Se Vaaiga Fiafia e ui i le Lē Atoatoa o le Malosi o le Tino

UA FAAMATALAINA E KONSTANTIN MOROZOV

Ina ua ou fanau ia Iulai 20, 1936, sa leai ni ponaivi na tutupu lelei i loʻu tino seʻi vaganā ai loʻu atigipoo ma loʻu ivitū. O loʻu auivi atoa sa faia aʻe i motomoto (cartilage) po o ponaivi e vaivai lava e pei o le motomoto o le taliga o se tagata matua. O loʻu mamafa, sa itiiti ifo i le tasi le pauna [ʻafa kilo]. E na o le pau lava le faailoga o le ola sa ia te aʻu, sa na o se tātā vaivai o le fatu, sina mānava lēmū ma sina gaoioi laʻitiiti.

O AʻU o le lona fitu o le fanau e toʻaiva i se aiga sa nonofo i le nuu o Sara, i Ul’yanovsk Oblast, i le ogatotonu o Rusia. Ina ua tolu vaiaso loʻu matua, na ave ai aʻu e oʻu mātua i le lotu ina ia papatisoina. Sa sausau faatopetope aʻu e le patele i vai ma fai atu i oʻu mātua ina ia ave faavave lava aʻu i le fale, talu ai na ia faapea atu, e toeitiiti lava ona ou oti lea.

Ia Ianuari 1937, na ave ai aʻu e oʻu mātua i le aai o Kazan’, le laumua o se malo o se atunuu na avea ma vaega o Rusia, o Tatarstan, e vaai ai aʻu e nisi o fomaʻi faapitoa. I le taimi lena, sa mafai ona ou taʻu ia upu, “Mama,” “Papa,” ma le “Babushka” (Grandma), ma sa ou iloa foʻi taʻu igoa o oʻu uso. Ina ua uma ona suʻesuʻeina aʻu e fomaʻi, na latou taʻu atu i oʻu mātua e faapea, e toe tasi se tausaga ona ou oti lea. Sa latou fautuaina ina ia faaoti aʻu ma tuu i totonu o se fagu tioata e faavailaau ai e fai ma mataaga e fesoasoani ai i tagata e aʻoʻoga faafomaʻi. Maʻeu loʻu lotofaafetai i oʻu mātua pele ona sa la maumauaʻi e teʻena lena fautuaga!

Olaga o se Tamaitiiti Mafatia

O loo mafai ona ou manatua pea le oo o tigā i loʻu tino. Peitaʻi, e oo lava i le taimi a o oʻu laʻitiiti, sa ou taumafai ai pea e tausia se vaaiga mautinoa o loʻu mafaufau ma taumafai e ʻata ma fiafia i le olaga. O le mafaufau lena o loo iai pea ia te aʻu. Sa faasolosolo mālie ona malosi loʻu auivi, ma sa mafai ona ou nofo i luga ma tau tolotolo. Ou te leʻi tupu aʻe e pei o tamaiti masani ma sa ou matuā pipili lava. Ae o aʻu o se tagata e lelei le mafaufau, e oo ane ina lima oʻu tausaga, ua mafai ona ou faitau ma tusitusi.

Ia Me i le 1941, na ave ai aʻu e loʻu tinā i le lotu mo le taimi lona lua. Sa iai ni tagata iinā, ma sa tootutuli uma lava ma tatalo. Na sau se tautua tamaʻitaʻi ia Tinā e fesili i ai i le māfuaaga ua lē tootuli ai. Ina ua faaali atu aʻu e Tinā i le tamaʻitaʻi, sa alu atu o ia ma talanoa atu i le patele. Ina ua toe foʻi mai, na ave i maʻua e le tamaʻitaʻi i le faitotoʻa e ui ai i fafo ma fautua atu ia Tinā e tuu aʻu i fafo o le faitotoʻa ae ulu atu tau o ia i totonu. Sa ia faapea mai, ona o le agasala a oʻu mātua, na avatu ai aʻu e le “agaga lē mamā” ia i laʻua. Na toe foʻi Tinā i le fale ma le maligi o ona loimata. Sa ou mafaufau pea i lenei mea mo se taimi umi. Sa ou tau mānatu, ‘Po o ai lenei “agaga lē mamā”?’

