1, 2. (a) Meessaneeto qeeꞌla hooga mayi qarra abbitanno? (b) Xaa yannara meessaneeto qeeꞌlate daafira xiinxalla hasiissinohu mayiraati?

 MEESSANEETO QEEꞌLA Magano hagiirsiisanno akataati. (Gal. 5:22, 23) Woꞌmunni woꞌma isonooto qeeꞌla dandaannohu Yihowaati. Mannu ooso kayinni guuta ikkitinokki daafira, insaneeto qeeꞌla shota diꞌꞌikkitannonsa. Isinni xaa yannara alamete aana lowo qarri iillanni noohu mannu umonsa qeeꞌla hoogino daafiraati. Insaneeto qeeꞌlannokki manni xonamaano, dimbaaleeyye, kanca yaannore, adhamansa diigannore, asalunni amadamannorenna araadaasine ikkanno, hattono usuru minira earanna siimu xaadooshshinni saꞌꞌanno dhibbinni amadamara dandaanno; qoleno togoo mannira surrensa gawajjantaranna hasiꞌrikkinni godowu gatansara dandaanno; kuri insaneeto qeeꞌlannokki mannira iillannonsa qarri giddo gamaholla.—Far. 34:11-14.

² Insaneeto qeeꞌlannokki manni umonsano wole mannano gawajjannoti dihuluullissannote. Yannankera mannu albinni roore umonsa qeeꞌlannokkiha ikkino. Alba 1940 balla xiinxallinoonni xiinxallo mannu insaneeto qeeꞌla hooginota leellishshanno; muli yannara assinoonni xiinxallono mannu albinni roore insaneeto qeeꞌlannokkiha ikkanni haꞌrinota leellishshannote. Maganu Qaale nabbawanno mannira tini dhagge diꞌꞌikkitannonsa; korkaatuno Qullaawu Maxaafi heeꞌnoommohu “goofimarchu barra” ikkinota leellishshanno taje giddo mitte mannu “umosi qeeꞌlannokkiha” ikkannota kulanno.—2 Xim. 3:1-3.

3. Kiristaanu insaneeto qeeꞌla hasiissannonsahu mayiraati?

 ³ Ninkeneeto qeeꞌla hasiissannonkehu mayiraati? Hanni tenne assa hasiissannonkeha lame korkaata laꞌno. Umihunni, umonsa qeeꞌlanno manni, togo assansanni qarransa ajisha dandaannota huwantoonni. Togoo mannira wolootu ledo dancha aante heedhannonsa; qoleno insa hasattonsa qeeꞌlannokki manni geeshsha dihanqitanno, hattono quwa saꞌe diyaaddanno. Layinkihunni, Magano hagiirsiisate fonqolo qeele saꞌꞌanna gara ikkitinokki yorto qeeꞌla hasiissanno. Addaaminna Heewani yortonsa diqeeꞌlitino. (Kal. 3:6) Hatte yannanni kayise, mannu ooso umonsa qeeꞌla hoogansanni lowo qarri iillanni noonsa.

4. Umonsa qeeꞌla qarrissannonsa manni maa hedansa jawaachishshansara dandiitanno?

⁴ Mannu oosora guuntete xeꞌne noonsa daafira, woꞌmunni woꞌma insaneeto qeeꞌla didandiitanno. Yihowa soqqamaanosira insaneeto qeeꞌla shota ikkitannonsakkita afino; qoleno isi gara ikkitinokki yorto qeeltanno gede kaaꞌlannonsa. (1 Mot. 8:46-50) Maganu, isira ammanante soqqama hasidhannoha ikkirono, mito wote umonsa qeeꞌla qarra ikkitannonsa manna baxillaanchu Jaali gede ikke jawaachishannonsa. Konninni aanchine Yihowa dancha lawishsha ikkinonkehu hiittoonniitiro ronseemmo. Hakkiinnino, Qullaawu Maxaafi giddo kulloonnihu danchanna busha lawishsha ikkanno mannire kultanno xagge xiinxallineemmo. Hattono, albinni roore ninkeneeto qeeꞌlate kaaꞌlannonkeri maatiro ronseemmo.

5, 6. Yihowa isonooto qeeꞌlannoha ikkinota leellishinohu hiittoonniiti?

