Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Aiseā e Faigatā ai Ona Ou Faaalia Solo Uiga Faaleuō?

Aiseā e Faigatā ai Ona Ou Faaalia Solo Uiga Faaleuō?

Ua Fesili Mai Talavou . . .

Aiseā e Faigatā ai Ona Ou Faaalia Solo Uiga Faaleuō?

“O le avea ma sē e matamuli e faavaivaia ai. O le fefe e mafai ona saisaitia ai ma e tatau ona tetee atu i ai. O se mea e iai moni lava.”—Risati. *

“Sa avea moni lava le matamuli ma oʻu faafitauli a o oʻu tuputupu aʻe. Sa pei e na o aʻu lava i si oʻu tamaʻi lalolagi pūmoomoo.”—Elisapeta e 18 tausaga.

‘⁠PE IAI ea se mea o faalētonu ia te aʻu? Aiseā e faigatā ai ona ou faaalia solo uiga faaleuō?’ Pe iai ea ni taimi e te fesili ifo ai oe lava ia te oe i nei lava fesili? I le pei o Risati lea e taʻua i luga, e te ono lagonaina le fefe po o le popole pe a e feiloaʻi i se tasi e fou. E te ono meia i le fefe pe a e iai faatasi ma tagata e maualuluga o latou tulaga. Pe atonu e te popole tele i le auala o loo mafaufau ai isi tagata ia te oe, pe a oo la ina tuu atu ia te oe se avanoa e faaalia ai ni ou lagona po o ni manatu, e te lē tautala. Fai mai le taʻutinoga a Telesia: “E matuā faigatā lava ia te aʻu le alu atu e talanoa ma ni tagata ou te lē masani lelei ai.”

Ae o le ā o loo i tua o nei faalogona? Atonu o le uluaʻi laasaga lava e uia ina ia manumalo ai, o le malamalama lelei lea i le faafitauli. (Faataoto 1:5) Na faapea mai se tasi tamaʻitaʻi: “Sa ou matuā lē iloa lava pe aiseā ou te lē toʻa ai pe a iai faatasi ma isi tagata. Ae o lenei la ua ou iloatino lava loʻu faafitauli, ua mafai la ona ou galue loa i ai.” Seʻi o tatou vaai la i nisi o māfuaaga atonu e faigatā ai i nisi talavou ona faaalia solo uiga faaleuō.

Le Faafitauli o le Matamuli

Atonu o le māfuaaga taatele lava, o le matamuli lea. A o mafai e se talavou e faigofie ona faamasani solo ona ia maua ni faauōga eseese, peitaʻi o le talavou e matamuli ma faifaimea na o ia e mafai ona oo i ai lagona tuua toʻatasi ma le faaesea mai. Ua faapea mai Elisapeta e 18 ona tausaga: “Sa avea moni lava le matamuli ma oʻu faafitauli a o oʻu tuputupu aʻe. Sa pei e na o aʻu lava i si oʻu tamaʻi lalolagi pūmoomoo.” E manatua e Taiana lagona mafatia sa ia fesagaʻia i lona tausaga muamua i le aʻoga maualuga. “Ou te leʻi manaʻo e taulaʻi mai le vaai a nisi ia te aʻu. Sa iai se matou faiaʻoga na fai mai matou te fetagofi e tusi faatulaga atu po o le ā le tāua o o matou lagona o le avea ma tagata taʻutaʻua. E faaaogā ai se fua e amata mai i le selo seʻia oo i le lima, o le selo o lona uiga e matuā leai lava se tāua ae o le lima o lona uiga e tāua. O teine uma lava sa taʻutaʻua i le aʻoga na latou tusia le lima. Sa ou tusia i lalo le selo. Ia te aʻu lava ia, o le matamuli sa toetoe lava tutusa ma loʻu fefe i le avea ma sē taʻutaʻua. E te lē manaʻo e faamatilatila atu oe pe avea oe ma taulaʻiga o vaaiga mai a isi ona o lou fefe ina neʻi lē fiafia mai isi ia te oe.”

O le mea moni, o le iai o sina uiga matamuli e lē o se mea ua matuā leaga lava. O le matamuli e fesootaʻi vāvālalata atu i le loto maulalo—o le iloaina lea o o tatou tapulaa. Ua faatonuina moni i tatou e le Tusi Paia ina ia ‘feoaʻi ma lo tatou Atua ma le loto maulalo.’ (Mika 6:8) O le tagata e loto maulalo po o se tagata foʻi e tau foliga matamuli e ono faigofie ona faatasi atu i ai na i lo se tasi e fia pule, fia malosi, pe tagisā foʻi. E ui lava la o le mea moni e “iai ona po e tautala ai,” ae e iai foʻi “ona po e faalologo ai.” (Failauga 3:7) O tagata matamuli e lē faigatā ia i latou ona fifilēmū ma faalologo. Ona e foliga mai latou te fiafia e “faataalise ona faalogologo, [ma] . . . faagesegese ona tautala atu,” e masani lava ona talisapaia i latou e isi o ni tagata e faalogologo lelei.—Iakopo 1:19.

