Hanenty ty anatiny ao

Ho amy loha hevitsy any

TANTARAM-PIAINA

Sambatsy Aho fa Manompo ani-Jehovah

Sambatsy Aho fa Manompo ani-Jehovah

TAMY 1958 aho ro nanomboky niasa tamy Betelani-Kanadà. Ni-18 tao aho tamy zay. Namafa trano fanaova printy ty asa nataoko voalohany tao. Tena nisoasoa tamy zay. Niova asa aho tsiela tafarani-zay. Tsy maintsy tampahy moa boky noho gazety rey lafa baka natao printy, le zaho ty nanao azy. Tena niteako aloha ty tamy Betela ao!

Tao raiky tafarani-zay, nambara tamy fianakaviani-Betela hoe nila mpiasa an-tsitrapo ty sampani-Afriky Antimo, satria nahazo masìny vaovao fanaova printy. Nanoratsy anara aho, le nifalifaly biby aho lafa nivoafily. Nivoatingy niaraky amiko koa ry Dennis Leech, Bill McLellan, noho Ken Nordin. Samby Betelita baka a Kanadà iaby rozy telo reo. Fa nambara anay hoe tsy maintsy hijano ela an’Afriky Antimo any zahay!

Nikaihiko amy zay mamako, le nivolaniko hoe: “Misy vaovao Mama a. Handeha an’Afriky Antimo any aho!” Olo tsy de miresaky mamako, fe nana finoa matanjaky ie sady nifandramby soa tamy Jehovah. Tsy nimaro resaky ie lafa nivolaniko fe nihaiko hoe nanoha ahy ie. Marina fa nalahelo babako noho reniko satria hanjary lavitsy an-drozy aho. Fe ndre zay, le tsy nisakanan-drozy mihintsy aho.

NANDEHA AN’AFRIKY ANTIMO AHO!

Mandeha train baka a Le Cap hana a Johannesburg. Miaraky amy Dennis Leech, Ken Nordin, noho Bill McLellan, tamy 1959

Zahay efa-dahy samby fa 60 tao eo ho eo, nifankahita tamy sampani-Afriky Antimo any, tamy 2019

Nana amy Betelani-Brooklyn any tse zahay efatsy, le niofana tanatini-telo vola. Nampianary fomba fampiasà masìny sankarazany fanaova printy rey zahay lafa tany. Lafa nivita zay, le nandeha sambo nana a Le Cap, an’Afriky Antimo any zahay. Vo ni-20 tao aho tamy zay. Fa hariva zahay vo niala ta Le Cap eo, le nandeha train nana a Johannesburg. Nijano ta Karoo, amy faritsy maiky zay tao tse train nanday anay iny lafa naraindray be ty andro. Feno lemboky amin’io ty tao sady nafana. Nitangiriky nana an-dafonety any zahay le nitseriky nahita ani-tanà iny. Niasa loha amy zay zahay hoe hanao akory vasa fanendrea vaovao toy. Fe lafa nimpoly tamy tanà io any ndraiky zahay tafara atoy, le nanjary niteanay ty tany. Niteanay koa ty fomba fiainan’olo tany. Tena tea filongoa rozy.

Niasa tamy masìny be kalakalaony noho sarotsy ampiasà atao hoe Linotype zay aho tanatini-tao vitsivitsy. Napitipitiky teo Tilikambo noho Mifohaza! rey alohani-hanaova printy azy. Nanao printy gazety maro amy safà afrikein ty sampani-Afriky Antimo, fe tsy ho an’olo any avao fa ho ani-tany hafa manao safà afrikein mbavaratsiny any koa. Falifaly zahay fa tena niasa masìny vaovao fanaova printy iny!

Tafara atoy aho niasa tamy sampan’asa mandamy ty asa fandikan-teny, fanaova printy, noho fandefasa ani-boky noho gazety rey. Nimaro raha atao aloha aho fe tena nahafa-po ahy ty fiainako.

NANAMBALY AHO LE NAHAZO FANENDREA VAOVAO

Zahay amy Laura nimpisava lala manoka, tamy 1968

Tamy 1968, le nifanambaly zahay amy Laura Bowen, ranabavy mipetraky marìny ani-Betela eny zay. Mpisava lala ie sady nanampy tamy Sampan’asani-Fandikan-teny ao koa. Tsy maintsy niala tamy Betela ao matetiky ty mpivaly vao tamy fotoa zay, ka nalefa mpisava lala manoka zahay. Niasa amy zay ty lohako. Tena lahy fa zatsy tamy Betela ao ka! Tao tena tsy miasa loha amy hany noho trano zao. Fe niova zay lafa zahay lasa mpisava lala manoka. Marina fa nahazo drala fanampea kelikely zahay sambola. Fe nisy lera tsy maintsy nitratsirinay. Ho zay koa fa nisy isakiny ty fimpolia mitsidiky noho boky noho gazety tsy maintsy napetrakinay. Tsy nahazo ani-drala fanampea io zahay laha tsy nahatratsy ani-rey. Baka amy drala fanampea iny amin’io ro hahafahanay mandoa hofan-trano, mivily hany, mikarakara fahasalamà noho ze raha hafa ilànay.