⁵ Yihowa assannori baalu guuta ikkino daafira, isi woꞌmunni woꞌma isonooto qeeꞌla dandaanno. (Mar. 32:4) Ninke kayinni guuntete xeꞌne noonkereeti. Ikkirono, Yihowa lawishsha harunsate isi umosi qeeꞌlino gara xiinxalla hasiissannonke. Yihowa isonooto qeeꞌlannoha ikkinota leellishinohu hiitte doogganniiti?

⁶ Hanni Sheexaanu finqili wote, Yihowa isonooto qeeꞌlino gara hedi. Sheexaanu abbino qarri hatte yannara tira hasiissannoho. Daawuloosi Maganoho finqili yannara, iima noori ammanantinori ayyaanu kalaqo lowo geeshsha giirantinotinna lowo geeshsha hanqitinoti dihuluullissannote. Sheexaanu abbino qarra hedatto wote aterano hattoo hedo macciishshantahera dandiitanno. Yihowa kayinni dimuddamino. Hatte yannara Isi gura qiniite lae malino coye assino. Isi Sheexaanu finqili yannara assinori, hanqoho muddamannokkiha ikkinota leellishanno. (Ful. 34:6; Iyo. 2:2-6) Yihowa kageeshshi geeshsha keeshshinohuno, “baalunku aagintaawe higaranna ayino baꞌꞌara hasiꞌrannokki” daafiraati.—2 Phe. 3:9.

7. Yihowa lawishshinni maa ronseemmo?

⁷ Yihowa isonooto qeeꞌlasi, ninkeno mitto coye coyiꞌnammora woy assinammora albaanni heeshshi gotti assine heda hasiissannonketa rosiissannonke; mitto coye gura qiniite layiꞌnummokki coyiꞌra woy assa dihasiissannonke. Shota ikkinokki coyi tuncu yaannohe wote, dancha doorsha doodha dandaatto gede wodanaaꞌmite hedi. Gara ikkinore coyiꞌratto woy assatto gede kaaꞌlahera Magano huucciꞌri. (Far. 141:3) Hanqine heeꞌnoommo wote gara ikkinokkire coyiꞌra rakkankera dandiitanno. Duuchu manni gara ikkinokkire coyiꞌre woy asse kae ganaanni hige gaabbote uwanno!—Law. 14:29; 15:28; 19:2.

8. (a) Meessaneeto qeeꞌla lainohunni dancha lawishsha ikkannonke manna mama afiꞌneemmo? (b) Yooseefi Phoxifaari galte ledose fooranno gede wotto wortusi yannara dogamannokki gede kaaꞌlinosiri maati? (Hanafote noo misile lai.)

⁸ Umonke qeeꞌla hasiissannonketa leellishshannoti Qullaawu Maxaafi lawishshuwa hiikkuriiti? Ati Qullaawu Maxaafi giddo kulloonniha fonqolu iillinsa yannara insaneeto qeeꞌlinoha haammata manna qaagattoha ikkara  dandaanno. Insa giddo mittu Yaiqoobi beetti Yooseefiiti. Yooseefi Phoxifaari yinannihu Feriooni agaraasine roorrichi mine soqqamanni heeꞌre isonooto qeeꞌlino. Phoxifaari galte, Yooseefi “uurrinshanna dana xuma” ikkino daafira yortote illenni laꞌꞌa hanaffino, hattono isi ledose fooranno gede assate wotto wortinosi. Ise Yooseefi sorisiisate duucha higge woꞌnaaltinoha ikkirono, isi dogamannokki gede kaaꞌlinosiri maati? Yooseefi yortosinni qeelame ise ledo fooriro mayi qarri kalaqamara dandaannoro hedinoti dihuluullissannote. Isi coyi bushanni haꞌrita, isewiinni xooqe baino. Isi Phoxifaari galtera togo yiino: “Maganu albaanni tenne jawa bunshenna konne cubbo hiitto asse looseemmo?”—Kal. 39:6, 9; Lawishsha 1:10 nabbawi.