 I le 1948, ina ua 12 oʻu tausaga, na ave ai aʻu e Tinā i le nuu o Merenki i le Chuvash Republic, e tusa ma le 50 maila [80 kilomita] le mamao mai lo matou aiga. Sa iai ni vaitāʻele e aogā mo le soifua mālōlōina iinā, ma sa faamoemoe Tinā o le a faamālōlōina ai aʻu i le vai. I faatulagaga o togafitiga na faia e patele mo aʻu ina ia ou mālōlō ai, sa lē tatau ai ona ou ʻai se meaʻai mo aso e tolu. Sa tatau foʻi ona faia soʻu Komenio i le falesā. E ui lava sa leai soʻu faatuatua tele i le lotu, sa ou talia na faatulagaga. Sa matuā umi ma faigatā le malaga mo aʻu, ae sa ou onosai lava, i le taumafai e faafiafia loʻu loto ona o le matagofie o laufanua.

Sa faatumulia le falesā i tagata. A o aveina atu aʻu e Tinā e faaofiofi atu i le tumutumu o tagata, na tuuina mai e se fafine matua ia te aʻu se fasi lole. Na ou tago i ai ma tuu i laʻu taga. Ina ua oo mai le faasologa ia te aʻu e fai ai loʻu Komenio, na alaga atu le fafine matua lea: “Tamā, aua le faia se Komenio o le alii lena! O lena faatoʻā uma lava ona ʻai lana lole!” Sa ou faamatala atu o le lole lea e i laʻu taga, ae na eē mai le patele: “O oe lou mea maʻi gutuā! Pe e te pepelo ea foʻi? Aveese o ia mai le falesā!” Ae peitaʻi, i le aso na sosoo ai, na faia ai e se isi patele le Komenio ma faatāʻele aʻu i le vai “faavavega.” Ae peitaʻi, sa leai se vavega. Sa tumau pea loʻu tulaga lē atoatoa o le malosi o le tino.

Mea na Mafaia Ona o le Tomai Faalemafaufau

E ui lava sa ou matuā lē atoatoa i le itu i le tino, ae i le taimi ina ua sefulutolu oʻu tausaga, sa ou tuliloa ai le tele o sini faaleaʻoaʻoga ma faalemafaufau. I le 1956, na ou auai i le Komsomol (Faalapotopotoga a Talavou Komunisi) ma mulimuli ane, na ou aʻoaʻoina ai le talafaasolopito o le Komsomol i tagata talavou. Sa avea aʻu ma sui o le Komisi o Aiga ma Aganuu i se maota mo tagata e lē atoatoa le malosi o le tino, sa ou galue ai foʻi iinā o se faatonu o le leitiō ma o se tagata e faia faasalalauga.

E lē gata i lea, sa avea foʻi aʻu ma tagata faigaluega i le vaaia o le taavale tusi e mafai e tagata ona nonō mai ai kaseti ua uma ona puʻeina ai tusi mo tagata tauaso, ma sa filifilia foʻi aʻu e fai ma sui o le Komisi a le Faamasino e Tetee atu i le Faaaogāsesēina o le ʻAva Malosi. Sa ou auai foʻi i se kalapu mo tagata e popoto i tomai eseese, sa ou usu pese, ma tāina nisi o mea faifaʻili.

I le Nofoaga mo Tagata e Lē Atoatoa le Malosi

I le 1957, ina ua 21 oʻu tausaga, o le lē atoatoa o le malosi o loʻu tino na faamalosia ai aʻu ou te alu i se nofoaga mo tagata e lē atoatoa le malosi. Ae peitaʻi, e leʻi iai saʻu filifiliga ou te faavaivai. Ia Oketopa i le 1963, na ou alu ai i le Prosthetic Science Research Institute a Moscow. Iinā na faia ai ni oʻu taotoga se 18 ina ia faasaʻoina ai oʻu vae.

