Hanenty ty anatiny ao

Ho amy loha hevitsy any

TANTARAM-PIAINA

Nengako Hitariky ty Lalako Jehovah

Nengako Hitariky ty Lalako Jehovah

NISY asa tena niteako zay tamy zaho mbo nipamaraky, le io ty nieritseretiko ho nandaniako ty androm-piainako. Fe nikaihini-Jehovah handeha amy lala hafa mihintsy aho. Atao raha nivola tamiko io ie hoe: “Hanoviko ze hahavy anao hahihitsy, le hatoroko anao ty lala tokony hombanao.” (Sal. 32:8) Nengako hitariky ty lalako Jehovah ka afaky nampiasa ty fiainako tamy fanompoa azy aho. Lasa nahazo fitahia noho raha soa maro aho. Afaky nanompo tan’Afriky any tanatini-52 tao, ohatsy, aho.

BAKA AMY SETROKY MAINTY ANY NANA AMY MASOANDRO MAMIRAPIRATSY ANY

Nateraky ta Darlaston any aho tamy 1935. Amy Tany Mainty any ty misy ani-tanà io. Kaihy hoe Tany Mainty faritsy raiky an’Angletera any io satria nifeno setroky mainty ty any tratsini-izìny maro any reo. Nanomboky nianatsy Baiboly niaraky tamy Vavolombeloni-Jehovah ry babako noho neniko tamy zaho niefatsy tao teo ho eo. Lafa zaho amy zay nipamaraky le nanomboky niresy lahatsy hoe io vatany ty fahamarina, farany aho natao batisa tamy 1952. Ni-16 tao aho tamy zay.

Nistazera tamy izìny bevata mpamboatsy fitaova tsotsotra noho piesy motera tomabily aho tamy fotoa rezay. Vo nampiofany ho sekreterani-orinasa iny aho tamy zay, sady tena teako asa io.

Nisahira aho ndraiky zay lafa niresaky tamiko mpiandraikitsy faritsy raiky zay hoe hanomboky hitariky Fianara Boky an-tanànay eo aho amy fivoria andavanandro rey. Tsy mora amiko ty hanao ani-zay, satria nivory niaraky tamy fiangona roe samby hafa aho. Nivory tamy fiangona marìny ani-pilasy fiasàko a Bromsgrove any aho lafa andavanandro. Amy 32 kilomety eo ho eo miala ani-tranonay, ty misy ani-tanà io. Lafa farani-herinandro amy zay aho, nandeha amy ry babako noho mamako any, le nanatriky fivoria a Willenhall any.

Tsy maintsy niala ani-asa teako iny aho laha haneky ani-raha nivolanini-mpiandraikitsy faritsy iny. Fe tena ta hanoha ty fandaminani-Jehovah aho ka naneky avao. Tsy nanenenako mihintsy fanapahan-kevitsiko iny. Nengako hitari-dala ahy Jehovah tamin’iny ka lasa nahafa-po ahy ty fiainako.

Nahita ranabavy ampelasoa mana anara Anne zay aho tamy zaho nivory tamy Fiangona Bromsgrove tany iny. Tena nitea fanompoa ani-Jehovah ie. Nifanambaly zahay tamy 1957, le nahazo tombontsoa maro sankarazany koa. Niaraky nanao mpisava lala maharitsy, ohatsy, zahay, nimpisava lala manoka, nanao ty asani-faritsy, le nanompo tamy Betela koa. Nanampy ahy ho falifaly avao Anne.

Nifalifaly biby zahay tamy 1966 lafa nanatriky ty sekolini-Gileada kilasy faha 42. Nivoatendry ta Malawi any zahay. Soa fanahy noho tea mandramby vahiny ty olo any, farany tanà io kaihin’olo hoe fo feno fitiava mafanani-Afriky. Tsy hainay amin’io hoe kay hondy zahay toy tsy ho tafipetraky ela eo.