9. Iillannohe fonqolo qeeꞌlate balaxxe qixxaawa dandaattohu hiittoonniiti?

⁹ Yooseefi lawishshinni maa ronseemmo? Maganu higge diingeemmo gede assanno fonqoli tuncu yaannonke wote xooqa hasiissannonke. Xa Yihowa Farciꞌraasine ikkino manni giddo mitu, alba quwa sayisidhe ittannoreetinna aggannoreeti, hattono sijaara aggannoreeti, jingilli assitanno xagga adhitannoreetinna maaeela coye assitannoreeti. Cuuantu gedensaanni nafa, mito wote alba assitannoha gara ikkinokki coye assitanno gede assannori tuncu yaansara dandaanno. Yihowa higge diigatto gede assanno fonqoli iillannohe yannara, busha yortora qeelamakki Yihowa ledo noohe jaalooma huntara dandiitanno gara wodanaaꞌmite hedi. Fonqolo ikkannohe coye balaxxe hedde, hakkonne fonqolo qeeꞌla dandaatto gara hedi. (Far. 26:4, 5; Law. 22:3) Xa woꞌmunni woꞌma qeeꞌla hoogootto rosichi nooha ikkiro, Yihowa hayyo aannohe gedenna hakkonne rosicho qeeꞌlatto gede kaaꞌlahera huucciꞌri.

10, 11. (a) Wedellaho rosu mine hiittoo fonqoli iillannonsa? (b) Wedellu Kiristaani amanyoote bainore assitanno gede xixxiimbanninsa wote, fonqolo qeele saꞌꞌate mayi kaaꞌlansara dandaanno?

¹⁰ Yannankera noohu wedellu Kiristaanirano Yooseefira iillino gedee fonqoli iillannonsa. Hanni Kiimi lawishsha laꞌno. Ledose rossanno ooso giddo rooriidi duucha wote maaeela coye assitannoreeti; insa Qidaamenna Sambatu barra mimmitu ledo tenne haja kayisse hasaabbanno. Kiimi kayinni togoore assite egentinokki daafira tenne hajo daafira dihasaabbanno. Kiimi jaallasewiinni baxxitinota ikkasenni mito wote “callimma” macciishshantannoseta maaxxukkinni coyidhino, hattono darawose ise labbaa jaala amada hoogginohura gowwa ikkitinohu gede assite coyidhanno. Ikkollana, Kiimi duuchu wedellira siimu xaadooshshe assanno gede fonqolu iillannonsata affino. (2 Xim. 2:22) Duucha wote ledose rossanno ooso, “Xaano ati seeminaatekki agadhitella nootta?” yite xaꞌmitannose. Hatte yannara ise maaeela coye assitannokkihu mayiraatiro kultannonsa. Maaeela coye assanno gede iillannonsa fonqolo qeele saꞌꞌanno wedella lowo geeshsha naandeemmonsa; Yihowano togoo wedella lowo geeshsha baxannonsa!

¹¹ Qullaawu Maxaafi maaeela coye assanno gede fonqolu tuncu yiinsa yannara insaneeto qeeꞌla hoogino manni dhagge kulannonke. Qoleno tenne qeeꞌla hooga gawajjitanno gara kulannonke. Kiimira iillino gedee fonqoli iillannonsari, Lawishshu maxaafira fooliishsho 7te kulloonnihu gowwu wedellichi dhagge heda dandiitanno. Qoleno Aminooni assinorenna assootisi abbino qarrano heda dandiineemmo. (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32) Annuwunna amuuwu maatete magansiꞌra assidhanno wote tenne Qullaawu Maxaafi dhagge kayisse hasaawa dandiitanno; togo assansa qaaqquullinsa amanyoote bainore assanno gede xixxiimbanninsa yannara hayyootanna umonsa qeeꞌlitannore ikkitanno gede kaaꞌlitannonsa.

12. (a) Yooseefi roduuwisi ledo xaadi yannara isonooto qeeꞌlinohu hiittoonniiti? (b) Ninkeneeto qeeꞌla hasiissannonkehu hiittoo woteeti?

