I LE 2015 na faia ai se suʻesuʻega e faatatau i tagata e faigaluega faataimi atoa i atunuu e valu. O le toʻatele o i latou na faapea mai, e faigatā ona latou taumafai e faapaleni a latou galuega ma o latou aiga. Na aofia i māfuaaga le tele o tiute tauave i le galuega po o le aiga, taugatā le tau o le soifuaga, ma le uumi o itula faigaluega. O se faataʻitaʻiga, i le Iunaite Setete na lipotia mai ai i se fua faatatau e 47 itula i le vaiaso, e galulue ai tagata e faigaluega faataimi atoa. E toetoe 1 mai le 5 tagata faigaluega e faapea mai, e latou te galulue mo le 60 itula pe sili atu foʻi.

I se isi suʻesuʻega i atunuu e 36, e silia i le kuata tagata faigaluega na faapea mai e latou te manatu, e tele mea e tatau ona faia e oo lava i taimi o faiga mālōlōga. E mafai foʻi ona aafia le fanau pe afai ua tele naʻuā mea e tatau ona latou faia.

Afai e tatou te taumafai pea e faia mea uma i se taimi itiiti, e mafai ona iʻu atu ai i le popolevale ma pei ai i tatou o ni pologa i le taimi. Ae pe e mafai ona faapaleni o tatou olaga? O le ā le aafiaga o o tatou talitonuga, filifiliga, ma faanaunauga i le auala e faaaogā ai o tatou taimi? Seʻi iloilo muamua ni māfuaaga e fā ua taumafai ai nisi e fai uma le tele o mea.

Ua faapea mai se tamā e igoa iā Gary: “Na ou faigaluega mo le fitu aso i le vaiaso. Na māfua ona o loʻu manaʻo ia maua e laʻu fanau se olaga e sili atu ona lelei. Na ou manaʻo e latou te maua mea ou te leʻi mauaina.” E ui e lelei faanaunauga o mātua, ae e manaʻomia ona toe iloilo po o ā mea e tatau ona faamuamua. Ua faaalia i nisi o suʻesuʻega, o tagata matutua ma fanau e lē faatāuaina tupe ma meafaitino, e sili atu ona fiafia, maua le faamalieina, ma lelei le soifua mālōlōina, nai lo o tagata o faatāuaina meafaitino.

Ina ia faamautinoa e taulau manuia a latou fanau i le lumanaʻi, ua uunaʻia ai e nisi o mātua a latou fanau faapea i latou lava ina ia faia le tele o mea. O le iʻuga, o le a mafatia fanau ma mātua.

E taumafai le ʻaufaasalalau e faatalitonu i tatou, pe a lē faatauina a latou oloa fou ua tatou lē maua le mea e sili ona lelei. Ua taʻua i le The Economist: ʻO le tele o oloa ua mafai ona maua ua manatu ai tagata ua lē lava le taimi, ona e faigatā i tagata faatau ona filifili po o ā mea e faatau pe matamata i ai pe tausami ai,’ i le taimi itiiti lea e latou te mauaina.

I le 1930, na folafola ai e se tasi o tagata atamai i mataupu tau tamaoaiga, o le alualu i luma o faiga faatekinolosi o le a tele ai le taimi e maua e tagata mo faiga mālōlōga. Ae e matuā sesē lona manatu. Ua faapea mai Elizabeth Kolbert o se tusitala mo le mekasini o le New Yorker, ʻNai lo o le mānava [o galuega] alu i le fale, e saʻili e tagata ni mea fou e latou te manatu e manaʻomia.’ O nei mea, e alu ai le tele o tupe ma le taimi.

E iai isi tagata e uumi itula e faigaluega ai ina ia faafiafia o latou pule. E ono faifai mai isi latou te faigaluega faatasi, ona e latou te lē faigaluega ovataimi ma iʻu ai ina lē lelei o latou faalogona. E latou te lotomalilie foʻi e faigaluega umi pe faaavanoa atu i latou i so o se taimi e manaʻomia ai, ona o le lē mautonu o le tulaga tau tamaoaiga.

I se tulaga talitutusa, e ono lolo atu mātua e mulimuli i faaaʻoaʻoga a isi aiga o le pisi naʻuā i le tele o mea e fai. Pe a lē faia faapea,  e latou te ono tuuaʻia i latou lava e faapea e lē o avatu iā latou fanau le mea e sili.

Ua faapea mai Tim o loo nofo i le Iunaite Setete: “Na ou fiafia tele i laʻu galuega ma na ou galue malosi i taimi uma lava. Na ou manatu e tatau ona ou faia se igoa lelei mo aʻu lava.”

E pei o Tim, e talitonu le toʻatele e iai le sootaga i le auala e manatu ai le tagata iā te ia lava, ma le tele o galuega e na te faia. O le ā le iʻuga? Ua faapea mai Elizabeth Kolbert lea na taʻua muamua, “Ua avea le pisi naʻuā ma mea e tāua ai se tasi i le vaaiga a isi. O le tele lava o lou pisi o le atili foʻi lenā ona foliga mai e tāua oe.”

