Hanenty ty anatiny ao

Ho amy loha hevitsy any

Fa Nihainao Va?

Fa Nihainao Va?

Akory ty nahaizan’olo tamy androni-Baiboly hoe ombia ro nanomboky ty tao noho ty vola?

HO ANI-Hebreo tamy Tany Nampitamany tao, le nanomboky ty tao lafa niasa horaky noho namafy voa rozy. Mifanandrify amy tapatapani-Septambra zisiky amy tapatapani-Oktobra eo raha zay henanizao.

Misy karazany roe ty kalandriè taloha tany. Ty raiky manaraky fiodikodinani-vola amy Tany toy, le ty raiky manaraky ty fiodikodinani-Tany amy masoandro. Fe boribory azy raiky manaraky fiodikodinani-vola amy tany io (12 vola misy 29 na 30 andro ty vola kiraidraiky). Misy fomba samby hafa nampiasà mba hampifanaraha ani-kalandriè roe reo. Nampea andro vitsivitsy ty tao kiraidraiky, na nampea vola raiky kindraiky ty tao sisany. Mety tamy fanombohani-tao manaraky iny ty nanampea ani-reo. Natao raha zay mba hifanaraky amy fotoa fambolea na fijinjà kalandriè iny.

Fe nivola tamy ty vahoakiny Ndranahary tamy androni-Mosesy hoe manomboky amy vola Abiba, na Nisana, ty tao ara-pivavaha. Andro asara (Marsa/Avrily) raha zay an’Israely any. (Eks. 12:2; 13:4) Nisy fety tamy vola io le nisy ifandrambesany tamy fijinjà vary orza raha zay.​—Eks. 23:15, 16.

Nivola ty mpahay tantara raiky atao hoe Emil Schürer fa “tsy sarotsy ty nahay hoe tokony hampea vola raiky va tao amy kalandriè iny sa tsy tokony hampea.” Zao ty nisoratiny amy bokiny hoe Ty Tantarani-Jiosy Tamy Androni-Jesosy Kristy, (175 T.K.–135 A.K.) (anglè): “Saky boribory soa vola iny amy vola Nisana (14 Nisana) le tokony hankalazà ty fetini-Paska. Fe tsy maintsy tafarani-ekinôksa [fotoa itovizani-halavani-andro noho ty haly] tamy asara raha io ro nankalazà. ... Laha hita zany amy faramparani-tao iny hoe ho lasa alohani-ekinôksa amy asara ty fetini-Paska, le niboaky ty didy hoe ampea vola [faha-13] ty alohani-Nisana.”

Mampiasa ani-raha manahaky nataon-drozy io ty Vavolombeloni-Jehovah mba hahaiza hoe ombia ro tokony hankalazà ty Sakafo Harivani-Tompo. Andro asara an’Israely any ty anaova ani-raha io, le mifanandrify amy 14 Nisana amy kalandriè hebreo. Ambara mialoha amy fiangona iaby amy tany toy daty io. *

Ka manao akory ty nahaizani-Hebreo reo hoe tampitsy ty vola raiky le nanomboky ty vola raiky vaovao? Tsy sarotsy aloha zay laha amy androntsika henanizao. Zista manenty kalandriè avao tsika, na manenty ani-raha zay anatini-telefony ao. Fe sarotsy biby ty nanao ani-zay taloha.

Nirambesy sahala hoe 30 andro ty vola raiky tamy fotoani-Safodrano iny. (Gen. 7:11, 24; 8:3, 4) Fe tsy voatery ho 30 andro avao raha zay tamy kalandriè hebreo tafara atoy. Nanomboky ty vola raiky tamy kalandriè io ao laha vo miboaky vola iny, zany hoe 29 na 30 andro tafarani-nanombohani-vola raiky taloha teo iny.

Niresaky mikasiky ty fanombohani-vola raiky Davida noho Jonatana ndraiky zay. Zao ty raha nivolanin-drozy: “Pea-bola hamaray.” (1 Sam. 20:5, 18) Atao raha fa nivoafaritsy mialoha zany ty fanombohani-vola, talohani-taonjato faha-11 T.K. Akory ty nahaizani-Israelita reo hoe nanomboky ty vola raiky? Manazava mikasiky ani-zay ty Mishnah, fitambarani-lalàna noho lovantsofy jiosy. Volaniny ao fa ty Fitsarà Anabo Jiosy ro nanambara ani-raha zay, tafarani-noliani-Jiosy baka natao sesitany ta Babylona any rey. Nivory fitsarà io saky avy ty andro faha-30 amy vola raiky, tanatini-fito vola nampisy fety rey. Rozy ro namaritsy hoe ombia ro hanomboky ty vola manaraky. Akory ty nanaovan-drozy azy?

Nasia olo ty tamy pilasy anabo nanodidy ani-Jerosalema mba handiniky ani-lanitsy iny lafa haly. Laha vo hitan-drozy hoe miboaky vola iny, le avy le manambara amy Fitsarà Anabo Jiosy any malaky rozy. Lafa ampy ty porofo nananani-fitsarà io hoe tena miboaky vatany vola iny, le nambaran-drozy hoe manomboky ty vola vaovao. Fe manao akory laha tsy hitani-mpiamby rey hoe miboaky vola iny, satria feno rahona ty lanitsy na nisy zavo? Laha zay ie le nambara hoe nisy 30 andro azy vola hitsahin-drozy iny, ka nanomboky hamarain’iny ty vola vaovao.

Akory ty nanambarani-Fitsarà Anabo Jiosy hoe nanomboky ty vola vaovao? Manazava ty Mishnah fa nisy afo narehitsy tanaboni-Vohitsy Oliva, marìny ani-Jerosalema eny. Nisy afo narehitsy koa tamy ze pilasy anabo tan’Israely teo, mba hahaizan’olo ani-vaovao iny. Mpanday hafatsy koa ro nampiasà lafa tafara atoy. Nahay ty fanombohani-vola vaovao zany ty Jiosy nipetraky ta Jerosalema, tan’Israely, noho ze nipetraky tan-tany hafa any. Afaky nankalaza fety tamy fotoa nitovy zany rozy iaby.

Henteo ty tablò miaraky amy lahatsoratsy toy fa hanampy anao hahay soa ty ifandrambesani-vola hebreo, ty fety, noho ty fizaran-tao nisy tamy zay.

^ Henteo ty Tilikambo Fiambena 15 Mey 1990, p. 15, noho ty “Fanontaneani-Mpamaky” amy 15 Septambra 1977 (fransè).