Pe E te Fia Aʻoaʻoina se Isi Gagana?

TUSIA E LE SUI O LE ALA MAI! I PERETANIA

“E faigofie lava le tautala na i lo le faatino!” O le faamatalaga lava lea a le toʻatele e faatatau i le aʻoaʻoina o se isi gagana, ae maise pe afai ua uma ona taumafai i ai. Ua ioeina, e lē lava le faapea atu o le aʻoaʻoina o se isi gagana o se luʻitau. Ae o i latou ua taulau manuia ai ua faapea mai o se mea e matuā alu aogā i ai taumafaiga.

E TELE māfuaaga eseese mo le aʻoaʻoina o se gagana fou. Mo se faaaʻoaʻoga, na fuafua Aneterea e alu sana faigā mālōlōga i Falani, ma sa manaʻo ia mafai ona talanoa atu i tagata Falani i la latou lava gagana. O Guido na fanau i Egelani, ae na tupuaga mai lona ʻāiga i Italia. Fai mai o ia: “Sa na o se gagana a se vaega na mafai ona ou masani ai, o lea na ou manaʻo ai ia mafai ona lelei laʻu tautala i le gagana Italia.” E leʻi leva talu ona tuʻua e le uso laitiiti o Ionatana lo latou atunuu ma faaipoipo atu ai i se tamaʻitaʻi Sepania. Fai mai Ionatana: “Sa ou manaʻo ia mafai ona matou talanoa ma oʻu tauʻāiga fou i la latou lava gagana pe a ou malaga e asiasi atu i loʻu uso.”

Peitaʻi, o le aʻoaʻoina o se isi gagana e mafai ona iai foʻi isi ona aogā. Fai mai Lusia: “Na aʻoaʻoina ai aʻu ina ia ou faaalia lagona alofa. O lenei la ua ou malamalama i faalogona o tagata mai isi atunuu pe a latou taunuu atu i se atunuu ae ese le gagana e faaaogā ai.” I le tulaga o Pamela, sa matuā aafia tōtino lava o ia i aogā na maua ai. Talu ai sa ola aʻe o ia i Egelani, na itiiti ai lava sona iloa i le gagana Saina—le gagana lea a lona ʻāiga. O le iʻuga, na oo ai ina matuā lē māfana lava Pamela ma lona tinā. Ua taʻutino mai e Pamela: “Sa leʻi tele ni a ma talanoaga e fai. Ae ona o lenei ua mafai ona ou tautala i le gagana Saina, ua sili atu ai la ona ma vāvālalata ma ua faaleleia ai foʻi la ma faiā.”

O Fesoasoani Ina ia Taulau Manuia Ai

O le ā se mea o le a e manaʻomia ina ia e taulau manuia ai i le aʻoaʻoina o se isi gagana? O le toʻatele o i latou ua mafai ona faia, o loo latou faamamafa mai itu nei.

● Uunaʻiga e māfua ai. E te manaʻomia se māfuaʻaga e fai ma uunaʻiga—le pogai e te tulituliloa ai lou sini. O tagata aʻoga e maualuluga uunaʻiga ia e māfua ai a latou gaoioiga, e masani lava ona sili atu ona lelei a latou taumafaiga.

● Lotomaulalo. Aua e te soona faatalitalia ni mea se tele e te ausia—e lē mafai ona ʻalofia le faia o measesē, ae maise lava i le amataga. Ua faapea mai le tamaʻitaʻi o Alisa: “O le a taliē atu tagata ia te oe, o lea, ia tūmau pea i ou uiga o le iloagofie o le tulaga mālie o se mea!” E ioeina e Valelia lena manatu: “E pei oe o se tamaʻi tamaitiiti o loo tau aʻoaʻo le savali. E masani ona fai ma e tau paʻū, ae pau lava le mea e te faia o lou faamālosi e toe taumafai.”

● Onosaʻi. Ua taʻutino mai e Tavita: “Ia te aʻu ia, sa matuā faigatā lava uluaʻi tausaga e lua, ma i nisi taimi sa ou lagona le tau faavaivai.” Ae na te ioeina lava le manatu: “E oo lava ina faigofie!” E faapena uma lava foʻi lagona o Tili. Fai mai a ia: “E te lē iloa  lava o loo e agaʻigaʻi i luma, seʻi vaganā ua e toe tū ma tepa i tua i ni suiga ua e ausia.”

