1. Yannankera Kiristaanaho sabbakate loosira guficho ikkannori maati?

 QULLAAWU MAXAAFI ROSAANORA a 19ki sani jeeforanna 20ki sani hanafora guficho ikkannori lowori tuncu yiinonsa. Umi xibbi diri Kiristaaninte gede, hakkawaro insa dudubbanno sokkano batinyu manni dibaxannote. Hatte yannara kiironsano digarite; qoleno xaphoomunni laꞌniro alamete manni insa lowo egenno noonsareeti yee dihedanno. Hakkiinni saeno, Sheexaanu Daawuloosi ‘lowo geeshsha hanqe’ dirrita dartu iillinonsa. (Aju. 12:12) Qoleno insa sabbakkanni noohu “dandee heeꞌrate qarrisannohu baxxino diri” giddo yaano ‘goofimarchu barruwaraati.’—2 Xim. 3:1.

2. Yihowa yannankera sabbakate loosi halaꞌlanno gede assate maa assanni keeshshino?

² Ikkollana, Yihowa dirinkera soqqamaanosi dancha duduwo taalle nookki garinni dudubbara hasiꞌrino; qoleno tenne hedosi wonshannota hoolannosiri dino. Yihowa hunda Isiraeelete daga Baabiloonetenni fushshinonte gede, yannankerano soqqamaanosi alamete kaphu ammaꞌno  dirijjite ikkitinote “Bayira Baabiloone” giddonni fushshinonsa. (Aju. 18:1-4) Isi horoomannonkere rosiisinonke, salaame uyinonke, hattono rosiisinonkere wolu mannirano kulleemmo gede kaaꞌlinonke. (Isa. 48:16; Isayyaasi 48:17, 18 nabbawi. b) Hatto yaa kayinni Yihowa albillitte ikkannore balaxe afate dandoosi horoonsiꞌre Mangistesiha sabbakate looso halashshate mitto mittonka coye illaallisanno yaa diꞌꞌikkitino. Alamete aana mite coyibba sabbakate loosinkera injiitannote; ikkollana, Sheexaanu gashshinote tenne alame giddo iillannonke dartenna loosinkera guficho ikkannoha wole qarra qeelle saꞌꞌa dandiinoommohu Yihowa kaaꞌlonni callaati.—Isa. 41:13; 1 Yoh. 5:19.

3. Dirinkera “addu egenno” woꞌmitinohu hiittoonniiti?

³ Yihowa masaalaanchu Daanieeli goofimarchu yannara “addu egenno” woꞌmitanno yee borreessanno gede ayyaanisinni marrainosi. (Daanieeli 12:4 nabbawi. c) Yihowa Qullaawu Maxaafi Rosaano Suꞌmu Kiristinni rosi lowo diro beeshshe huninoha Qullaawa Borro halaale huwattanno gede kaaꞌlinonsa. Isi dirinkera soqqamaanosi addu egenno uulla woꞌmate noo mannira tuqissanno gede assanni no. Xaa yannara Daanieeli masaalo woꞌmitanni no. Sette miliyoone meddi yaanno manni Qullaawu Maxaafi halaale cuꞌmirino; qoleno konne halaale alamete deerrinni duduwanni no. Ikkina konne alame woꞌmate looso loonseemmo gede kaaꞌlitinonke coyibba hiikkuriiti?

4. Tonaa honsikki sanira Qullaawu Maxaafi mageeshshi afiinni qixxaawino?

⁴ Dancha duduwo duduwate kaaꞌlitinonke coyibba giddo mittu Qullaawu Maxaafi gobba tuqasiiti. Suꞌmu Kiristinni marooti lowo xibbe ikkanno diro Qullaawa Maxaafa nabbambannita taqaawwantanni keeshshitino; Qullaawa Maxaafa wolu afiira qole tirinoha mito manna isinni shitino. Ikkollana, 19ki sanira addi addihu Qullaawu Maxaafi maamari Qullaawa Maxaafa woꞌma woy gama, 400 meddi yaanno afiinni qixxeessino. Hakko sani jeefora, batinyu manni Qullaawa Maxaafa afiꞌrino; Qullaawa Borroti addu egenno kayinni dinonsa.