Nivoatendry mpisava lala manoka marìny ani-tanàni-Durban, an’Océan Indien any zahay. Maro biby ty olo baka an’Inde mipetraky any. Nisy orinasa mpanao siramamy zay tany tamy faramparani-tao 1800, le presky nimpamboly fosiky ho ani-orinasa io ty olo tany. Taranakini-mpiasa reo ty ankamaroan’olo any. Fa manao asa hafa rozy henanizao, fe tsy niova ty kolontsain-drozy noho ty fomba fiketrahan-drozy. Manao fivolana anglè koa rozy ka tsy sarotsy aminay ty nitory tamin-drozy.

Nila nanatratsy 150 lera sambola ty mpisava lala manoka tamy zay, ka nifanaraky zahay amy Laura fa hanompo anatini-lera eny amy andro voalohany iny. Nafana biby amin’io ty andro. Mbo tsy nana fimpolia mitsidiky noho fampianara Baiboly zahay, farany nitory santrano tanatini-lera eny. Vo nanomboky kelikely avao zahay le fa nanenty lera aho, henteako kay vo 40 minity ty nitorianay! Niasa amy zay ty saiko hoe: Akory lahy ty hahavitanay ani-toy e?

Nalaminay soa ty fotoanay tafarani-zay. Niketriky hany noho kafè zahay sanandro mba handesinay. Lafa ta hitofatofa amy zay zahay, le napetrakinay tambanini-hazo zay teo tomabilinay iny. Nisy ajà karàny soasoa rezay matetiky nivorivory taminay teo, le tandrè rozy nanenty anay! Fa nihazatsy zahay andro vitsivitsy tafara atoy. Lasa hitanay hoe lafa nanompo lera roe na telo eo zahay le tsiela le fa niavy koa ty hariva.

Tena niteanay ty nizara fahamarina tamin’olo tamy faritsy iny tany! Tea mandramby vahiny rozy, manaja olo, sady tea a Ndranahary. Maro ty mpivavaky Hindoa nandramby soa ty hafatsy niresahinay tamin-drozy. Tean-drozy ty nianatsy mikasiky ani-Jehovah, Jesosy, ty Baiboly, ty tontolo vaovao feno fiadana, noho ty fameloma ty maty. Tao raiky tafara atoy, nahazo mpianatsy Baiboly 20 zahay. Niaraky nihina amin-drozy avao zahay saky midỳ. Laha miaraky mihina amy fianakavia raiky zahay androany le miaraky amy fianakavia raiky hafa koa hamaray. Tena niteanay ty niaraky tamin-drozy. Nifalifaly biby zahay.

Fe tsiela tafarani-zay, nahazo fanendrea vaovao zahay. Nampanaovy asani-faritsy tamy sisini-Océan Indien any zahay. Nivanta tamy mpiara-manompo amy ze fiangona nitsidihinay avao zahay sankerinandro. Nataon-drozy sahala fianakavian-drozy mihintsy zahay ka tena niteanay ty niaraky tamin-drozy trano raiky. Lasa teanay iaby ndre anakin-drozy noho biby harèn-drozy rey. Niaraky niasa tamy mpitory rey koa zahay sady nampahery an-drozy. Nanao ho zay avao zahay tanatini-roe tao. Tena nisoasoa biby! Fe ndraiky andro, tsy nampoizinay fa nisy rahalahy tamy biròni-sampana any nikaiky anay. Nivola ie hoe: “Teanay himpoly amy Betela atoy ndraiky nareo.” Le hoy ty asako: “Ka zahay anè fa tamà atoy.” Fe ndre zay, le nandeha avao zahay satria fa niparè hoe handeha ndre aia ndre aia ty anendrea anay.

