O LE alisi o se iniseti e ola i atunuu uma seʻi vaganā ai le Anetatika. Peitaʻi e na o le itu i mātū i sasaʻe o Amerika e maua ai le alisi lea e ola faavaitaimi (periodical cicada), ma ua umi taimi o maofa ai saienitisi e suʻesuʻeina meaola.

Ia Mātau: E faitau miliona alisi e ola faavaitaimi e teʻi lava ua aliaʻe mai i le tau e totogo ai mea, mo na o ni nai vaiaso. I lea taimi puupuu i le ao, e paʻuʻū ese ai o latou paʻu muʻamuʻa, e fetagisi leotetele, felelei solo, fananau, ona mamate lea. O le mea e mataʻina ai, e faatoʻā toe aliaʻe mai le isi tupulaga i le 13 po o le 17 tausaga mulimuli ane, e faalagolago lava i le ituaiga alisi. O le ā le mea e tupu i nei iniseti i lea taimi atoa?

Ina ia tali le fesili, e manaʻomia ona tatou malamalama i le faagasologa mataʻina o le ola o le alisi faavaitaimi. E pe ā ma le vaiaso talu ona aliaʻe mai, ona feusuaʻi lea o alisi matutua tane ma fafine, ma tuufua ai i lālā o laau le 400 i le 600 fuāalisi. E lē umi ae mamate loa alisi matutua. I ni nai vaiaso mulimuli ane, e fofoa ai fuāalisi ma paʻuʻū i le palapala, ona lalafi lea ma ola ai i inā. E latou te mimitiina sua mai i aa o laau mo ni tausaga. I le 13 po o le 17 tausaga mulimuli ane, ona aliaʻe mai foʻi lea o le tupulaga fou o alisi ua matutua ma toe amata lea faagasologa.

Ua taʻua i le mekasini o le Nature, o le lavelave o le faagasologa o le ola o nei alisi, ʻua matuā iso ai saienitisi i le tele o tausaga. E oo lava i aso nei o loo taumafai saienitisi e faapitoa i le suʻesuʻeina o iniseti, e malamalama pe faapefea ona tupu le faagasologa mataʻina o ola o nei iniseti.’ O se tulaga e latou te leʻi iloaina muamua e faatatau i meaola.

O le ā sou manatu? Pe na teʻi lava ua iai le faagasologa o le ola o lenei ituaiga alisi? Pe na foafoaina?