Ae peitaʻi, e masani lava ona filēmū naʻuā se talavou, po ua ova foʻi le matamuli, po o le loto vaivai, ua faigatā ai ia te ia ona faia ni uō. Ma i nisi tulaga matuiā, e mafai e le matamuli ona fafau aʻe se mea e pei ona taʻua e se tasi tagata tusitala “o se ituaiga o faafalepuipuiina faalemafaufau ma taufaalogona o le tagata lava ia”—le vavae ese mai le lautele.—Faataoto 18:1.

Matamuli—O se Faafitauli Taatele

Afai o e pagatia i le matamuli, ia e iloa o se faafitauli e taatele. O se tasi o suʻesuʻega i tamaiti i aʻoga maualuluga ma kolisi, o le “82 pasene o tamaiti aʻoga e manatu ia i latou e iai nisi taimi o o latou olaga e matamumuli ai.” (Adolescence, tusia e Eastwood Atwater) Sa avea foʻi le matamuli ma faafitauli i nisi e oo lava i aso anamua o le Tusi Paia. O tane mautofiga e pei o Mose ma Timoteo, atonu na la tauivi foʻi ina ia manumalo mai le matamuli. —Esoto 3:11, 13; 4:1, 10, 13; 1 Timoteo 4:12; 2 Timoteo 1:6-8.

Manatu ia Saulo, le uluaʻi tupu o le nuu o Isaraelu anamua. O le tulaga masani o Saulo o se tagata toa. Ina ua leiloa le lafu manu a lona tamā, na amata ai loa ma le toa e Saulo se malaga mo le laveaʻiina o le lafu manu. (1 Samuelu 9:3, 4) Ae ina ua tofia o ia e avea ma tupu o le malo, na faafuaseʻi lava ona oo ane lona matamuli. Na i lo le fesagaʻia o tagata e toʻatele na alalaga fiafia ane, sa alu Saulo ma lafi i le vao o oa!—1 Samuelu 10:20-24.

O le leai o se faalogona mautinoa o Saulo ia te ia lava e foliga mai o se mea e iso ai. Ae maise ai, o loo faamatalaina e le Tusi Paia o ia o se taulealea aulelei. Ioe, “e gata ifo i ona tauʻau le maualuga o le nuu uma”! (1 Samuelu 9:2) E lē gata i lea, na faamautinoa atu e le perofeta a le Atua ia Saulo faapea o le a faamanuia e Ieova lana nofoaʻiga o se tupu. (1 Samuelu 9:17, 20) Peitaʻi e ui lava i lena faamautinoaga, ae sa lagona pea e Saulo se lē mautonu ia te ia lava. Ina ua taʻu atu ia te ia o le a fai o ia ma tupu, na ia tali mai ma le loto maulalo: “E le o aʻu ea le sa Peniaminā, o le itu aiga aupito itiiti i Isaraelu, o loʻu aiga foi ua topito ona faatauvaa i aiga uma o le itu aiga o Peniamina? O le a le mea e te fetalai mai ai upu faapena ia te au?”—1 Samuelu 9:21.

Afai e mafai i se tagata e pei o Saulo ona lē mautonu ia te ia lava, e lē o se mea la e ofo ai le ono oo foʻi ia te oe o se lē mautonu i nisi o taimi. I le avea ai o se tagata talavou, o loo e iai i le tulaga o le olaga lea ua vave ai suiga i lou tino. O lea ua faatoʻā amata ona e aʻoaʻoina le auala e gaoioi ai i le tulaga faatagata matua. O se tulaga masani la, lou lagonaina o sina lē toʻa ma lagona le lē mautonu. Na tusi mai Dr. David Elkind i le mekasini e taʻua o le Parents: “A o faagasolo le vaitaimi ua amata ona avea ma tagata matua, o le toʻatele o talavou e oo ia i latou se vaitaimi o le matamuli, o se taimi e oo ai ia i latou le talitonuga faapea o loo mataʻi mai i latou e isi tagata ma o loo soona popole mai na tagata i o latou foliga vaaia ma gaoioiga.”

Talu ai e masani ona faamasinoina tagata talavou i o latou foliga e a latou aumea, e toʻatele ai ua popole i o latou foliga vaaia. (Faatusatusa i le 2 Korinito 10:7.) Peitaʻi, o le popole tele o se tasi i ona foliga e lē lelei. Ua taʻua e se tamaʻitaʻi talavou i Falani e igoa ia Lila le mea na tupu ia te ia e tusa ai ma lenei tulaga e faapea: “Sa ia te aʻu se faafitauli lea e maua ai le toʻatele o talavou. Na iai ni oʻu fuafua! E te lē taitai e fia toa faalatalata atu i isi ona o lou popole i ou foliga atu.”

