Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Ae ā le Tatuiina o Tautaliga i Isi Vaega o le Tino?

Ae ā le Tatuiina o Tautaliga i Isi Vaega o le Tino?

Ua Fesili Mai Talavou . . .

Ae ā le Tatuiina o Tautaliga i Isi Vaega o le Tino?

‘Ina ua ou faatoʻā vaai lava i tagata e tatui tautaliga i o latou laugutu ma isi vaega o o latou tino, sa ou faapea ifo “Oka! E matuā manaia lava.”’—Lisa.

UA LĒ na o Lisa. Ua faatoʻateleina talavou e tatui tautaliga mama ma nila teuteu (stud) i vaega eseese o o latou tino, ua oo lava i o latou fulufulumata, le laulaufaiva, o laugutu, ma le pute. O se faiga ua taʻua o le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino. *

O se teine e 16 ona tausaga e igoa ia Eta, ua matuā naunau lava e faataʻitaʻi lenei faiga. Ua iai lona talitonuga maumauaʻi o le tautau o se tautaliga i lona pute seʻi tulou o le a “matuā ofoofogia lava” i le vaai. Peitaʻi, o le alii o Iosefa e sefuluiva ona tausaga, ua ia tuiina se tamaʻi uʻamea auro pei o foliga o uʻamea siisii, i lona laulaufaiva. Ae o le isi tamaʻitaʻi sa ia filifili e tui se tautaliga i lona fulufulumata talu ai sa manaʻo o ia i se mea e “matuā matilatila le iila mai” lea o le a “matuā faateʻia ai tagata.”

O le faiga o le faapipii o ni maatāua (jewelery) i le tino e lē o se mea fou. I tuā i aso anamua o le Tusi Paia, sa tautau e se fafine amioatua e suafa ia Repeka se tautaliga i lona isu. (Kenese 24:22, 47) Ina ua ō ese le fanauga a Isaraelu mai Aikupito, sa latou faia ni tautaliga. (Esoto 32:2) E ui i lea, e lē o iloa, po o na maatāua sa tatui i taliga ma isu. Peitaʻi, sa tatui e pologa faamaoni o latou taliga, e fai ma faailoga o lo latou faamaoni i o latou matai. (Esoto 21:6) E iai foʻi isi aganuu anamua sa lauiloa ai le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino. Sa tatui e tagata Aztec ma Maya tautaliga i o la laulaufaiva ona o ni māfuaaga faaleagaga. O le tatuiina o tautaliga i laugutu o loo taatele pea i Aferika ma tagata Initia o ē na muaʻi nofoia Amerika i Saute. O le tuiina o ni mea teuteu i le isu o se faiga e taatele i tagata Melanisia ma tagata e nonofo i Initia ma Pakisitana.

E leʻi mamao tele atu ni tausaga na suia ai, peitaʻi i atunuu tamaoaiga, e na o taliga lava o tamaʻitaʻi e masani ona tatui ai tautaliga. Peitaʻi i aso nei, e lē gata i le tupulaga ae faapea foʻi i talavou ua tau matutua atu, e aofia uma ai alii ma tamaʻitaʻi, ua latou tautauina maatāua i le toetoe lava o vaega uma o o latou tino e mafai ona mau ai.

Le Pogai e Tatui Ai

E toʻatele e tatui tautaliga i isi vaega o o latou tino ona e manatu o se teuga o loo aʻe mai—o loo taatele i le taimi nei. E manatu isi faapea, o le a atili faaaulelei ai o latou foliga. E mautinoa lava, ua atili sasao aʻe lenei āʻega ona o le faaaogāina o maatāua teuteu tino e tagata o ē faaātaina mai ituaiga eseese o teuga, o ē taʻutaʻua i taaloga, ma tagata pepese lauiloa. Ma i nisi talavou, o le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino e foliga mai foʻi o se faailoaga atu lea o lo latou tutoʻatasi, o se taumafaiga ina ia ese lava ia mai isi uma, o se latou auala lea e taʻu mai ai e lē tutusa i latou ma isi tagata uma. Fai mai le mātau a le alii tusitala i nusipepa o John Leo: “O le faanaunauga e faaita mātua ma faaofo se vaega o tagata, e foliga mai ua matuā faateteleina le avea o se uunaʻiga mo le soona tatui solo o le tino.” O uiga o le lē faamalieina, le musu e gauaʻi, le tetee, ma le fouvale e foliga mai o loo uunaʻia ai lenei manaʻoga mo le fia faalialia atu e le tagata o ia lava.

E iai foʻi i latou o ē tatui tautaliga i isi vaega o o latou tino ina ia faamalie ai manaʻoga loloto tau le mafaufau ma faalogona ootia. Mo se faaaʻoaʻoga, e manatu nisi talavou faapea o iinā o le a atili faateleina ai lo latou amanaʻia o i latou lava. O nisi sa faileagaina a o laiti ua manatu i lenei gaoioiga o se auala lea e iloa ai ua latou puleaina o latou lava tino.

