Fa Nihainao Va?
Olo tena nisy va Mordekay?
JIOSY natao sesitany Mordekay, sady tena nandramby anjara tamy tantara resahy amy bokini-Estera amy Baiboly ao iny. Niasa tamy lapa persianina tao ie tamy tao 496 T.K., “tamy androni-Ahasoerosy [Mpanjaka].” (Ksersesy I matetiky ro ahaiza ani-mpanjaka io amy zao.) Reni-Mordekay hoe nisy olo ta hamono ani-mpanjaka iny, fe nataony ze tsy hahatanteraky ani-tetiky raty iny. Nankasitraky azy mpanjaka iny, le nivola ie hoe tokony hamea voninahitsy amason’olo iaby eo Mordekay. Tafara atoy, le nitendreni-mpanjaka iny ho praiminisitra Mordekay, lafa nimaty Hamana fahavalony noho fahavaloni-Jiosy rey. Lafa nahazo fahefà amy zay Mordekay, le afaky nampiboaky lalàna hiarova ty Jiosy tamy fanjakà persianina tao, ka tsy nimaty rozy.—Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.
Nisy mpahay tantara nivola fa tantara namboamboary avao ty bokini-Estera sady olo tsy nisy Mordekay zao. Fe nisy raha hitani-mpikaroky ambany tany any tamy 1941, manaporofo fa marina ty raha volanini-Baiboly mikasiky ani-Mordekay. Ino raha nihitan-drozy io?
Nahita asa soratsy persianina manahaky pozini-fantsiky io ty mpikaroky, le nahità anarani-lahilahy atao hoe Marduka (Malagasy: Mordekay) raha io. Olo nana fahefà ta Sosana ao ie le mety ho mpanao konty ty asany. Nivola Arthur Ungnad, manam-pahaiza mikasiky tantara an’Eropy antinana any, fa asa soratsy persianina manahaky pozini-fantsiky iny avao tamy zay “ro miresaky mikasiky ani-Mordekay, ankoatsini-Baiboly.”
Nandika asa soratsy persianina manahaky pozini-fantsiky io an’arivony ty manam-pahaiza, tafarani-tatitsy nataoni-Ungnad iny. Anatini-zay ty takelaky tanimanga hita tamy tanà ravarava ta Persepolisy any, tamy Trano Fanajaria raha lafovily marìny ani-tanà iny tao. Fa tamy androni-Ksersesy I takelaky tanimanga reo. Amy safà elamita raha reo sady ahità anara maromaro baka amy bokini-Estera ao. a
Anara hoe Mordekay (Marduka) amy asa soratsy persianina manahaky pozini-fantsiky io
Takelaky maromaro baka Persepolisy tao ro ahità ty anara hoe Marduka. Mpanora-dalàna tamy lapani-Sosana ao ie, tamy fotoa nanjakàni-Ksersesy I. Mivola ty takelaky raiky fa mpandika teny Marduka. Mifanaraky soa amy raha volanini-Baiboly mikasiky ani-Mordekay raha zay. Manam-boninahitsy tamy lapani-Ahasoerosy Mpanjaka (na Ksersesy I) ie, sady nahay fivolana roe farafahakeliny. Nipetraky matetiky tam-bavahadini-mpanjaka tamy lapani-Sosana tao Mordekay. (Est. 2:19, 21; 3:3) Trano bevata vavahady io, le niasa tao ty tandapa.
Mahatseriky fa tena mitovy amy Marduka resahini-takelaky tanimanga iny, azy Mordekay resahini-Baiboly iny. Mitovy ty fotoa niainan-drozy, ty pilasy nisy an-drozy, ty andraikitsy nananan-drozy, noho ty pilasy niasan-drozy. Hita baka amy raha iaby rezay fa mety Mordekay resahini-bokini-Estera iny avao azy nihitani-mpikaroky ambanini-tany any rey.
a Nanoratsy lahatsoratsy misy anara folo baka amy takelaky tanimanga hita ta Persepolisy tao Profesera Edwin Yamauchi, tamy 1992. Hita amy bokini-Estera ao koa anara reo.