FANOMPOA TANATINI-FOTOA MAMPATAHOTSY TA MALAWI ANY

Tomabily katikaty nandesinay nanao asani-faritsy ta Malawi any iny

Niavy ta Malawi any zahay tamy 1 Fevriè 1967. Nianatsy ty fivolanan’olo any avao tse zahay tanaty vola raiky voalohany iny, le nanomboky ty asani-faritsy zahay tafarani-zay. Tomabily katikaty taloha zay ty nandesinay, fa nao afaky mandeha amy ze teanao zao, ndre amy vavarano rey aza. Fe aia any! Anaka rano marivorivo rey avao ro niafakiny. Nisy fotoa zahay nipetraky tamy trano fotaky misy tafo akata rezay, fe tsy maintsy tampetampena siky tsy len-drano ty ambanini-tafo iny ao mba tsy hitè lafa avy ty litsaky. Vo hanomboky misionera zahay le fa reo ty raha nihitanay. Somary nanahira aloha, fe niteanay avao!

Fa nihaihaiko avao ndraiky zay hoe hisy problemo amy fanjakà zahay lafa niavy ty vola Avrily. Nireko nanao fanambarà tamy radio dokotera Hastings Banda, azy Prezidàni-Malawi iny. Nivola ie fa nao zao tsy mandoa hetra ty Vavolombeloni-Jehovah sady manakantsaka ty raha ataoni-fanjakà. Mazava ho azy fa tsy marina raha zay. Nihainay hoe tsy teani-fanjakà ty mahita anay tsy poro ty atia noho ty aroa, sirtò koa moa hoe tsy nety nivily karatsini-antoko-politiky rey zahay.

Niboaky tamy gazety tamy Septambra tany hoe nasarani-prezidà iny hoe mampisy problemo avao rahalahy reo amy ze tanà omban-drozy. Nanao fanambarà amy zay ie tamy fivorian-drozy ndraiky zay hoe avy le horarà ty asani-Vavolombeloni-Jehovah. Nirarà amy zay ty asanay tamy 20 Oktobra 1967. Tsiela tafarani-zay, nisy polisy noho manam-pahefà mikarakara ty filirani-vahiny amy tany iny ao niavy tamy biròni-sampana any fa hanily ani-sampana iny noho handroaky ani-ze misionera amy tany iny ao.

Nisamborini-polisy noho niroasy baka a Malawi any tamy 1967 niaraky tamin-dry Jack noho Linda Johansson, misionera namanay

Nampiliry am-prizon telo andro zahay bakeo nafindran-drozy ta Morisy any, satria ambany fahefàni-Grande-Bretagne tany io. Fe tsy nengani-manam-pahefà ta Morisy ao hanao misionera koa zahay. Farany zahay nivoatendry ta Rodezỳ any (Zimbabwe ty ikaiha azy henanizao). Lafa niavy tany zahay, le manam-pahefà masiaky zay ty mpikarakara ty filirani-vahiny amy tany iny ao. Tsy nengany hilitsy amy tany iny ao koa zahay. Hoy ty asany: “Fa voaroaky baka a Malawi any nareo. Tsy mila anareo koa ty a Morisy any. Ta ho atoy amy zay zany nareo lafa tsy tean’olo?” Nitany Anne tamy zay. Atao raha tsy misy olo tea anay mihintsy! Avy le ta holy an’Angletera any teo no ho eo avao aho tamy zay. Fe tamy farany, nivola rozy hoe laha manao tatitsy amy foiben-drozy any zahay hamarain’iny, le afaky mijano amy sampana any fe zista haliky raiky avao. Nivozaky biby zahay tamy zay, fe nandiny avao zahay le nihenteanay hoe akory ty hanampeani-Jehovah anay. Hamaray folakandron’iny, nitseriky zahay fa nahazo lala hijano ta Zimbabwe any, sahala hoe vahiny mpitsidiky. Tsy ho halinoko mihintsy ty hafaleako tamy andro iny. Tena niresy lahatsy aho hoe nitariky ty lalanay vatany Jehovah.