¹² Yooseefi wole yannarano isonooto qeeꞌle dancha lawishsha ikkinonke. Isi roduuwisi  gide hidhitara Gibitse martu yannara, giddonsata afate yee rodoonsa ikkinota dikulino. Hakkiinni Yooseefi cinca hoogiti, roduuwisiwiinni maaxame wiꞌlino. (Kal. 43:30, 31; 45:1) Atino ayyaanaamittete rodiikki woy baxatto manchi gara ikkinokkire assanno wote, Yooseefi gede ateneeto qeeꞌlakki, hanqite gara ikkinokki coye assattokki gede kaaꞌlitahera dandiitanno. (Law. 16:32; 17:27) Songotenni bohamino fiixi nooheha ikkiro, ateneeto qeeꞌlakki, insawa garimale aanattokki gede kaaꞌlitannohe. Togoo wote meessaneeto qeeꞌla shota ikka hooggara dandiitanno; ikkollana, hatto assineemmo wote Maganu lawishsha harunsinanninna isi biddishsha ayirrinsanni heeꞌnoommota hedanke umonke qeeꞌlate kaaꞌlitannonke.

13. Moote Daawitire kultanno xaggenni maa ronseemmo?

¹³ Qullaawu Maxaafi Moote Daawitino dancha lawishsha ikkinonketa kulanno. Isira lowo silxaane noosiha ikkirono, Saaoolinna Shimiꞌꞌi hanqissusi yannara silxaanesi horoonsiꞌre insa dirabbisiꞌrino. (1 Sam. 26:9-11; 2 Sam. 16:5-10) Hatto yaa kayinni Daawiti woꞌmanka wote isonooto qeeꞌlino yaa diꞌꞌikkino; lawishshaho, isi umosi qeeꞌla hooge Bersaabehi ledo foorino, hattono Naabaali hanqisisi yannara umi qara iso rabbisiꞌrate kaino. (1 Sam. 25:10-13; 2 Sam. 11:2-4) Ikkirono, Daawiti lawishshinni lowore rosa dandiineemmo. Umihunni, hakko iso Maganu manni mereero albisa ikkite soqqantannori qoossonsa garimale horoonsidhannokki gede qoropha hasiissannonsa. Layinkihunni, mittu manchino anera fonqolu diꞌꞌiillannoe yee heda didandaanno.—1 Qor. 10:12.

14. Mittu rodiira mayi tuncu yiinosi? Ninkerano hattoori iillannonke wote, umonke qeeꞌla hasiissannonkehu mayiraati?

¹⁴ Ateneeto qeeꞌlate maa assa dandaatto? Hanni aane noo woꞌnaalsha laꞌno. Mitto barra mittu manchi badheenni hige daye mekeenisinni Luwiiji yinanni rodii makeena gani. Bushu makeena gani mancho ikkirono, isi Luwiiji xoni, hattono gibbo hasiꞌri. Luwiiji cinca aannosi gede Yihowa huucciꞌri, hattono mancho hayyeessate woꞌnaali; ikkirono manchu hayyeessa dimacciishshino. Luwiiji makeenasi ganino manchi inshuraanse ledo xaado afiꞌrinore borreesse amaxxe manchu boolaqiꞌranni heeꞌreenna agure haꞌri. Mitte lamala gedensaanni, Luwiiji alba farciꞌrino mancho galagale hasaawisara maranno wote, hatte mancho minaanni makeenasi ganinoha ikkinota afi! Hakku manchi lowo geeshsha saale maaro xaꞌmiri. Isi Luwiijira inshuraansete ledo xaado afiꞌrino coye biddi assa kaaꞌlannosita kulinosi. Manchu Qullaawu Maxaafi hasaawa macciishshi gedensaanni macciishshinore lowo geeshsha baxino. Luwiiji manchu makeenasi gani wote cince saꞌꞌasi lowo geeshsha hasiissannota ikkitinota hedanno; qoleno isi hanqosi eemadha hoogoommero mayi qarri kalaqamara dandaannoro huwatino.—2 Qorontoosi 6:3, 4 nabbawi.

15, 16. Qullaawu Maxaafi xiinxallo, atenna maatekki kiꞌneneeto qeeꞌlitinanni gede kaaꞌlitannoꞌnehu hiittoonniiti?

