1, 2. (a) Qullaawu Maxaafi hoogoommero heeshsho hiittoota ikkitanno? (b) Qullaawu Maxaafinni roore horo afiꞌneemmo gede kaaꞌlannonkeri maati?

 QULLAAWU MAXAAFI hoogoommero heeshshokki hiittoota ikkitannoro hedde egennootto? Barru barrunkunni heeshshokkira hasiissanno amaale afiꞌra didandaatto. Lowo geeshsha hasiissanno xaꞌmuwara yaano Maganu, heeshshotenna albillittete daafira kaꞌanno xaꞌmuwara dawaro afiꞌra didandaatto. Hattono, Yihowa alba mannu ledo noosi aante hiittootero afa didandaatto.

² Maganu galatamona, ninke hattoo qarrinni gantoommo. Yihowa Qaalesi Qullaawa Maxaafa uyinonke. Hattono, Qullaawu Maxaafi sokka hegerera heedhanno gede assino. Soqqamaasinchu Pheexiroosi Isayaasi 40:8 qummi asse coyirino. Isi tenne coyiꞌrinohu Qullaawu Maxaafire kulate ikka hoogirono, kuni qummeeshshi Maganu mannu oosora uyino sokkareno xawisanno. (1 Pheexiroosi 1:24, 25 nabbawi.) Qullaawu Maxaafinni roore horo afiꞌra dandiineemmohu Qullaawu Maxaafi seekkine huwanteemmo afiinni heeꞌrirooti. Maganu Qaale baxxannori tini adda ikkitinota huwattino. Togo assa duucha wote shota ikka hooggurono Maganu Qaale baxxannori lowo xibbe diro Qullaawa Maxaafa wolu afiira qolte tirtenna mannaho tuqisse tini sokka baꞌannokki gede assitino. Insa halcho Maganu hedinori ledo  sumuu yitannote; Maganu ‘mannu baalunku gataranna halaale afara’ hasiꞌranno—1 Xim. 2:3, 4.

3. Konni birxichira maa ronseemmo? (Hanafote noo misile lai.)

³ Konni birxichira (1) coyiꞌnanni afii soorramirono, (2) poletiku gashshooti duuchu manni coyiꞌranno afoo soorrirono, hattono (3) Qullaawa Maxaafa wolu afiira qolle tirrannita gibbannori heedhurono Maganu Qaali kaajje heeꞌrinohu hiittoonniitiro ronseemmo. Tenne rosanke kaaꞌlitannonkehu hiittoonniiti? Maganu Qaale lowo geeshsha naandeemmo gede assitannonke. Qoleno, ninke horo afiꞌnammora yee, Qullaawa Maxaafa uyinonke Magano albinni roore banxeemmo gede assitannonke.—Mik. 4:2; Rom. 15:4.

4. (a) Yanna saꞌanni hadhanno wote coyiꞌnanni afii sorramannohu hiittoonniiti? (b) Maganinke mannu coyiꞌranno afoo lae mallaadannokkiha ikkinota leellishannori maati? Tini mayi macciishshamannohe gede assitinohe?

⁴ Yanna saꞌanni hadhanno wote coyiꞌnanni afii soorramanno. Qaallanna mito coye xawinsanni garino woꞌmunni woꞌma soorramara dandaanno. Lawishshaho, ati coyiꞌratto afii soorraminohu hiittoonniitiro hedattora dandaatto. Umo Qullaawa Maxaafa borreessinoonnihu Ibiraawootunna Giriikete Afii hattonni soorramino. Xaa yannara nooohu Ibiraawootunna Giriikete Afii hunda coyiꞌnannihunni lowo geeshsha baxxinoho. Konni daafira Maganu Qaale buuxa hasiꞌranno manchi, hunda Qullaawa Maxaafa borreessinoonni afiinni ikkikkinni seekke huwata dandaanno afiinni tirroonniha nabbawa hasiissannosi. Mitootu Qullaawa Maxaafa hunda borreessinoonni afiinni nabbawate, hundiha Ibiraawootunnihanna Giriikete Afoo rosa hasiissannonke yite heddanno. Ikkollana hatto yee heda kaaꞌlitannori dino. a Maganu galatamona, xaa yannara Qullaawa Maxaafa woꞌma woy gama 3,200 saꞌꞌanno afiinni tirroonni. Yihowa baalanti ‘gosa, gaꞌrenna addi addi afoo coyiꞌranno manni’ Qaalisinni horo afiꞌrara hasiꞌranno. (Yohaannisi Ajuuja 14:6 nabbawi.) Tini baxillaanchunna mallaadannokki Maganiwa albinni roore shiqatto gede diassitannohe?—Soq. 10:34.