Lamatiaga Tau le Soifua Mālōlōina

Ae pe saogalemu uma ea na tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino? E toʻatele fomaʻi ua faapea mai e iai nisi tatuiina e lē saogalemu. E mautinoa lava le telē o se lamatiaga pe a e nofo lava oe ma fai. E tusa foʻi pe e te alu i se tagata ua taʻua e tomai i lenei matātā, e mafai lava ona iai lamatiaga. E toʻatele e leʻi lava so latou toleniga, atonu o lo latou tomai na aʻo mai ni a latou uō, i mekasini, po o vitiō. O le iʻuga, atonu latou te lē faaaogāina ai auala mo le puipuiga tau soifua mālōlōina, pe lē malamalama foʻi i lamatiaga o le tatui o tautaliga i isi vaega o le tino. E lē gata i lea, e toʻatele tagata e faatinoina le tatui o tautaliga i tino o isi e lē o malamalama lelei i le fausaga o le tino o le tagata. O se faafitauli matuiā lenei, auā pe a sesē le vaega o le tino e faapu, e mafai ona matuā tele le toto e alu ese mai ai. O le tuiina o se neula (nerve) e mafai ona faapogai ai se faaleagaina tumau.

O le isi lamatiaga matuiā pe a oo ina lūgā le vaega na tui. O se nila e faaaogā ae o loo pipii ai ni siama e mafai ona feaveaʻi mai ai faamaʻi mataʻutia e pei o le atefefete, le AIDS, māmāpala, ma le ʻona o le tino. E tusa lava foʻi pe faaaogā auala e ono lē feaveaʻia ai ni faamaʻi, ae manaʻomia lava le faaeteete pe a uma ona faatino. Mo se faaaʻoaʻoga, pe afai o le pute lea e tui, e masani ona tigā talu ai e oloia soo i le ofu. Ona oo atu ai lava lea i le iva masina o tau faapē.

Ua faapea mai fomaʻi o le tuiina o le motomoto o le isu po o taliga o se tasi e sili atu ona mataʻutia na i lo le tuiina o le lautaliga. O loo faamatala mai e se tusitusiga mai le vaega e faia taʻotoga mo le toe faaleleia o foliga, le American Academy of Facial Plastic and Reconstructive Surgery e faapea: “E fai lava sina faapopoleina pe a tele naʻuā pūpū e faataamilo i luga o le taliga—pe a oo ina matuā lūgā nisi vaega e iʻu lava ina motu ese ai le vaega atoa faaofuofu o le lautaliga. E iai foʻi lamatiaga o nila teuteu (stud) o loo tatui i isu—pe a oo ina lūgā lenei vaega o le tino, e ono aafia ane ai ma ālātoto o loo latalata ane i ai ma sosolo atu ai i le faiʻai.” Ua faaiʻu mai le tusi: “E sili atu lava ona lelei pe a lava na o le lautaliga [e tui].”

O isi faafitauli o le iai lea o ni maʻilaʻila, faapea āuga e tutupu mai pe a ilitata le tino i ni maatāua o loo tatui atu i ai. Pe afai o loo tautau ni tautaliga i vaega e sili ona vaivai o le tino, e pei o le susu, ma lavelavea soo ai pe leua i le ofu, e faigofie ai lava ona sasae mai ai ma le aano o le tino. O ni maʻilaʻila o ni manuʻa i le susu o se tamaʻitaʻi talavou e mafai ona poloka ai uaua o le susu lea sa ono fetafeaʻi ai le suāsusu, ma pe afai na te lē saʻilia se togafitiga, e ono faigatā ai pe lē mafai ai foʻi ona ia faasusuina se pepe i le lumanaʻi.

Talu ai nei sa faaigoa ai e le faalapotopotoga o fomaʻi nifo i Amerika, le American Dental Association, le tatuiina o tautaliga i vaega o le gutu faapea, o se matuā lamatiaga i tagata lautele. O isi lamatiaga o le tatuiina o tautaliga i vaega o le gutu e aofia ai le laoa pe a teʻi ua folo le tautaliga, le pē o le laulaufaiva ma lē toe lagona ai manogi eseese o meaʻai, le faaumiumi ona toto mai le gutu, e iʻu ina taʻei ai nifo, e tumu ai le gutu i fāua, e tafe faalausosoo ai le fāua, afaina ai tāinifo, e lē lelei ai le tautala, ma faigatā ai ona mānava, lamu ma folo foʻi se meaʻai. Ina ua tuiina le nila teuteu (stud) i le laulaufaiva o se tasi teine talavou e igoa ia Keita, sa “matuā fufula e pei se paluni.” Na atili ona leagafaia, talu ai sa faaaogā e lē na tuiina le laulaufaiva se nila teuteu (stud) sa fuafua e tui i le auvae, ma na seleia ai le laulaufaiva o Keita ma masae ai le tisu pito i lalo o lona laulaufaiva. Na toetoe lava lē toe mafai ona tautala.

