Qullaawu Maxaafi lowo diro heeˈrino maxaafa ikkinoti egennantinote. Qullaawu Maxaafi borreessaminku meˈˈe diro ikkanno? Mereerimu Soojjaatira Qullaawa Maxaafa borreessa hananfoonnihu mitu 3,500 diri albaanniiti. Hatti yanna, Shangi yinannihu wolqaataamu Chayinu gashshooti warooti; qoleno Hindete gobbara Budistete ammaˈno xintantara mitu tonnu sani albaanniiti yaate.—“ Qullaawu Maxaafi Mashalaqqe” yitanno saaxine lai.

Mittu maxaafi mannaho kaaˈlannohunna dancha biddishsha aannohu, huwatate qarrisannokkihanna mannaho hasiisannore amadinoha ikkirooti. Qullaawu Maxaafi hattoo maxaafaati. Huluullitannonna lowo geeshsha hasiissanno xaˈmuwara gari dawaro qolanno.

Lawishshaho, ‘Isi kalaqammoommohu mayiraati?’ yite hedde egennootto? Tini xaˈmo lowo kume ikkanno diro mannaho hibbo ikkite keeshshitino; xaano hibbo ikkitella no. Ikkollana tenne xaˈmo dawaro Qullaawu Maxaafihu umi maxaafira yaano Kalaqote maxaafite uminna layinki fooliishsho giddo afiˈra dandiinanni. Qullaawu Maxaafi “umo” yaano lowo biliyoone diri albanni illete leeltannoti kalqete alame, lawishshaho gaalaksuwa, beeddahenna baatto kalaqantu yannare kulannonke. (Kalaqo 1:1) Hakkiinni aanche, baatto dirimu dirimunni heeˈrate injiitannota ikkitino gara, addi addihu heeshshote kalaqami dayino gara, mannu ooso kalaqantinohu hiittoonniitironna kuri baalu coyibba kalaqantinohu mayiraatiro kulannonke.

Qullaawu Maxaafi heeshshonke giddo iillannonke qarra tidhate kaaˈlitanno amaale aannonke. Tini amaale huwatate diqarrissannote. Hatto yineemmo gede assannonkehu lamu coyi no.

Umihunni, Qullaawu Maxaafi sokka xabbe leeltannotenna baxissannote ikkinnina raqaxantinota diˈˈikkitino. Qullaawu Maxaafi giddo noo qaalla hibbo ikkitannotanna gurcheessitannota ikkitukkinni, mannu heeshsho ledo xaado afidhinote. Hawa gede huwantannikki hedo mannu duucha wote horoonsiˈranno qaallanni xawinsoonni.

Lawishshaho, Yesuusi manna wodana kakkayisanno garinni rosiisate rosantino coyibba aana xintantino lawishshuwa duucha hige horoonsiˈrino. Kuri lawishshuwa giddo batinyu, Qullaawu Maxaafira Maatewoosi fooliishsho 5 kayise 7 geeshsha noote Ilaalu Sibikate yinannite giddo no. Mittu fullahaanchi tenne sibikate “harunsa dandiinanni amaale amaddino lallawooti” yiino; qoleno tini sibikate “surrete egenno heedhannonke gede calla ikkikkinni, assa hasiissannonkere kultannonketenna assootenke layiˈneemmo gede assitannote” yee xawisino.  Tenne fooliishshuwa 15-20 daqiiqi giddo nabbabbe gudattoha ikkara dandaanno; qoleno Yesuusi coyiˈrino qaali huwatate qarrisannokkihanna lowo wolqa nooha ikkinota huwatte dhagge assiˈrattora dandaatto.

Qullaawu Maxaafi huwatate shota ikkanno gede assinohu wolu coyi amadosiiti. Qullaawu Maxaafi maattote woy masalote maxaafa diˈˈikkino. Hatteentenni, Ze Worlidi Buuki Insayikilopiidiya yinanni maxaafi yiinonte gede rooriidihu Qullaawu Maxaafi gafi “maccaha ikkinonna ikkinokki mannire” hattono hakko mannira “qarra ikkinonsare, hexxonsare, hattono woˈnaalte afidhinorenna hoogginore” kulannonke. Qullaawu Maxaafi giddo kulloonni ikkitonna hakko mannita addu xagge hattono insawiinni ronseemmo roso huwata diqarrissannonke.—Roomu Sokka 15:4.

Mitto maxaafa nabbabbe huwatattohu ati dandaatto afiinni qixxaawinoha ikkirooti. Xaa yannara, heeˈratto bayichi woy gobba ikkitutano ikkituro Qullaawu Maxaafi ati huwata dandaatto afiinni qixxaawinoha ikkara dandaanno. Hanni kuni dhaggete coyi ikkanno gede kaaˈlinori maatiro laˈno.

Tirote Looso. Qullaawu Maxaafi umo borreessaminohu Ibirayisxete, Aremayiketenna Girikete afiinniiti. Tini qolte nabbawanno manni ajanno gede assitinoti egennantinote. Qullaawu Maxaafi wolu afiinni qixxaawanno gede assate, borro tirtannori lowo geeshsha sharrantanni keeshshitino. Insara Maganu ikkonsana xaa yannara Qullaawa Maxaafa woˈma woy gama, mitu 2,700 afiinni tirroonni. Hatto yaa, xibbunni 90 anga saˈˈanno manni ajayi ajeenna afoo dadhino qaalinni Qullaawu Maxaafiha mito gafa nabbawa dandaanno yaate.

Attamate Looso. Qullaawu Maxaafi umo borreessaminohu lowo yanna keeshshannokki uduunni aana lawishshaho gogunna paappireesi yinanni woraqati aanaati. Hakkawaro tenne borro mannaho tuqisate angatenni qorophine galcha hasiissino. Konni garinni galchine qixxeessinoonni borro hirrannihu lowo woxiraati; hakko daafira tenne borro afiˈrannohu shiima mannaatilla. Ikkollana, 550 saˈˈanno diri albaanni Gutenbergi yinanni manchi seekkinoti attammanni maashine, Qullaawu Maxaafi albinni roore tuqanno gede kaaˈlitino. Qullaawa Maxaafa woˈma woy gama onte biliyoone saˈˈannoha attamme tuqinsoonni yine hendanni.

Tenne baala hendiro, Qullaawu Maxaafi ledo taalamannohu wolu ammaˈnote maxaafi dino. Ee, Qullaawu Maxaafi mannu huwatara qixxeessinoonni maxaafaati. Ikkollana, Qullaawu Maxaafi yaannore huwata shota ikka hooggara dandiitanno. Ikkirono huwatate kaaˈlo afiˈra dandiinanni. Tenne kaaˈlo afiˈra dandaattohu hiikkiinniiti? Tini mayi horo uyitannohe? Aananno birxichira kuri xaˈmuwara dawaro afiˈratto.