5. Yihowa Farciꞌraasine Qullaawa Maxaafa wolu afiira qolte tirate maa assitino?

⁵ Qullaawu Maxaafi Rosaano sabbaka hasiissannonsata huwattino daafira, ceeꞌmitukki Qullaawu Maxaafi halaale mannaho rosiissino. Hakkiinni saeno, Yihowa soqqamaano addi addita Qullaawu Maxaafi tiro horoonsidhino, hattono attante mannaho tuqissino. Qoleno, 1950nni hanaffe Qullaawa Borrota Haaro Alame Tiro woꞌma woy gama 120 saꞌꞌanno afiinni qixxeessitino. Ingilizete afiinni 2013nni haaroonsine qixxeessinoonniti Haaro Alame Tiro wolu afiira qole tirate albinni roore shotate. Huwatate qarrissannokkita, hattono nabbawate injiitannota Qullaawu Maxaafi tiro horoonsiꞌranke qolte sabbakate loosinkera baasa kaaꞌlitannonke.

6, 7. (a) Dirinkera olu mageeshshi geeshsha batiꞌrino? (b) Mite gobbara salaame heeꞌrase sabbakate kaaꞌlitinonkehu hiittoonniiti?

⁶ ‘Alamete aana mayi salaame no?’ yite hedattoha ikkara dandaanno. Lawishshaho 20ki sanira, hakko iso lamunku alamete oli yannara lowo miliyoone ikkanno manni olunni goofino. Ikkollana 1942nni Layinkihu Alamete Oli kae heeꞌreenna, hatte yannara Yihowa Farciꞌraasine loosira albisa ikke noohu Naataani Noori, “Salaame Geeddara Dandiitanno?” yitanno nigiggire jawu gambooshshiwa shiqishino. Hatti nigiggire, hakkawote kae noo olira jeefote Armagedooni oli hanafannoha ikkikkinni salaame heedhannota  leellishshannota Ajuuja fooliishsho 17te noo taje kultannote.—Aju. 17:3, 11.

⁷ Layinkihu Alamete Oli uurrita baalankawa noo manni salaame afiꞌrino yaa diꞌꞌikkino. Mitte xiinxallo leellishshanno garinni, 1946nni kayise 2013 geeshsha olu massaara qodhitino olanto mereero 331 gaari kaino. Konninni lowo miliyoone ikkanno manni goofino. Ikkirono hatte yannara, batinye gobbara salaame no; Yihowa soqqamaano qolte hattee faro horoonsidhe dancha duduwo dudubbino. Tini mayi guma abbitino? Alamete aana 1944nni Maganu Mangiste halashshaano kiiro 110,000 diwoꞌmitanno. Xa kayinni 8,000,000 meddi yitanno! (Isayyaasi 60:22 nabbawi. d) Salaame afiꞌne dancha duduwo duduwa dandaanke hagiirsiissannota diꞌꞌikkitino?

8, 9. Tiraansipoortete lopho leeltinohu hiittoonniiti? Tini lopho loosinkera kaaꞌlitinohu ma garinniiti?

⁸ Tiraansipoortete lopho sabbakate loosinkera lowore kaaꞌlitino. Umiti Agarooshshu Shae attamantuhunni mitu 21 diri gedensaanni 1900nni, Yunayitidi Isteetete 8,000 makeeni calla no; qoleno makeenunni haꞌrate injiitanno doogo garita diꞌꞌikkitino. Xa kayinni alamete aana mitte biliyoonenna darate ikkitanno makeennanna dhoqidhoqqe no; qoleno lowo miliyoone kiilomeetire ikkitannoti dancha doogga no. Makeenunna dancha doogga heeꞌransa dancha duduwo xeertote noo gaxarra geeshsha iillishate kaaꞌlitinonke. Ikkollana, injiitanno tiraansipoorte hoogguro woy seeda doogo lekkatenni haꞌra hasiissunkero nafa, manna rosaano assate dandiinummore baala assineemmo.—Mat. 28:19, 20.