5. Kingi Jeemsi Vershiini tiro kaajjate yinanni gede assinori maati?

⁵ Coyiꞌnanni afii soorramanni haꞌranno wote Qullaawa Maxaafa tirroonni afiino soorramannoti egennantinote. Umo qixxeessini wote dancha gede leeltannoti Qullaawu Maxaafi tiro, yanna saꞌanni hadhanno wote, hakkeeshshi geeshsha leella hooggara dandiitanno. Lawishshaho, hanni Ingilizete Afiira qolle tirroonnita mitte Qullaawu Maxaafi tiro laꞌno. Kingi Jeemsi Vershiini yinanni tiro umo qixxeessinoonnihu 1611nniiti. Tini tiro Ingilizete Afoo coyiꞌranno manni lowo geeshsha baxanno tiro ikkitino; qoleno mite Ingilizete Afii yaatto haꞌnoonnihu tenne tironniiti. Ikkollana Kingi Jeemsi Vershiini tiro Maganu suꞌmi aana hakkeeshsha diꞌꞌillachishshino. Tini tiro, “Yihowa” yaanno suꞌma shiima bayicho calla wortino; hundite Ibiraawootu Afiite Qullaawa Borro giddo Maganu suꞌmi noowa jajjabba fidallanni “MOOTICHA” yite wortino. Gedensaanni attammoonnite Giriikete Afiite Qullaawa Borro giddono mite basera “MOOTICHA” yaannoha wortino. Konni garinni Kingi Jeemsi Vershiini Haaro Gondooro yinannihu Qullaawu Maxaafi giddono Maganu suꞌmi noota buuxissino.

6. Haaro Alame Tiro duuchu afiinni fultanno gede qixxeessinoonni qixxaawora galata hasiissannonkehu mayiraati?

⁶ Ikkollana Kingi Jeemsi Vershiini giddo noo qaalla yanna saꞌanni hadhuta huwatate  qarrissannota ikkitino. Alba tirroonniti wole Qullaawu Maxaafi tirono huwatate qarrissannota ikkitino. Yannankera leellanno garinni babbaxxino afiinni Qullaawa Borroti Haaro Alame Tiro heedhanno gede qixxeessinoonni qixxaawora galata dihasiissannonke? Tini tiro woꞌma woy gama 150 saꞌꞌanno afiinni qixxaabbino, hattono duucha gobbuwara heeꞌranno mannira iillitino. Haaro Alame Tiro giddo nooti xabbe leeltanno qaalla Maganu Qaali loosoho kakkayisanno gede assitannote. (Far. 119:97) Haaro Alame Tiro Maganu suꞌmi bashsho noo darga higanno gede assitino; tini hagiirsiissannote.

7, 8. (a) Sayikki sani K.A. Yihudu mannira Ibiraawootu Afiinni qixxeessinoonnita Qullaawa Borro huwata qarra ikkitinonsahu mayiraati? (b) Giriikete Septujente maati?

⁷ Poletiku gashshooti soorramanno wote, duuchu manni coyiꞌranno afii soorramara dandaanno. Poletiku gashshooti soorramirono, Maganu mannu Qaalesi huwatanno gede kaaꞌlinohu hiittoonniiti? Alba ikkinore xiinxallanke tenne xaꞌmora dawaro afiꞌrate kaaꞌlitannonke. Umita 39 Qullaawu Maxaafi maxaaffa borreessitinori Israeelete woy Yihudootaho. Maganu umo ‘qaalesi uyinohu’ insaraati. (Rom. 3:1, 2) Ikkollana sayikki sani balla K.A. noo yannanni kayise batinyu Yihudu manni Ibiraawootu Afoo diafino. Mayira? Giriikennihu Bayiriidi Iskindiri qeelle adhe gashshootesi halashshino daafiraati. (Dan. 8:5-7, 20, 21) Giriikete gashshooti halaꞌlino daafira kuni gashshooti noo gobbara heeꞌrannohu batinyu manninna duucha darga billaalle heeꞌrannohu Yihudu mannino konne qaale coyira hanafino. Batinyu Yihudu manni Giriikete Afoo coyira hanafita, rooru mannira Ibiraawootu Afiinni qixxeessinoonnita Qullaawa Borro huwata qarra ikkitinonsa. Malu maatiyya?