FANENDREA VAOVAO: NANAMPY ANI-MALAWI BAKA A ZIMBABWE ANY

Zahay amy Anne tamy Betelani-Zimbabwe, 1968

Lafa tamy sampani-Zimbabwe any aho le nivoatendry tamy Sampan-draharahani-Fanompoa tao, nanampy ani-Malawi noho Mozambiky. Tanatini-fanenjeha mafy ty rahalahy ta Malawi any tamy zay. Anisani-asako ty mandika tatitsy alefani-mpiandraikitsy faritsy baka a Malawi any rey. Ndraiky hariva zay, mbo nanohy niasa taratara aho fa niezaky namita ani-tatitsy rey. Nitany aho tamy zay lafa namaky ty raha mahazo ani-rahalahy noho anabaviko reo. * Fe tena nampahery ahy koa ty tsy fivalihan-drozy, ty finoan-drozy, noho ty fiaretan-drozy.​—2 Kor. 6:4, 5.

Nisy rahalahy sisany nijano ta Malawi ao avao fa nisy koa nilay nana a Mozambiky any. Nataonay avao ze hahazoan-drozy hany ara-panahy. Nifindra tamy tonda beni-rahalahy raiky ta Zimbabwe any zay ty mpandika teny Chichewa. Io ty fivolana tena maro mpampiasa a Malawi any. Tena soa fanahy rahalahy io. Nanamboarany trano noho birò rahalahy reo, le tany rozy ro nanohy nandika ani-boky noho gazety mitavanay rey.

Nataonay ze hahavy ani-mpiandraikitsy faritsy ta Malawi any rey ho afaky hanatriky fivoriambeni-distriky ta Zimbabwe any avao santao. Nahazo plan lahateny amy fivoriambe iny rozy lafa tany. Lafa nimpoly ta Malawi any ndraiky rozy, le niezaky nizara ani-ze niazon-drozy tamy rahalahy any rey koa. Saky mpiandraikitsy faritsy reo nandeha a Zimbabwe any santao, le nandamy Sekolini-Fanompoa Fanjakà Iny zahay mba hampahereza an-drozy.

Manao lahateny amy fivolana Chichewa tamy fivoriambe amy safà Chichewa/Shona ta Zimbabwe

Namonjy toby ta Mozambiky any Vavolombelo nilay baka a Malawi any rey. Nandeha nitsidiky an-drozy aho tamy Fevriè 1975. Nanaraky ani-ze toromariky farany baka amy fandaminani-Jehovah avao rahalahy reo. Avy le norihin-drozy, ohatsy, fandahara vaovao mikasiky anti-panahy iny. Nanao fandahara maro anti-panahy reo. Nanao lahateny ho ahi-ty maro, ohatsy, rozy sady niaraky nandiniky ty andinin-teny ho ani-andro noho ty Tilikambo Fiambena. Nanao fivoriambe iaby aza rozy. Nalamin-drozy manahaky amy fanaova fivoriambe any rey toby iny, le nasian-drozy sampan’asani-fanadiova, fizarà hany, noho mpiamby. Nitahini-Jehovah vatany rahalahy reo ka nahavita raha maro biby. Tena nampahery ahy fitsidiha an-drozy iny.

Tamy faramparani-tao 1970, le ty sampani-Zambỳ koa ro nikarakara ani-Malawi. Fe tsy nety afaky tan-tsaiko ao rahalahy a Malawi any reo, le nivavaky ho an-drozy avao aho. Fe tsy zaho avao ro nanao ani-zay. Anisani-Komitini-Sampani-Zimbabwe aho tamy zay, le matetiky aho niresaky tamy solontenani-foibe, miaraky amy rahalahy mana andraikitsy baka a Malawi, Afriky Antimo, noho Zambỳ. Saky nifankahita zahay le niresaky avao hoe: “Ino koa ty mbo azontsika atao ho ani-rahalahy a Malawi ao reo?”