⁹ Sabbakate loosinkera kaaꞌlitinonketi wolu gari tiraansipoorteno no. Jajjabba hogowu makeenna, markaawenna baaburu Qullaawu Maxaafi aana xintantino borronke xeerto gobba boode lamala giddo iillishate kaaꞌlitinonke. Horophillu qole woradu aliidi laꞌꞌaano, Sinu Biiro Komite miilla, misiyoonenna wolu roduuwi jajjabbu gambooshshira woy wolu tiokiraasete loosira mulenni iillitanno gede kaaꞌlino. Qoleno, Aliidi Bisi miilla woy qara biironkenni sonkanniri wolu roduuwi addi addi gobbara roduuwanke jawaachishatenna rosiisate horophillunni hadhanno. Konni daafira, tiraansipoortete lopho Yihowa daga mereero mittimma heedhanno gede kaaꞌlitino.—Far. 133:1-3.

10. Ingilizete afii alamete afooti yinannihu mayiraati?

¹⁰ Umi xibbi dirira, Koyine yinanniha shota Girikete afoo Roomu Gashshooti giddo mannu duuchawa coyiꞌranno. Yannankera mannu duuchawa coyiꞌranno afii nooyya? Batinyu manni Ingilizete afii alame woꞌmate afooti yaanno. Mittu maxaafi togo yaanno: “Alamete daga giddo bocu boco ikkanno manni Ingilizete afoo mommoddikki coyiꞌranno woy yinanniri leellannonsa.” (Ingilishi Azi E Gilobaali Languweji) Alamete aana Ingilizete afoo daddaloho, poletikaho, sayinsetenna tekinoolojete horoonsiꞌnanni daafira lowo manni konne afoo rosanno.

11. Ingilizete afii halaalu magansiꞌra halaꞌlitanno gede kaaꞌlinohu hiittoonniiti?

¹¹ Ingilizete afii duuchawa coyiꞌnanniha ikkasi, halaalu magansiꞌra halaꞌlitanno gede kaaꞌlitino. Lowo diro, Agarooshshu Shaenna wole borronke balaxxe fultannohu Ingilizete afiinniiti. Yihowa Farciꞌraasinete qara biirora horoonsiꞌnannihu qaru afiino konneeti. Qoleno, roore wote Niwu Yoorkete Paatersenira roduuwaho qajeelsha uyinannihu Ingilizete afiinniiti.

12. Yihowa soqqamaano Qullaawu Maxaafi aana xintantino borro mageeshshi afiinni tirtanno? Tekinooloje tennera kaaꞌlitinonkehu hiittoonniiti?

¹² Maganu Mangisteha dancha duduwo daga baalate duduwate qoosso noonke daafira, borronke 700 meddi yaanno afiinni qixxeessinanni heeꞌnoommo. Kompiyuterete tekinooloje lopho lawishshaho, MEPS (Malti-laanguweji Elekitirooniki Pabilishingi Sistemi) yinanni pirogiraame heeꞌrase konni halaꞌladu loosira lowore kaaꞌlitinonke. Tini sharronke Maganu Mangiste sokka duduwatenna alamete deerrinni mittimma heedhannonke gede kaaꞌlitinonke. Roorenka mittoonsitinonketi kayinni, Qullaawa Borro halaaliha “xalala afoo” coyiꞌneemmore ikkankeeti.—Sof. 3:9.

13, 14. Higgenna yoote mini yiino yoo dirinkera Kiristaanaho kaaꞌlitinohu hiittoonniiti?

¹³ Sai birxichira laꞌnummonte gede, Roomu gashshooti giddo mannu duuchankawa harunsannoti Roomu higge hundi Kiristaanira kaaꞌlitino. Hattonni dirinkera duucha gobbara noo higge sabbakate loosinkera injiitinote. Lawishshaho, qara biironke noowa Yunayitidi Isteetete Mangistete Wodho mannaho ammaꞌnote, coyiꞌratenna songate wolapho uyitannote. Tini qolte Yunayitidi Isteete noo roduuwinke faajjete gamba yite Qullaawa Maxaafa xiinxallatenna rossino coye mannaho kulate wolapho heedhannonsa gede assitino. Ikkollana, mite qoossonke higge affinota assiꞌrate kayinni gaarama hasiissinonke woti no.  (Fil. 1:7) Daanyootu sabbakate loosonke hoolate kaꞌino woti nooha ikkirono, aliidi yoo minira kado kuꞌline duucha hinge garroommo.