Muamua lava, sa fālōina oʻu vae. O lea, ina ua mavae aso e valu, ona faia ai lea o se taotoga. Ina ua uma lena, ona faasimā lea o oʻu vae ina ia taofiina ai i le tulaga saʻo seʻi oo i le aso e faia ai le isi taotoga. Sa tagi le teine tausimaʻi pe a vaai mai ua ou matuā tigaina tele.

I le isi fa masina na sosoo ai, na ou aʻoaʻoina ai e savali i tootoo. I le fesoasoani a tootoo, ua mafai ai ona ou tū i luga seʻia oo ina toetoe lava tolu ma le ʻafa futu [110 senitimita] loʻu maualuga. O loʻu mamafa ua sili laʻitiiti aʻe lava i le 60 pauna [25 kilo]. O le taimi lava na mafai ai ona ou savali i tootoo, na ou toe foʻi atu ai i le nofoaga o tagata e lē atoatoa le malosi o le tino i le 1964. O se mea sa lē manuia ai, ona sa lē mafai e ponaivi vaivai o oʻu vae ona tauaveina le mamafa o loʻu tino, ma e leʻi pine ae toe faamalosia foʻi aʻu ou te fealuaʻi e ala i loʻu totolo po o le fesoasoani a le nofoa faataavale. Ua avea le nofoa faataavale ma fesoasoani autū i loʻu fealuaʻi e oo mai i aso nei.

Ou te leʻi toe alu lava i se lotu. O le faaupuga lea na fai mai na ou fanau mai ona “o le agaga lē mamā” sa faamanuʻalia ai pea loʻu loto. Ou te alofa tele i loʻu tamā ma loʻu tinā, ma e lē mafai ona ou taliaina le manatu e faapea, o i laʻua ma le Atua ua ou fanau mai ai faapenei. Sa ou taumafai lava e tausia se vaaiga fiafia e ui i oʻu mafatiaga. Sa ou manaʻo e faia mea lelei mo isi, ma o le sili o mea uma, o le faamaonia lea ia te aʻu lava, ou te mafaia ona faia faapea.

Ola i se Olaga e Faalagolago ia te Aʻu Lava

I le 1970, na ou faaipoipo ai ia Litia, o lē sa pē se vaega o lona tino talu ina o laʻitiiti. Sa maua  so ma tamaʻi fale, lea na ma nonofo ai mo le 15 tausaga. I lena taimi, sa ma tau fai faigaluega uma mo mea e tausi ai i maʻua. Sa ou aʻoaʻoina le toe faafouina o uati ma faaleleia isi masini laiti.

Mo se taimi umi sa ou faaaogāina ai se taʻifau ua aʻoaʻoina e faia le tele o auaunaga tāua. O le mea moni, na ma fausiaina ma lē na aʻoaʻoina taʻifau se anesi faapitoa. Sa iai ni aʻu taʻifau se lua​—o le tasi sa faaigoa ia Vulkan ma le isi sa faaigoa ia Palma. O Palma sa o se aumea faamaoni mo le tele o tausaga. I le faleoloa, e na te avaʻe ai i luga mea e fai ai meaʻai mo aʻu. E na o le pau lava le mea sa lē manaʻo o ia e fai, o le tū lea i le laina a o totogi la ma faatau. E na te aveina laʻu ato tupe i ona nifo, ma sa iai se tamaʻi faamātau i le fusipaʻu i lona ua mo laʻu taga e tuu ai faatau.

I le 1973, na maʻi tigaina ai loʻu tinā. Talu ai ou te iai pea lava i le fale, na ma filifili ai ma loʻu toʻalua e aumai o ia matou te nonofo. I le taimi lena, ua maliliu uma ai loʻu tamā ma oʻu uso e toʻalima, ma o isi oʻu uso e toʻatolu sa nonofo i isi vaipanoa o Rusia. A o matou nonofo ma Tinā, sa ou taumafai e faia le mea sa ou mafaia mo ia. Mulimuli ane, na maliu o ia ina ua 85 ona tausaga.