⁸ Sayikki sani K.A. mereedhi yannara umita onte maxaaffa Ibiraawootu Afiinni Giriikete Afiira qolle tirroonni. Gattinota Ibiraawootu Afiita Qullaawa Borro tirre gundoonnihu layinki sani K.A. Kuri maxaaffa mitteenni gamba assine Giriikete Septujente yinanni. Septujente Ibiraawootu Afiinni Giriikete Afiira qolle tirroonnite umite Qullaawa Borrooti.

9. (a) Septujentenna alba tirroonniti wole Qullaawu Maxaafi tiro mannu Maganu Qaale huwatanno gede kaaꞌlitinohu hiittoonniiti? (b) Ibiraawootu Afiite Qullaawa Borro giddo ati roore baxatto maxaafi hiikkonneeti?

⁹ Septujente, Giriikete Afoo coyiꞌranno Yihudootanna wole manna lowo geeshsha kaaꞌlitino. Insa Maganu Qaale afoo dadhitino qaalinni macciishshanna nabbawa dandiitinohura mageeshsha hagiidhitinoro heda dandiinanni! Yannate gedensaanni Qullaawa Maxaafa wolu duuchu manni coyiꞌranno afiira lawishshaho Siyriyaaki, Gootikinna Laatinete Afiira qolle tirroonni. Batinyu manni dandaanno afiinni qixxeessinoonniha Qullaawa Maxaafa nabbawansanni, ninkente gede insarano roore baxxanno maxaafi gafi heeꞌrannonsati dihuluullissannote. (Faarso 119:162-165 nabbawi.) Ee, duuchu manni coyiꞌranno afii soorramirono, Maganu Qaali baikkinni kaajje heeꞌrino.

10. Jooni Wikiliifi yannara duuchu manni Qullaawa Maxaafa afiꞌrinokkihu mayiraati?

¹⁰ Silxaane noonsa mannooti Qullaawu Maxaafi duuchu mannira iillannokki gede assate woꞌnaaltino yanna no. Magano baxxannori kayinni Qullaawu Maxaafi manna baalaho iillanno gede assate baasa sharrantino. Hanni 14^ki sanira heeꞌrinohu Qullaawu Maxaafi fullahaanchi Jooni Wiikiliifi lawishsha laꞌno. Isi baalunku manni Maganu Qaalinni horo afiꞌra hasiissannonsa yee ammananno. Ikkollana hatte yannara Ingilaandete heeꞌrannohu rooru mannira Qullaawu Maxaafi dinonsa. Mayira? Umihunni angatenni  galchinoonnihu Qullaawu Maxaafi waagi lowoho; konni daafira duuchu manni Qullaawa Maxaafa hidhanno woxe diafiꞌranno. Qoleno, rooru manni nabbawanna borreessa didandaanno. Kuni manni beetekiristaanete Qullaawa Maxaafa nabbambanna macciishshara dandaanno. Ikkollana nabbambanna macciishshino daafira calla huwatannokkiti egennantinote. Mayira? Korkaatuno beetekiristaanete horoonsiꞌnannihu (Vulgeeti) yinannite Laatinete Afiinni qixxeessinoonni tirooti. Ikkollana settu xibbi diri albaanni Laatinete Afoo duuchu manni coyiꞌra agurino! Ikkina hakkawaro heeꞌrino manni Qullaawu Maxaafita muxxe jiro huwata dandiinohu hiittoonniiti?—Law. 2:1-5.