NIMPOLY TAMY BETELA

Niasa tamy Biròni-Fanompoa tao aho lafa tamy Betela any. Rahalahy matotsy noho mana traikefa ty niaraky niasa tamiko tao. Tena tombontsoa raha zay. Tamy fotoa zay, saky baka nitsidiky fiangona raiky ty mpiandraikitsini-faritsy, le nandefa tatitsy amy sampana any. Ty Biròni-Fanompoa koa bakeon’iny ro mandefa taratasy ho ani-fiangona iny arakaraky ty tatitsy nataoni-mpiandraikitsini-faritsy. Natao hampahereza ani-fiangona iny taratasy rey sady natao mba hanomeza toromariky mety hilàni-fiangona iny. Tena niasa mafy mpitan-tsoratsy rey satria tsy maintsy nandika ani-tatitsy baka amy mpiandraikitsini-faritsy rey amy safà anglè. Misy amy tatitsy rey, ohatsy, amy safà xhosa, zulu, na safà afrikein hafa, fe nila nadika amy safà anglè. Tsy zay avao fa tsy maintsy mbo nadikan-drozy amy safà afrikein ndraiky koa taratasy baka amy sampana rey. Tena nankasitrahako ty asa mafy nataoni-mpandika teny rey, satria nanampy ahy rozy ka lasa haiko ty raha sarotsy natrehini-rahalahy noho anabavintsika mainty an’Afriky any rey.

Tambany fahefàni-fanjakà raiky nanavakavaky zay Afriky Antimo tamy fotoa zay, ka tsy afaky niaraky ty olo samby hafa fiavia. Samby nana ty faritsy nisy azy ty foko kiraidraiky fa tsy niharoharo. Rahalahintsika mainty rey zany tsy nahazo nanao fivolanan’olo hafa, le tsy maintsy nitory noho nivory tamy fiangona manao ty fivolanan-drozy avao.

Tsy de nahay Afrikein mainty maro aho satria tamy fiangona manao safà anglè avao matetiky ro nanendrea ahy. Fe henanizao aho afaky mahay soa mikasiky an-drozy, ty kolontsain-drozy, noho ty fomban-drozy. Haiko hoe tena miatriky raha sarotsy rahalahintsika rey. Anisani-antony mahavy ani-zay, ohatsy, ty fomban-draza noho ty raha inoan’olo an-tanà eo. Fe tena be herim-po rahalahintsika rey! Tsy maneky hanao ani-fombafomba tsy mifanaraky amy Soratsy Masy rey rozy sady mandà tsy hifandramby amy fanahy raty, ndre manohitsy an-drozy aza ty fianakavian-drozy noho ty olo tanà raiky amin-drozy. Tena mahantra koa azy ilany mipetraky ambanivohitsy any rey. Maro ty tsy de nahita fianara na tsy nianatsy mihintsy, fe manaja soa ty Baiboly.

Nana tombontsoa nikarakara raha sisany tamy tribinaly any koa aho lafa tamy Betela tao. Niaro ty falalahani-fivavahantsika tamy tribinaly any, ohatsy, aho sady nampitoro an-drozy hoe tsy poro ty atia na ty aroa tsika. Tena nampahery ty nahita hoe be herim-po noho tsy nivaliky ty tanora Vavolombeloni-Jehovah. Tsy naneky nandramby anjara tamy hiram-pivavaha noho vavaky rozy, ndre niroasy baka an-dakilasy any aza.

Nisy raha sarotsy hafa koa natrehini-rahalahintsika mipetraky amy tanà kelikely kaihy hoe Soazilandy, an’Afriky any. Lafa nimaty Mpanjaka Sobhuza II, le nivolany ty olo iaby tan-tanà eo hoe tsy maintsy nanao fombafomba fisaona. Nisolà ty voloni-lahilahy le nitampahy boribory ty ahi-ty ampela. Maro amy zay ty rahalahy noho anabavintsika nenjehy satria tsy naneky nandramby anjara tamy fombafomba mifandramby amy fivavaha amy raza io. Falifaly biby zahay hoe tsy nivaliky tamy Jehovah rozy! Maro ty raha nianaranay baka amy fiareta noho tsy fivalihani-rahalahintsika afrikein rey. Tena nampatanjaky ty finoanay raha rey.

NIMPOLY NANAO PRINTY

Nivoatendry hanampy tamy fanaova printy any ndraiky aho tamy 1981. Nifalifaly biby aho tamy zay! Tena nihasoa ty fomba fanaova printy. Nisy nahoda tan-tanà eo zay tompon’andraikitsy amy resaky famarota. Nameany masìny vaovao hatao fanandrama sampana. Natao fandahara soratsy noho sary raha io. Farany nisoloa ani-masìny vaovao io amy zay ty sivy tamy Linotype rey. Nisy karaza masìny fanaova printy vaovao hafa koa nanomboky nampiasà tamy zay. Lasa nahavita nanao printy maro mandilatsy ty taloha tsika!