Ua faalaeiau mai le Tusi Paia ia filigā ma galue mamafa. (Faataoto 13:4) Ae i le taimi e tasi, o loo faalaeiau mai foʻi ina ia iai se vaaiga paleni. Ua faapea mai le Failauga 4:6, “E sili le luuga e tasi o le mālōlō, nai lo o luuga e lua o galuega mamafa ma le ʻai a le matagi.”

O le ola i se olaga paleni, e lelei lea mo lo tatou soifua mālōlōina i le mafaufau ma le tino. Pe e mafai la ona faaitiitia a tatou mea e fai? Ioe. Seʻi iloilo ni fautuaga se fā:

E leai se afāina o le manaʻo i sina tupe e ola ai. Ae o le ā le tele o le tupe e manaʻomia e ola ai? E faapefea ona taulau manuia i le olaga? Pe e fua i le tele o tupe po o meafaitino? I le isi itu, a ova le mālōlō ma tafaoga, o le a itiiti ai foʻi le taimi e fai ai isi mea.

Ua faapea mai Tim lea na taʻua muamua: “Na ma toe iloilo ma laʻu avā o ma olaga ma filifili e faafaigofie. Na ma tusia se siata lea e iloa ai o ma tulaga i le taimi nei ma mea o loo ma faanaunau i ai. Na ma talanoa e faatatau i aafiaga o a ma filifiliga i le taimi ua teʻa ma mea e manaʻomia ona ma faia, ina ia ausia ai mea o loo ma faanaunau i ai.”

Ua fautuaina i tatou e le Tusi Paia ina ia pulea “tuʻinanauga o mata.” (1 Ioane 2:15-17) E mafai e faasalalauga ona faatupuina na tuʻinanauga, ma iʻu atu ai i le faigaluega o se tasi mo le tele o itula, pe faaalu uma le taimi ma tupe i faafiafiaga taugatā. O le mea moni, atonu e lē mafai ona e ʻalofia faasalalauga uma. Ae e mafai ona faaitiitia lou aafia ai i na faasalalauga. E mafai foʻi ona e iloilo ma le faaeteete mea e te manaʻomia moni.

Ia manatua, e malolosi taaʻiga a au uō iā te oe. Pe afai e latou te faamuamua le saʻilia o meafaitino pe fua foʻi le taulau manuia i le mauaina o meafaitino, atonu o se gaoioiga atamai le saʻilia o ni uō e faamuamua mea e sili ona tāua. Ua faapea mai le Faataoto 13:20, “O lē e savali ma tagata atamamai, e atamai ai o ia.”

Talanoa atu i lou pule e faatatau i lau galuega ma mea e sili ona tāua iā te oe. Aua neʻi leaga ou faalogona  ona o lou tuua o isi o loo galulue ovataimi. Ua faamatalaina i le tusi Work to Live: “O i latou e iloa faapaleni galuega ma o latou aiga pe ave foʻi ni aso mālōlō, ua latou mautinoa i le manatu lenei: Pe a e lē faigaluega e lē faapea ai o le iʻuga lea o le lalolagi.”

Na mautū le tulaga tau tamaoaiga o Gary lea na taʻua muamua. O lea na ia filifili ai e faaitiitia ona taimi faigaluega. Na ia faapea mai: “Na ou talanoa i lo matou aiga ma faapea atu e faafaigofie o matou olaga. Ona faasolosolo lea ona matou faia faapea. Na ou talanoa atu foʻi i loʻu pule pe mafai ona ou faigaluega mo ni nai aso i vaiaso taʻitasi, ma na ia taliaina.”

E manaʻomia e tane ma avā se taimi e faifaimea faatasi ai, ma e manaʻomia e fanau se taimi ma o latou mātua. O lea, aua le taumafai e faataʻitaʻi i olaga pisi naʻuā o isi aiga. Ua faapea mai Gary, “Ia sema se taimi e mālōlō ma tafafao ai, ma tuu ese mea e lē tāua tele.”

Aua neʻi avea le televise, telefoni feaveaʻi po o isi foʻi masini ma faalavelave pe a faatasitasi le tou aiga. Ia iai se taimi i aso taʻitasi e aai faatasi ai o se aiga, ma faaaogā na taimi e talatalanoa ai. Pe a utagia e matua lenā fautuaga faigofie, o le a maua e a latou fanau le fiafia ma faaleleia foʻi o latou tulaga tauaʻoaʻoga.

I se aotelega, ia fesili ifo iā te oe lava: ʻO le ā le ituaiga o olaga ou te manaʻo i ai? O le ā le ituaiga o olaga ou te manaʻo e maua e lo matou aiga?’ Pe afai e te manaʻo i se olaga e sili ona fiafia ma iai se fuafuaga aogā, ia faamuamua mea e sili ona tāua lea e atagia mai ai fautuaga aogā o loo i le Tusi Paia.