11. Wikiliifiti Qullaawu Maxaafi tiro manna kaaꞌlitinohu hiittoonniiti?

¹¹ Qullaawa Maxaafa 1382nni Ingilizete Afiira qolle tirroonni; gedensaanni tenne tiro Wikiliifiha Qullaawa Maxaafa yinoonni. Wikiliifi harunsanno manni tenne tiro hakkawontenni baxino. Maganu qaale baalunku manni afanno gede assate halcho noonsari Wikiliifi harunsaano Ingilaandete gobba baalate lekkatenni qachunni qacha hadhanni sabbakkino. Wikiliifi harunsaano, xaaddanno mannira duucha wote Qullaawa Maxaafa nabbabbannonsa, hattono angatenni galchinoonniha Qullaawa Maxaafa uyitannonsa. Insa assitinori mannaho Maganu Qaale nabbawate hasattonsa lexxitanno gede assino.

12. Ammaꞌnote massagaano Wikiliifinna isi assinore gibbe maa assitino?

¹² Ammaꞌnote massagaano maa assituyya? Insa Wikiliifi, isi tirinoha Qullaawa Maxaafanna harunsaanosi effidhe gibbino. Ammaꞌnote sooreeyye Wikiliifi harunsaanora darte iillishshino, hattono affuta baala Wikiliifi qixxeessinota Qullaawu Maxaafi tiro huntino. Wole agurina Wikiliifi reyihu gedensaanni nafa iso kaphaanchoho yinanni gede assitino. Hige reyino mancho qorichisha didandiinanni. Ikkirono, ammaꞌnote massagaano Wikiliifi miqqa unte fushshite giirte buluulo Iswifti yinanni lagi giddo fincitino. Ikkollana ammaꞌnote massagaano Maganu Qaale nabbawe huwata hasiꞌranno manna hoola didandiitino. Hakkiinni aane noo sanira Awuroppahonna wole gobbuwara heeꞌrannohu lowo manni Qullaawa Maxaafa wolu afiira qole tirenna tuqise duuchu manni Qullaawu Maxaafinni horo afiꞌranno gede assino.

13. Yihowa maa assannota dihuluullammeemmo? Tini ammananke kaajjishshannohu hiittoonniiti?

¹³ Yannankera noo Kiristaani Septujente, Wikiliifita Qullaawu Maxaafi tiro, Kingi  Jeemsi Vershiini woy wole Qullaawu Maxaafi tiro Maganu ayyaaninni tirroonnite yite dihedanno. Ikkollana kuri Qullaawu Maxaafi tironna wole duucha attammoonni tiro daafira xiinxallanke, Yihowa coyiꞌrinonte gede Qaalisi hegerera kaajje heeꞌrannota buunxeemmo gede assitannonke. Tini Yihowa wonsheemmo yee eino qaali baalu woꞌmannota albinni roore ammanatto gede diassitinohe?—Iya. 23:14.

14. Qullaawu Maxaafi Maganoho noonke baxilli lexxanno gede assannohu hiittoonniiti?

¹⁴ Qullaawu Maxaafi baikkinni lowo diro saino gara xiinxallanke ammananke calla kaajjishshannota ikkitukkinni Yihowara noonke baxillino lexxanno gede assitanno. b Ikkina Yihowa wolu coyinni roorse qaalesi uyinonkehu mayiraati? Hattono Qullaawu Maxaafi baikkinni saꞌꞌanno gede assinohu mayiraati? Korkaatuno, baxannonke daafiraatinna woyyannonkere rosiisankera hasiꞌrannohuraati. (Isayaasi 48:17, 18 nabbawi.) Yihowa baxinonke daafira ninkeno iso baxanna hajajosi wonsha hasiissannonke.—1 Yoh. 4:19; 5:3.

15. Aananno birxichira hiikkuri xaꞌmuwara dawaro afiꞌneemmo?

¹⁵ Maganu Qaalinni horo afiꞌrate Qaalesi naadanna seekkine xiinxalla hasiissannonke. Qullaawa Maxaafa hojjinke xiinxallineemmo wote horo afiꞌra dandiineemmohu hiittoonniiti? Soqqammeemmo wote mannu Qullaawu Maxaafi aana illachishanno gede assa dandiineemmohu hiittoonniiti? Madirake fulte rosiissannori rosiissanno wote Qullaawa Maxaafa seekkite horoonsiꞌra dandiitannohu hiittoonniiti? Aananno birxichira kuri xaꞌmuwara dawaro afiꞌneemmo.