Se Faataamilosaga Mataʻutia

Talu ai o tagata matamumuli e masani lava ona lē malamalama i ai isi, o le pogai lena e faigofie ai lava ona saisaitia i latou i se faataamilosaga o le faaesea. Ua mātauina e le tusi o le Adolescence e faapea: “O talavou e matamumuli e sili atu ona faigatā ia i latou le faia o ni uō talu ai e masani ona sesē le vaaiga a isi ia i latou i se auala e lē lelei. O tagata e matamumuli e tele ina manatu i ai e fia ese, e lē mālie ai ni mafutaga, e lē taulia, e manatu faatauvaa i isi tagata, e lē faauō, ma e uiga ita. Pe a feutagaʻi ma i latou e tusa ai o na uiga, atonu e atili ai ona ia i latou lagona faaesea, tuua toʻatasi, ma le mafatia.” Ma le mautinoa, ua faapogaia atili ai ona latou matamumuli, ma o le mea moni ua atili ai ona faamautūina le manatu sesē faapea o i latou e fia sisi pe fia tagata.

O le mea moni, ona o lou avea ma Kerisiano ua fai ai oe ma “mataaga i le lalolagi,” e tatau la ona e manatu mamafa i le vaaiga o loo e avatua i isi. (1 Korinito 4:9) Pe e te musu ea e pupula saʻo atu i isi a o e talanoa atu i ai? Po o auala o loo e tū ai ma gaoioiga o lou tino o loo avatu ai le feʻau e te manaʻo e tuua na o oe? Ia e iloa la e ono faauiga sesē au gaoioiga e isi ma latou ʻalofia ai oe. O lenei mea e atili faigatā ai ona e amataina ni faauōga.

O Isi Vala

Peitaʻi o le isi faafitauli taatele o le fefe ina neʻi lē taulau. E moni, o se tulaga e matuā masani ai le faalogoina o sina lagona lē toʻafilēmū pe faatalatū pe a e faia se mea e fou, o se mea e lē oo i ai lou tomai. Ae o nisi talavou ua latou soona pupū atu i lena tulaga. A o talavou Kaila, sa ia te ia se masaniga o le fefe i tagata. Na ia faapea mai: “Ou te lē tali i le vasega. Ua fiu taliga o oʻu mātua e faalogo atu pea lava pea i faamatalaga a oʻu faiaʻoga e pei o le, ‘E lē taitai lava siia lona lima. E leai lava ni ona manatu e faaali mai.’ Ia te aʻu lava ia, sa avea o se mea ou te matuā lē toʻa ma mafatia ai pe a ou faia na mea. E te iloa, e oo mai lava i le taimi nei o loo faigatā pea ia te aʻu.” O le fefe neʻi lē taulau e mafai ona faavaivaia ai. Fai mai le faamatalaga a se talavou e igoa ia Petelo: “Ou te popole i le faia o measesē. Ou te lē mautinoa lelei po o le ā le mea o loo oʻu faia.” O upu faaulaula ma faitioga tigā mai aumea e mafai ona faatupuina ai le fefe o le tagata ma faapogaia ai ni leaga tumau i le agaga mautinoa o se talavou.

O le leai o se tomai e fesootaʻi atu ai i le lautele o le isi lea faafitauli taatele. Atonu e te faatalatū e faafeiloaʻi atu i se tasi e fou, ona e te lē iloa se tala e fai atu. Atonu e faateʻia oe e iloa faapea e oo lava i tagata matutua e lagonaina le faigatā o le faatasi ma isi i nisi o taimi. Ua faapea mai se tagata faipisinisi e igoa ia Feleti: “I mataupu faapisinisi, ou te iloa fai le mea ou te iloa lelei lava fai. Pe afai e na o le pisinisi lea e agaʻi i ai laʻu talanoa, e leai ma soʻu popole pe o avatu ai se vaaiga lelei. Ae ou te see atu loa i talanoaga faalauaʻitele ma tagata lava ia, ona ou faatalatū loa lea. E ono manatu tagata ia te aʻu o se tagata e paiē, e na o le fiafia e faitau tusi, po ua soona faatāua naʻuā mataupu lavelave pe leai se mālie o ni auaufaatasiga ma aʻu.”

E tusa lava pe e te matamuli, manatu mamafa naʻuā ia te oe lava, pe lē toʻa foʻi pe a iai ma le lautele, ae o le taumafai e aʻoaʻoina pe faapefea ona saga faaalia solo uiga faaleuō e mo lou lelei. Ua faalaeiʻau e le Tusi Paia Kerisiano ina ia “tatala atili atu” ma ia taumafai e iloa lelei isi!—2 Korinito 6:13, NW.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 3 Ua suia nisi o igoa.

[Ata i le itulau 12]

O tagata matamumuli e masani ona manatu i ai e fia ese

[Ata i le itulau 12]

O le fefe i le lē taulau e pogai ai ona lē fia faatasi atu nisi talavou i ni faatasitasiga i le lautele