Nihena avao fanenjeha iny lafa nandeha ty fotoa. Nimpoly tsikiraiky nana a Malawi any amy zay rahalahy nilay bakany rey. Azy tao avao rey koa moa mba nahatiaro malaladalaky. Nahazo alala baka amy fanjakà ty tany mariniriny mbeny hoe mahazo mitory noho mivory, le nifoanan-drozy iaby fandrarà rey. Nanao ho zay koa Mozambiky tamy 1991. Nieritseritsy amy zay zahay hoe: “Ka ombia lahy ty Vavolombeloni-Jehovah a Malawi any vo mba halalaky soa koa?”

NIMPOLY TA MALAWI ANY

Niova avao ty ta Malawi any tamy farany, le tamy 1993 nifoanani-fanjakà ty fandrarà asani-Vavolombeloni-Jehovah rey. Avy le niresaky tamy misionera raiky zay aho, le hoy ty asany: “Himpoly a Malawi any zany iha?” Fa ni-59 tao aho tamy zay, le hoy ty asako: “Aia koa, zaho fa antitsy toy!” Fe tamy andro iny avao, nahazo hafatsy baka amy Filan-kevi-pitantana zahay nanasa anay himpoly ta Malawi any.

Nisarotsy aloha ty handramby fanapahan-kevitsy tamy zay satria niteanay fanendrea anay ta Zimbabwe any iny. Fa nitamà zahay sady fa nana nama maro. Nivola koa ty Filan-kevi-pitantana hoe afaky mijano a Zimbabwe ao avao zahay laha teanay. Afaky nifily ze teanay zany zahay, zany hoe afaky nifily hijano a Zimbabwe ao avao. Fe nieritseritsy mikasiky an-dry Abrahama noho Saraha aho. Fa antitsy rozy kanefa nengan-drozy trano nampiada an-drozy iny ka nanaraky ty tari-dala baka amy Jehovah rozy.​—Gen. 12:1-5.

Norihinay tari-dala baka amy fandaminani-Jehovah iny, le nimpoly ta Malawi any zahay tamy 1 Fevriè 1995. Feno 28 tao tamy andro io mihintsy ty niavianay voalohany tany. Lasa nisy Komitini-Sampana tao tamy zay, le tanatiny aho miaraky amy rahalahy roe rezay. Niasa mafy zahay tsiela tafarani-zay, nandamy ty asani-Vavolombeloni-Jehovah tany ndraiky.

JEHOVAH RO MAMPITOMBO

Nihitanay ty nampandrosoani-Jehovah ani-asa iny. Tsiela avao le fa nitombo ty isakini-mpitory. Ni-30 000 teo ho eo ie tamy 1993, le fa nandilatsini-42 000 ie tamy 1998.  * Nekeni-Filan-kevi-pitantana hoe hasia biròni-sampana, hikarakara ani-asa maro mihamitombo avao iny. Nivily tany 12 hektara ta Lilongwe any zahay, le nivoatendry tamy komitini-fanorena tao aho.

Rahalahy Guy Pierce, anisani-Filan-kevi-pitantana ro nanao ty lahateny fitokàna ani-trano vaovao iny, tamy Mey 2001. Nisy roarivo mahery ty Vavolombeloni-Jehovah baka an-tanà eo nanatriky ani-fandahara io, le fa mandilatsini-40 tao ty nahavita batisa ty ankamaroan-drozy. Tena niaritsy aloha rahalahy noho anabavy tsy mivaliky reo tanatini-tao maro nisy fandrarà zay. Tsy de nanan-drala rozy fe laha resaky finoa noho fifandrambesa amy Jehovah, tsy lenalena ty ananan-drozy azy. Falifaly rozy henanizao mitsidiky ani-Betela vaovao amin-drozy any io. Ze omban-drozy anaty lakoro iny ao, le hiran-drozy avao hirantsika rey, ataon-drozy amy fomba fihiràn’Afrikein rey amin’io. Soasoa biby ty mijanjy an-drozy. Mbo tsy nahita raha ho zay ndraiky aho. Hita hoe tena tahini-Jehovah vatany ze olo miaritsy fitsapà ka tsy mivaliky aminy.

