikkitanno gede kaaˈlitannonsa. Oosoˈnera assa dandiitinannihu qaru coyi, insa Maganu silxaane ayirrissannonna biddishshasi harunsitannore ikkitanno gede kaaˈlate.—Lawishsha 1:5, 7, 8 nabbawi.

18. Jaallanke ikkanno manna qorophine doodha hasiissannonkehu mayiraati?

¹⁸ Ooso iloottoha ikkirono ikka hoogirono, jaallakki qorophite doodha hasiissannohe. Dancha mixo fushshiˈratonna gawajjanno coyiwiinni xeertiˈratto gede kaaˈlitannohe jaalla doodhi. (Law. 13:20) Yihowa ledo danchu jaaloomi noonsa jaalla, insa gede ateneeto qeeˈlattoha ikkatto gede kaaˈlitannohe. Aterano danchu akati heeˈrihero, tini jaallakki jawaachishshannonsati egennantinote. Ee, ninkeneeto qeeˈlineemmore ikkanke, Yihowa hagiirsiinseemmonna wolu manni ledo dancha aante heedhannonke gede kaaˈlitannonke!