Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

FESOASOANI MO LE AIGA | TALAVOU

Pe e Iai se Aogā o le Fiafia e Fai Mea e Lamatia ai le Ola?

Pe e Iai se Aogā o le Fiafia e Fai Mea e Lamatia ai le Ola?

LE LUʻI

“E masani ona ou tū e latalata i se nofoaafi o loo masau mai i se ana e feoaʻi ai nofoaafi. O le tātā vale o loʻu fatu na galo ai oʻu popolega.”​—Leon. *

“O le oso ese mai i papa e sili ona maualuluga ma puna i se vai, na ou lagona ai e pei ua ou saʻoloto mo ni nai sekone. E masani lava ona ou fiafia i ai, ae o nisi taimi ou te lagona le fefe.”​—Larissa.

I le pei o Leon ma Larissa, o le toʻatele o talavou e fiafia e tofotofo po o le ā le mea e gata ai lo latou malosi, i nisi taimi e latou te faia mea e lamatia ai le ola. Pe e faaosoosoina oe e faia na mea? Pe afai o lea, o le a fesoasoani lenei mataupu iā te oe.

MEA E TATAU ONA E ILOA

O le fiafia i mea e lamatia ai le ola e ono avea o se masaniga. E te ono lagona mo sina taimi puupuu le matuā fiafia, ae e tumau pea le lagona o le manaʻo e toe fai se isi mea e sili atu. I le pei o Leon, na masani ona alu Marco i ana e feoaʻi ai nofoaafi. Ua ia faapea mai: “E tai pei o se faataamilosaga e faaauau pea. E na o sina taimi ou te fiafia ai. Ae ou toe manaʻo foʻi e fai se isi mea e sili atu.”

Ua faapea mai Justin, lea na faasee i seevae faasee a o pipii atu i taavale o loo feoaʻi: “O le fiafia na ou maua na uunaʻia ai aʻu e toe fai lenā mea. Na ou manaʻo ia fiafia mai tagata iā te aʻu, ae na uma ifo ua ou i le falemaʻi.”

O faaosoosoga mai i isi e mafai ona e lē amanaʻia ai gaoioiga atamai e tatau ona fai. Ua faapea mai se tama talavou e igoa iā Marvin: “Na faaosooso aʻu e aʻu uō ou te aʻe i se fale maualuga e aunoa ma ni mea e puipuia ai, ma latou faapea mai: ʻSe alu. E te mafaia lava.’ Na ou lagona le lē sefe. Sa ou tetete a o oʻu aʻe i luga.” Na faapea mai Larissa lea na taʻua muamua: “Na ou faataʻitaʻi i mea na faia e le toʻatele. Pau lava le mea ia ou alu e fai.”

Ua avea foʻi le Initaneti ma faaosoosoga, e ala i le viiviia o i latou e faia mea e lamatia ai le ola ma manatu māmā i iʻuga e oo iai. O le matamata o le toʻatele i nisi o nei gaoioiga ua faaalia i le initaneti, ua lauiloa ai i latou o loo faia nei gaoioiga.

O se faaaʻoaʻoga, o isi vitiō lauiloa o loo faaalia ai le parkour, o se gaoioiga e aofia ai le tamoʻe, aʻe, pe osooso saoasaoa foʻi i mea eseese (e pei o puipui, fale, ma sitepu), e aunoa ma ni meafaigaluega mo le saogalemu. I na gaoioiga, e ono faasesēina ai oe i manatu nei e lua: (1) E itiiti ona aafiaga. (2) O loo faia e tagata uma. O le iʻuga: Atonu o le a faaosoosoina oe e faataʻitaʻi nei gaoioiga lea e lamatia ai le ola.

Auala e sili atu ma saogalemu e tofotofoina ai mea e gata ai lou malosi. Ua faapea mai le Tusi Paia, “E itiiti le aogā o le faamalositino.” (1 Timoteo 4:8) Ae o loo lapataʻia foʻi oe e le Tusi Paia ina “ia ola ma le mafaufau lelei.” (Tito 2:12) E faapefea ona e faia lenā mea?

MEA E MAFAI ONA E FAIA

Mafaufau lelei i aafiaga. Ua faapea mai le Tusi Paia: “O i latou uma e iai le utaga mamao e taʻitasi ma gaoioi ma le poto, a o lē ua valea o le a ia faasalalau atu lona faavalevalea.” (Faataoto 13:16) A o e leʻi faia se gaoioiga, taumafai ia iloa aafiaga e ono oo iai. Ia fesili ifo iā te oe lava, ʻPo o loʻu faia o lenei gaoioiga o le a lamatia ai loʻu ola pe iʻu atu ai i manuʻaga tugā?’​—Mataupu silisili o le Tusi Paia: Faataoto 14:15.

Ia filifili uō o ē e faatāua le ola. O uō moni e latou te lē uunaʻia oe e faia gaoioiga e lamatia ai pe fai atu foʻi e fai se mea e te lē o manaʻo e fai. Ua faapea mai Larissa: “Na fesoasoani mai iā te aʻu uō e lelei ma maumauaʻi e fai le mea saʻo, ina ia ou faia ni filifiliga lelei e faatatau i gaoioiga na ou manaʻo e fai. Ina ua sui aʻu uō, na suia ai foʻi ma loʻu olaga.”​—Mataupu silisili o le Tusi Paia: Faataoto 13:20.

Ia fesili ifo iā te oe lava, ʻPo o loʻu faia o lenei gaoioiga o le a lamatia ai loʻu ola pe iʻu atu ai i manuʻaga tugā?’

Ia talisapaia ou tomai ua iai e aunoa ma le lamatia ai o lou ola. Ua faapea mai le tusi Adolescent Risk Behaviours, o le isi vala o le tuputupu aʻe o le “iloa lea faataatia mataupu silisili ma mea e gata ai le malosi o le tagata lava ia.” E mafai ona tofotofoina mea e gata ai lou malosi i se nofoaga saogalemu, e ala i le faaaogā o meafaigaluega talafeagai e saogalemu ma malupuipuia ai.

Faaaloalogia e isi. E faaaloalogia oe e tagata i le auala e te taulimaina ai ma le poto luʻi e tulaʻi mai i le olaga, ae e lē ona o lou faia o mea e lamatia ai le ola. Ua faapea mai Larissa: “O le puna mai i papa e sili ona maualuluga o le amataga lea o isi mea na ou faia e lamatia ai loʻu ola. Sa sili ai ona ou tali i ai e leai.”

O le manatu autū: Nai lo o le fiafia e fai mea e lamatia ai le ola, ia faaalia le tōfā mamao i le auala e filifili ai mea e te fiafia e fai.​—Mataupu silisili o le Tusi Paia: Faataoto 15:24.

^ pala. 4 Ua suia nisi igoa i lenei mataupu.