● Faataʻitaʻi. O se faasologa faifai pea o le a fesoasoani ia te oe ia matuā sologa lelei ai lau tautala i le gagana fou. Taumafai e faataʻitaʻi i aso taʻitasi, e tusa lava pe na o ni nai minute e fai ai. E pei ona faaupu mai e se tasi tusi aʻoga, “‘e sili atu le itiiti ae faifai soo’ na i lo ‘le tele ae seāseā faia.’”

Meafaigaluega e Aogā

Po ua e nofosauni e talia le luʻi o le aʻoaʻoina o se isi gagana? Afai ua e nofosauni, o meafaigaluega nei e mafai ona faateleina ai lou agaʻigaʻi i luma.

● Pepa faaali. E tofu le pepa ma se upu po o se fuaitau e tusi i le pito i luma ae o lona faaliliuga e tusi i le pito i tua. Pe afai e lē maua nei pepa i le nofoaga o loo e alaala ai, e mafai ona e faia sau lava seti, e faaaogā ai ni pepa malō.

● Kaseti o lāʻau puʻeleo ma kaseti vitiō o loo aumai ai faatonuga. E mafai ona fesoasoani nei kaseti ia te oe e te faalogologo ai i le auala saʻo e tautala ai i le gagana. Mo se faaaʻoaʻoga, a o ave atu e Tavita lana taavale, sa ia aʻoaʻoina ai vaega faavae o le gagana Iapani e ala i lona faalogologo i se kaseti o lāʻau puʻeleo o loo faitauina ai fuaitau e aʻoaʻoina e se turisi.

● Polokalame faakomepiuta e mafai ona faalogologo atu ai i leo. O nisi o nei polokalame e mafai ai ona e puʻeina lou leo ona faatusatusa lea o lau faaleoga o upu o lena gagana ma le auala o loo faaleo mai ai e tagata moni e tautatala i lea gagana.

● Leitiō ma televise. Pe afai e iai ni polokalame o leitiō ma televise o loo faasalalauina i lo outou vaipanoa o loo faaaogā ai le gagana lena e te aʻoaʻoina, aiseā e te lē faalogologo atu i ai ma mātau po o le ā se tele o ni mea e mafai ona e malamalama ai?

● Mekasini ma tusi. Taumafai e faitau ni lōmiga ua lōmia i le gagana fou o loo e aʻoaʻoina, ma ia faamautinoa e lē o matuā faigatā tele, pe ua matuā faigofie naʻuā. *

Ua Lelei i le Faaaogāina o le Gagana

E mautinoa, o le a oo mai se taimi o le a tatau ai ona e talanoa atu ia i latou o ē tautatala i le gagana lea ua e aʻoaʻoina. E lē tau manaʻomia ai i lenei itu lou faimalaga atu i se atunuu mamao. Na i lo lea, atonu e mafai ona e asiasi atu i se faapotopotoga o Molimau a Ieova e tautatala i lena gagana, i lou lava atunuu.

Po o le ā lava le tulaga e iai, e tatau ona avea mou sini lou taumafai ia faagasolo ou mafaufauga i le gagana fou, na i lo le tau ina faaliliuina upu ma fuaitau i lena gagana mai lau gagana masani. E foliga mai o le a aogā foʻi pe a taumafai e aʻoaʻoina se mea e uiga i aganuu ma amioga masani a tagata o ē tautatala i lau gagana fou. Fai mai Robert Lado, o lē e iai sona poto faapitoa i mea tau gagana: “E lē mafai ona aʻoaʻoina moni se gagana pe a leai se malamalamaga i uiga ma gaoioiga a tagata ma mea e faatāua i le agaifanua a le atunuu e ana lena gagana.”

O se manatu faaiʻu: Aua e te lotovaivai pe a foliga mai e fai sina tuai o lou agaʻigaʻi i luma. O le mea moni lava, o le aʻoaʻoina o se gagana fou, o se faagasologa e faifai pea. O Tili, o lē na ia aʻoaʻoina i le 20 tausaga ua tuanaʻi le gagana e faaaogā ai taga, ua ia faapea mai: “E lē taitai ona muta loʻu aʻoaʻoina o le gagana. O loo agaʻi pea i luma le gagana.”

Pe e te manaʻo la e aʻoaʻoina se isi gagana? Afai o lea, ia e nofosauni la e amataina se taumafaiga e sili ona fai ma luʻitau—ae sili foʻi ona tauia.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 14, 15]

E mafai ona e faateleina upu e te malamalama ai e ala i le . . .

. . . faatusatusa o lau lava gagana ma le gagana fou lea o loo e aʻoaʻoina