Sa aʻoaʻo atu le Atua i lona nuu, le fanauga a Isaraelu ina ia faaaloalo i o latou tino ma alofia le faaleagaina e le tagata o lona lava tino. (Levitiko 19:28; 21:5; Teuteronome 14:1) Ma e ui e lē o toe ola Kerisiano i aso nei i le Tulafono Faa-Mose, ae o loo faalaeiauina pea i latou ina ia tausia ma le faaaloalo o latou tino. (Roma 12:1) Po ua lē talafeagai ea la, le alofia o mea lē talafeagai uma e ono lamatia ai le soifua mālōlōina? E ui i lea, e iai isi vala e ao ona e mafaufauina e ese mai vala tau le soifua mālōlōina.

O le ā le Feau o Loo Taʻu Atu Ai?

E leai se faatonuga maʻoti a le Tusi Paia e faatatau i le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino. Peitaʻi o loo faalaeiauina i tatou ina ia teuteu i se tulaga “ia lē teuanoaʻi a ia faamatuāfafine” pe ia faia ma le talafeagai. (1 Timoteo 2:9, NW) E ui o se mea atonu e manatu i ai se isi vaega o le lalolagi o se faiga e lē o teuanoaʻi, peitaʻi o le mataupu autū lava pe o faapeī le manatu i ai o tagata i le vaipanoa o loo e alaala ai. Mo se faaaʻoaʻoga, o le tuiina o taliga o fafine atonu e taliaina i se tasi vaega o le lalolagi. Peitaʻi i le isi atunuu pe i le isi agaifanua, atonu e tigā ai faalogona o nisi.

E ui lava o se faiga ua taatele i tagata lauiloa, peitaʻi o le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino ma le faia o tautaliga o tama ua matuā lē ioeina lava e tagata lautele i atunuu tamaoaiga. Atonu o se tasi o māfuaaga talu ai o lenei faiga ua leva ona avea ma faailoga o pagota, o kegi tietie uilaafi, o tagata pepese punk rock, ma tagata faasotoma. E manatu le toʻatele, o le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino e iai sona faauigaga i le amio e ese mai le tulaga talafeagai ma le fouvale. E toʻatele tagata ua manatu i ai o se mea sili ona matagā ma inosia. Ua faapea mai se teine Kerisiano e igoa ia Ashley: “E iai se tama i le matou vasega ua faatoʻā uma lava ona tui se tautaliga i lona isu. O lona manatu o la e manaia. I loʻu manatu o le matuā matagā lava!”

E lētioa lava la fai se tulafono a se tasi faleoloa e lauiloa i Amerika e faapea, o ana tagata faigaluega o loo galulue i vaega e fesootaʻi tuusaʻo atu ai i tagata faatau e matuā faatapulaa lava le tasi o le tautaliga e fai i le taliga, ma e faasā ona latou tatuiina ni tautaliga i isi vaega uma o o latou tino na e mafai ona iloa atu. “E lē mafai ona e mateʻia po o le a faapeī faalogona o tagata faatau pe a vaai mai i na foliga,” o se faamatalaga lea a se tamaʻitaʻi na fai ma sui o le kamupanī. Ua faapena foʻi ona fautuaina e le ʻaufaufautua mo galuega, tama aʻoga o kolisi o loo talosaga mo se galuega, ina ia “aua neʻi faia ni o latou tautaliga po o isi lava maatāua o loo tatui i isi vaega o o latou tino; o tamaʻitaʻi e lē tatau ona tautauina . . . tautaliga i le isu.”

Aemaise lava i talavou Kerisiano, e tatau ona latou manatu mamafa ina ia lelei se faailoaga latou te avatu i isi, e aofia ai le taimi latou te auai atu ai i le galuega faaevagelia. Latou te lē mananaʻo e avea i latou o ‘nisi e tausuai ai, ina neʻi taʻuleagaina la latou faiva.’ (2 Korinito 6:3, 4) Po o le ā lava so oe manatu e faatatau i le tatuiina o tautaliga i isi vaega o le tino, ae lē mafai ona alofia le mea moni, o ou foliga vaaia e faamatala atu ai le ituaiga o uiga ma olaga o loo e ola ai. O le ā la le ituaiga o faamatalaga e te fia faia atu?

I le aotelega lava la, o oe—faapea foʻi ma ou mātua—e ao ona filifili po o le ā se mea o le a e faia i lenei itu. “Aua e te faataga le lalolagi lena o loo siʻomiaina oe na te mimiloina oe i ana faiga,” o le fautuaga atamai lena a le Tusi Paia. (Roma 12:2, Phillips) Aemaise ai, o oe lava o le a seleseleina iʻuga e iʻu i ai.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 4 Matou te lē o faasino atu lenei faiga, i le tatuiina onomea o tautaliga lea e masani ai ma e taliaina i aganuu a le tele o atunuu. Peitaʻi o loo matou faasino atu i ituaiga o tatuiina o tautaliga, e sili ona mataʻutia lea ua aʻe mai i aso nei.—Tagaʻi i le Watchtower o Me 15, 1974, itulau 318-319.

[Ata i le itulau 16]

O le tatui o tautaliga i isi vaega o le tino o se faiga ua matuā taatele lava i talavou