I le 1978, na ou manatu ai e faia se taavale mo aʻu. Ina ua uma ona ou galue i nisi o taavale faataʻitaʻi, na iʻu lava ina ou maua se taavale talafeagai. Na faatagaina aʻu e le Matagaluega e Vaaia Taavaleafi a le Malo i lena vaipanoa e faia saʻu suʻega mo le aveina o le taavale ma lesitalaina laʻu taavale. Sa ou faaigoaina le taavale o Osa (Wasp). Sa ma faia ma loʻu toʻalua se fata laitiiti e fai uili e mafai e le taavale ona toso ina ia aveina ai le mamafa e oo atu i le 660 pauna [300 kilo]. Sa mafai ona ma feoaʻi i lena taavale ma ave ai mea faatasi ma i maʻua. Sa ma faaaogāina lenei taavale seʻia oo i le 1985.

Pe tusa o le taimi lena, na po ai loʻu mata tauagavale, ma ua amata foʻi ona faalēlelei le vaai a loʻu mata taumatau. Sa oo ina maʻi Litia i se faafitauli i le fatu. Ia Me i le 1985, ona ua tau lē mafai ona ma faia o se mea, na faamalosi ai foʻi i maʻua e ma te ō i se nofoaga mo tagata e lē atoatoa le malosi i le aai o Dimitrovgrad.

Le Pogai ua Matuā Fiafia ai Loʻu Olaga i le Taimi Nei

I le taumāfanafana o le 1990, na asiasi mai ai ia Molimau a Ieova i lo matou fale mo tagata e lē atoatoa le malosi o le tino. Sa ou iloa le matuā manaia o mea na latou aʻoaʻoina. Na latou faaali mai ia te aʻu i le Evagelia a Ioane le fuaitau e uiga i le tamāloa na fanau mai o tauaso. E faatatau ia te ia, na fetalai atu ai Iesu: “E lei agasala lenei tagata, po o ona mātua.” (Ioane 9:1-3) Na faamatala mai ia te aʻu e faapea, ua tatou maua le agasala tuufaasolo ma maʻi mai lo tatou augātamā o Atamu.​—Roma 5:12.

O le mea sa sili ona ou ofo ai, o le mea moni e faapea, i se taimi mulimuli ane, o le a faamālōlōina ai e le Atua i latou uma o le a maua le ola i lalo o le pulega a le Malo o lona Alo, o Iesu Keriso, pe a toe faafoʻisia le Parataiso i le lalolagi (Salamo 37:11, 29; Luka 23:43; Faaaliga 21:3, 4) Na tafe ifo loimata o le olioli i oʻu mata,  ma na ou faapea lemu ifo: “Ua ou maua le upu moni, le upu moni, le upu moni!” Sa ou suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Molimau a Ieova mo se tausaga, ma i le 1991, na faia ai loʻu papatisoga i le vai e faailogaina ai loʻu tuuina atu ia Ieova le Atua.

E ui lava sa tupu aʻe soʻu faanaunauga malosi e auauna ia Ieova ma talaʻi e uiga i ana fuafuaga ofoofogia, ae sa ou fesagaʻi ma ni toʻatugā. I le taimi ua mavae, sa laʻitiiti lava se manaʻoga ia te aʻu ou te fealuaʻi, ae i le taimi nei ua manaʻomia ona ou alu atu e tufa atu loʻu faatuatuaga i isi. O laʻu oganuu muamua lava sa ou talaʻi ai, o totonu o lo matou nofoaga mo tagata e lē atoatoa le malosi o le tino, lea e sili atu i le 300 tagata e nonofo ai. O lea ina ia mafai ai ona ou feiloaʻi atu i le toʻatele o tagata e mafai ai, sa ou talosaga atu ina ia tofia aʻu ou te galue i le potu o mataupu tau i le lotoifale.