¹⁵ Qullaawa Maxaafa barru baala seekkine xiinxallanke umonke qeeꞌlineemmo gede kaaꞌlitannonke. Maganu Iyyaasura togo yiino: “Konne Seeru Maxaafa, aye yannarano nabbawa agurtooti; isi giddo borreessinoonniha baala wonsha dandaatto gede, hashshanna barra wodanchi. Hatto assittoro, baalunku coyi danchu garinni qinaannohe.” (Iya. 1:8) Qullaawa Maxaafa xiinxallakki umokki qeeꞌlatto gede kaaꞌlitannohehu hiittoonniiti?

¹⁶ Aleenni laꞌnummonte gede, Qullaawu Maxaafi giddo meessaneeto qeeꞌla kaaꞌlitanno garanna qeeꞌla hooga gawajjitanno gara leellishshannoti haammata xagge no. Yihowa tenne xagge Qullaawu Maxaafi giddo borreessinanni gede assinohu dimullaati. (Rom. 15:4) Tenne xagge nabbawa, hiincanna xiinxalla lowo geeshsha kaaꞌlitanno! Tini xagge  ateranna maatekkira kaaꞌlitannohu hiittoonniitiro wodanchate woꞌnaali. Qaalisi giddo noore harunsatto gede kaaꞌlannohe gede Yihowa huucciꞌri. Mito wote umokki qeeꞌla qarra ikkitannoheta huwatittoro, tenne ammante adhi. Hakkiinni tenne hajo kayisse huuccatto assiꞌri, hattono konne akata woyyeessiꞌrate sharrami. (Yai. 1:5) Qullaawu Maxaafi aana xintantino borruwanke seekkite xiinxallakkino, ateneeto qeeꞌlatto gede kaaꞌlitannoheti dihuluullissannote.

17. Annuwunna amuuwu oosonsa umonsa qeeꞌlitannore ikkitanno gede kaaꞌla dandiitannohu hiittoonniiti?

¹⁷ Qaaqquulliꞌne umonsa qeeꞌlitannore ikkitanno gede kaaꞌla dandiitinannihu hiittoonniiti? Annuwunna amuuwu ooso konne akata adhite ilantannokkita affino. Insa oosonsara dancha akatta rosiisate, balaxxe uminsa dancha lawishsha ikka hasiissannonsa. (Efe. 6:4) Konni daafira, qaaqquulliꞌnera umonsa qeeꞌla qarra ikkitinonsata wodanchitiniro kiꞌneneeto togo yitine xaꞌme: ‘Isi ani oosoꞌyara dancha lawishsha ikkoommo?’ Ganyitine soqqansho fula, gambooshshe haꞌranna maatete magansiꞌra assiꞌra lowo geeshsha kaaꞌlitannota deꞌinoonte. Qaaqquulliꞌne xaꞌmitannoꞌnere ‘deeꞌni’ yaa hasiissannoꞌne yanna noota deꞌinoonte! Yihowa Addaaminna Heewani assa hasiissannonsakki coyi noota kulinonsa; tini insa isi silxaane ayirrissanno gede assitannonsa. Hatteente gede, annuwunna amuuwu oosonsa seejjanna insara dancha lawishsha ikkansa, oosonsa umonsa qeeꞌlitannore ikkitanno gede kaaꞌlitannonsa. Oosoꞌnera assa dandiitinannihu qaru coyi, insa Maganu silxaane ayirrissannonna biddishshasi harunsitannore ikkitanno gede kaaꞌlate.—Lawishsha 1:5, 7, 8 nabbawi.

18. Jaallanke ikkanno manna qorophine doodha hasiissannonkehu mayiraati?

¹⁸ Ooso iloottoha ikkirono ikka hoogirono, jaallakki qorophite doodha hasiissannohe. Dancha mixo fushshiꞌratonna gawajjanno coyiwiinni xeertiꞌratto gede kaaꞌlitannohe jaalla doodhi. (Law. 13:20) Yihowa ledo danchu jaaloomi noonsa jaalla, insa gede ateneeto qeeꞌlattoha ikkatto gede kaaꞌlitannohe. Aterano danchu akati heeꞌrihero, tini jaallakki jawaachishshannonsati egennantinote. Ee, ninkeneeto qeeꞌlineemmore ikkanke, Yihowa hagiirsiinseemmonna wolu manni ledo dancha aante heedhannonke gede kaaꞌlitannonke!