¹⁴ Wole gobbuwarano yoote minna magansiꞌratenna faajjete sabbakate qoossonke agarantanno gede assitino. Mite gobbuwara yoote mine garammoommoha ikkirono, alamete deerrinni noote yoote minnara kado kuꞌlinoommo. Lawishshaho Ella 2014 geeshsha, Awuroppunnihu Kalaqamu Qoosso Yoote Mini 57 hajora ninkera kaaꞌle faradino; tini yoo qolte Awuroppunnihu Amaalete Mini miilla ikkitino gobba baalanti harunsitannote. ‘Daga baalanti gibbannonkeha’ ikkirono, duucha gobbara nooti yoote minna halaalu magansiꞌrankera kaaꞌlitanno yoo yitino.—Mat. 24:9.

15. Borro attammanni industire lophitinohu hiittoonniiti? Tini lopho ninkera kaaꞌlitinohu ma garinniiti?

¹⁵ Borro attammanni industire lophase dancha duduwo alamete deerrinni duduwate kaaꞌlitinonke. Yohaanisi Gutenbergi 1450 balla seekkinota borro attammanni maashine mannu lowo xibbe diro horoonsiꞌrino. Ikkollana, saihu lamu xibbi diri giddo borro attammanni industire lowo geeshsha lophitino. Borro attammanni maashine geeshshinna ranke lexxitino; hattono baasa haarooꞌmitino. Woraqata loosatenna maxaafa xammate fulanno woxino albinni roore ajino. Haaro attammanni ogimma daase shiima yanna giddo lowore attamatenna fultanno borro isilanchimma lexxitanno gedeno kaaꞌlitino. Tini loosinkera kaaꞌlitinohu ma garinniiti? Hanni mitto lawishsha laꞌno: Umita Agarooshshu Shae (Maaja 1879 ittime), rosiisate kaaꞌlitanno misilla nookkiha 6,000 koppe attammoonni; qoleno qixxeessinoonnihu Ingilizete afiinni callaati. Xa kayinni 136 diri gedensaanni, mitte mittenta Agarooshshu Shae ittime 50,000,000 saꞌannota attamme mannaho iillinshanni heeꞌnoonni. Tenne metseete kuulunni biifinse 200 saꞌꞌanno afiinni qixxeessinanni heeꞌnoommo.

16. Uulla woꞌmate sabbankeemmo gede kaaꞌlinonkehu yannate uduunni hiikkoyeti? (Umi misile lai.)

¹⁶ Hanni Maganu soqqamaano dancha duduwo duduwate horoonsidhanni keeshshitinoha saihu 200 diri giddo fulinoha mito yannate uduunne laꞌno. Jajjabba hogowu makeenna, makeennanna horophilla aleenni kulloommo; biskilliite, borrote maashine, bireelete uduunnicho, telegiraafe, silke, kaameera, qoonqotenna viidiyote uduunne, raadoone, televizhiine, milli yitanno misilla, kompiyuterenna Interneeteno qummi assa dandiinanni. Kuni baalunku uduunni manna rosaano assineemmo gede duuchu garinni kaaꞌlinonke. Yihowa soqqamaano ‘dagate ado aggannota’ balanxe masaalloonni; tenne masaalo garinni, Qullaawa Maxaafanna Qullaawu Maxaafi aana xintantino borro batinyu afiinni qixxeessate, dagate jiro lawishshaho yannate tekinooloje kaajja gede horoonsiꞌnoommo.—Isayyaasi 60:16 nabbawi. e

17. (a) Kageeshsha laꞌnummo taje maa leellishshanno? (b) Yihowa “ledo loonseemmore” ikkanke mayi faro fantinonke?

¹⁷ Tini baalanti Maganu maassiꞌrinonketa leellishshanno tajeeti. Yihowara alaamasi wonshate ninke kaaꞌlo hasiissannosikkita anfoommo. Ikkirono, baxillaanchu iimi Anninke ‘ledosi loonseemmore’ ikkineemmo gede assinonke; konni garinni, isonna olliichonke banxeemmota leellinsheemmo faro faninonke. (1 Qor. 3:9; Marq. 12:28-31) Konnira Maganu Mangisteha dancha duduwo sabbakate afiꞌneemmo faro baalanta horoonsiꞌno; konni loosi geeshsha hasiisannohu wolu loosi uullate aana dino. Ee, Yihowa alamete doyichoha sabbakate loosonke marraꞌꞌanninna maassiꞌranni nootera galanteemmore ikkanke leellinsho!