I taeao uma lava, ou te nofo ai i le mea ou te faigaluega ai ma faia loʻu tofiga. I le faagasologa o le galuega, na ou faia ai le tele o ni uō fou ma i latou na matou talanoa lelei i ni mataupu faale-Tusi Paia. E toʻatele i latou na talia ia tusi ma mekasini sa fesoasoani ia i latou e malamalama i le Tusi Paia. Ua oo ina masani tagata e asiasi mai i loʻu faitauina atu ia i latou o le Tusi Paia ma lomiga e faavae i le Tusi Paia. I le taimi o taumafataga i le aoauli, e masani ona toʻatele tagata e iai i le potu lea ma te nonofo ai ma laʻu avā, o lea i nisi taimi, e leai se isi e mafai ona toe sau i totonu.

E tele lava taimi ua fesoasoani mai ai ia te aʻu i le galuega talaʻi oʻu uso ma tuafāfine Kerisiano mai le faapotopotoga a Molimau a Ieova. E latou te aumai ia te aʻu lomiga faale-Tusi Paia ma faaalu le taimi ma i maʻua ma laʻu avā. E latou te fesoasoani mai foʻi e ave aʻu i le Maota o le Malo mo sauniga a le faapotopotoga. Na faatau e se tasi Molimau se pasika e pipii ai i autafa se nofoaga e tietie ai le pasese mo lea fuafuaga e feaveaʻi ai aʻu. O isi e iai taavale, e fiafia e ō mai e ave aʻu i masina o le taumalūlū.

Ona o lea tausiga alofa, ua mafai ai ona ou auai i le sili atu ma le sefululua ia tauaofiaga, po o seminā faaleaʻoaʻoga a Molimau a Ieova. O le uluaʻi tauaofiaga lava na ou auai, o le tauaofiaga faava-o-atunuu i Moscow ia Iulai 1993, sa iai se tumutumuga 23,743 tagata na auai, mai atunuu e sili atu i le 30. Ina ia ou auai i lena tauaofiaga, sa tatau ona ou faimalaga atu mo le tusa ma le 650 maila [1,000 kilomita]. Talu mai lena taimi, ou te leʻi toe misia ai lava se tauaofiaga a tagata o Ieova.

E ese le faaaloalogia o aʻu e pule o lo matou nofoaga mo tagata e lē atoatoa le malosi o le tino, lea ou te matuā faafetai ai lava. O laʻu avā o Litia lea sa ma nonofo filemu mo le 30 tausaga, e ui lava e lē aufaatasi mai o ia i oʻu manatu faalelotu, ae e lagolago mai foʻi o ia ma fesoasoani mai ia te aʻu. Ae e sili i mea uma, e lagolago mai Ieova ia te aʻu ma lona aao malosi ma foaʻi mai ia te aʻu ana faamanuiaga matagofie. E leʻi mamao tele atu ia Setema 1, 1997, na tofia ai aʻu e avea o se paeonia, e pei ona taʻua ai faifeau faataimi atoa a Molimau a Ieova.

E iai ni taimi i loʻu olaga sa ono mafai ai ona nofo loʻu fatu ma ou oti ai. Maʻeu loʻu fiafia i le taimi nei ona sa leʻi tupu lena mea, ma ua oo ina ou iloa ma alofa i Le Puna o le Ola, o Ieova le Atua! Ou te manaʻo ina ia faaauau pea ona ou auauna ia te ia faatasi ma oʻu uso ma tuafāfine faaleagaga i le lalolagi aoao a o faaauau ona tātā pea loʻu fatu.

[Ata i le itulau 20]

Faatasi ma laʻu avā o Litia

[Ata i le itulau 21]

Aʻoaʻoina o se tagata suʻesuʻe i lo matou nofoaga o tagata e lē atoatoa le malosi o le tino