Lafa nivita fanorena sampana iny, le nanomboky nahazo fanendrea hitoka Efitrano Fanjakà koa aho. Tena nifalifaly biby aho tamy zay. Nisy fandahara nataoni-fandamina mba hanorena Efitrano Fanjakà malaky amy tany misy rahalahy noho anabavy tsy de manan-drala rey. Nasia ani-zay koa ty ta Malawi any. Taloha, nivory tamy aloky vita amy hazo kininy avao ty fiangona sisany. Boka ro nirarìn-drozy nataon-drozy tafo, le namorivory fotaky rozy nanamboaran-drozy sezy lava. Manamboatsy laforo manoka rozy henanizao le miasa mafy miketriky briky ka mahavita trano fivoria soasoa biby. Fe tsy de tean-drozy sezy tendriky olo raiky avao rey, fa aleo hoasan-drozy sezy lava fa rey mba tendriky olo maromaro!

Nifalifaly koa aho nahita olo nampeani-Jehovah handroso ara-panahy rey. Tena tseriky aho mahita ani-mpamaraky afrikein rey satria rozy manao volontera avao. Tsiela avao koa le fa hain-drozy raha ampiofanani-fandamina an-drozy rey noho asa ampanaovy an-drozy rey. Lasa azo anankina andraikitsy amy Betela noho amy fiangona eo rozy. Vomaiky mampahery ty fiangona koa mpiandraikitsy faritsy vo voatendry baka an-tanà eo rey. Manambaly ty ankamaroani-mpiandraikitsy reo fe aleon-drozy tse tsy miteraky, amy zay rozy afaky mahavita fanompoa ani-Jehovah soa. Mifily ani-zay rozy ndre mifanohitsy amy zay ty fomban-tany any, ndre mampirisiky an-drozy hiteraky aza ty fianakavian-drozy.

NAHAFA-PO AHY FANAPAHAN-KEVITSIKO REY

Zahay amy Anne amy Betelani-Grande-Bretagne

Fa 52 tao ty nipetrahako tan’Afriky any, fe bakeo aho narary. Farany nangataky ty Komitini-Sampana mba hafindra a Grande-Bretagne any zahay, le naneky ty Filan-kevi-pitantana. Tena niteanay fanendrea anay tan’Afriky any iny ka nalahelo zahay hoe hiala ao. Fe ndre zay, tena mikarakara anay soa ty fianakaviani-Betela a Grande-Bretagne etoa amy zahay fa antitsy zao.

Nengako hitariky ty lalako avao Jehovah. Resy lahatsy aho hoe zay ty fanapahan-kevitsy farani-soa nataoko tamy fiainako. Laha nanday ty lohako avao aho, le fa tsy haiko hoe ho taia ty niafarako. Haini-Jehovah avao hoe aia ty lala ‘hampandeha soa ty fiainako.’ (Ohab. 3:5, 6) Tena nitseriky aho lafa nandiniky ty fomba fiasani-orinasa be rey tamy zaho mbo nipamaraky. Fe mbo lakolakoni-zay ty ahini-fandaminani-Jehovah. Tena nahafa-po ahy ty asa nataoko niaraky amy fandamina io. Ty fanompoa ani-Jehovah avao ro tena nahafa-po ahy sady mbo hahafa-po ahy avao zisiky farany!

^ Naboaky tamy Diarin’ny Vavolombelon’i Jehovah 1999, p. 148-223, ty tantarani-Vavolombeloni-Jehovah a Malawi any.

^ Misy mpitory mandilatsini-100 000 ty a Malawi any henanizao.