Nanampy ty ordinatera ka afaky namoro fomba vaovao handamina soratsy amy alalani-MEPS * tsika. Vomaiky nihasoa avao ty teknolozỳ liany nandehananay efatsy mirahalahy tan’Afriky Antimo any zay! (Isaia 60:17) Samby fa nanambaly iaby zahay. Mpisava lala valinay rey sady tena tea ani-Jehovah. Mbo manompo amy Betela zahay amy Bill. Fa Ken noho Dennis fa manan’anaky, fe tsy lavitsy ty ipetrahan-drozy.

Nihamaro avao ty asa natao tamy sampana tao. Nihanitombo ty safà nandikà ani-boky noho gazety rey, le ho zay koa ty isakini-natao printy noho nalefa tamy sampana hafa. Tena nilà ty namboatsy tranoni-Betela vaovao. Nanory trano raiky tamy pilasy soasoa tandrefani-Johannesburg any rahalahy reo, le tamy 1987 ty nitokàna azy. Falifaly aho fa mba nandramby anjara tamy fiitarani-asa natao tan’Afriky Antimo any rey. Tena niteako koa ty nanao ty asani-Komitini-Sampana tany tanatini-tao maro.

FANENDREA VAOVAO

Tena tsy nampoizinay ty raha niseho tamy 2001. Nahazo fanasà aho hoe anisani-Komitini-Sampana Vaovaoni-Etazinỳ. Nalahelo zahay hoe hanenga ty asanay miaraky amy namanay an’Afriky Antimo any rey. Fe fa tsy nilininay koa ty hanomboky fiaina vaovao miaraky amy fianakaviani-Betela a Etazinỳ any.

Fe ndre zay, niasa loha avao koa zahay satria vomaiky nihalavitsy ani-mamani-Laura kanefa ie fa antitsy. Tsy afaky nanao raha firy ho azy sasy zahay, fe tena nanampy noho nikarakara azy rahavavini-Laura telo rezay. Nivola rozy hoe: “Tsy afaky manao fanompoa amy fotoa iaby zahay, fe lafa mikarakara ani-mama zahay le manampy anareo hanohy ty fanendrea anareo.” Manao mahavelo bevata an-drozy zahay.

Manao manahaky ani-rahavavini-Laura rey koa zokilahiko mipetraky a Toronto, a Kanadà any zay miaraky amy valiny, satria manampy anay rozy ka mikarakara ani-mamako. Fa 20 tao mahery zay mamako ro niaraky nipetraky tamin-drozy. Nimaty moa ie tafara kelikelini-niavianay a New York eto. Fe ndre zay, le tena mankasitraky an-drozy zahay satria teo avao rozy nikarakara azy zisiky nahafaty azy. Fitahia bevata ty hoe mana fianakavia manoha an-tena. Tsy mora kindraiky ty manao fanovà mba hikarakarà baba noho reny fa antitsy, fe parè avao rozy!

Nivoatendry hiasa tamy fanaova printy ao tse aho tamy zahay vo niavy ta Etazinỳ etoa. Nihasoa sady nihatsotra avao ty fomba fiasa tao. Fe vo tsiela zay, le nafindra tamy Sampan’Asa Fivilia Enta ao aho. Fa 20 tao zay ty niasanay teto. Falifaly biby zahay hoe anisani-sampana tena bevata toy! Misy 5 000 eo ho eo henanizao ty fianakaviani-Betela, le 2 000 eo ty mpiasa an-tsitrapo.

Fa enimpolo tao zay ty lasa. Tsy nieritseritsy mihintsy aho hoe etoa ty hisy ahy. Nanoha ahy avao Laura tanatini-fotoa rezay. Tena nisoasoa biby ty fiainako! Tena teanay ty karazan’asa nampanaovy anay. Ho zay koa ty olo niaraky niasa taminay, anatini-zay azy tamy sampana maro nitsidihinay rey. Fa 80 tao mahery aho henanizao. Fa tsy de nampanaovy asa mafy aho satria maro ty rahalahy tanora fa nampiofany ka afaky manao ty asa nataoko.

Hoy ty mpanao salamo: “Sambatsy ty firenena mana ani-Jehovah ho Ndranahariny.” (Sal. 33:12) Tena marina raha zay! Falifaly biby aho fa afaky manompo ani-Jehovah miaraky amy ty vahoakiny.

^ feh. 26 Tsy ino MEPS zao fa Fandahara Elektroniky Famoaha Boky noho Gazety amy Fivolana Maro.