Fualaau—Aiseā e Faaaogāsesē ai e Tagata?

“A O 13 oʻu tausaga, na valaaulia i maʻua e le tuafafine o laʻu uō ina ia ma ō atu i lo latou fale i se tasi afiafi. Na amata ona ulaula uma tagata i le mariuana. I le taimi muamua, sa ou musu ai, peitaʻi o le ofoina mai pea lava pea iā te aʻu, na iʻu ai lava ina ou faataʻitaʻi loa ona ulaina.” O le faamatalaga lenā a Mikaele, mai Aferika i Saute, i le māfuaaga na amata ai ona ia masani atu i fualaau.

“Ou te tupuga mai i se aiga e maumauaʻi tele i faiga ma manatu faaleaganuu, ma e taufai faigaluega uma i le faaaogāina o musika e taʻua o classical. Sa ou tāina se meafaifaaili i se ʻaufaifaaili, ma e iai se tasi o le ʻaufaifaaili sa fai lava ma ula ana mariuana i taimi e fai ai mālōlōga. E tele ni masina o ia maumauaʻi pea e ofo mai iā te aʻu ni mariuana. Na iʻu lava ina ou faataʻitaʻia ma amata loa ona ou ulaula ai e lē aunoa.” O le auala lenā na amata ai e Tarene, o se alii Kanata, ona ia faaaogāina fualaau.

Na iʻu ina taufai faaaogāina uma e i laʻua nei e toʻalua isi fualaau, e pei o le LSD, opium, ma ituaiga o fualaau ia e faagaee ai faalogona (stimulant). Pe a la toe tepa i tua, i le avea nei o i laʻua o nisi sa faaaogāina muamua fualaau, e la te ioe o taaʻiga mai aumea sa avea ma māfuaaga autū na amata ai ona la faaaogāsesēina fualaau. Ua faapea mai Mikaele: “Sa leʻi iai ma soʻu mafaufau o le a ou faaaogāina ni fualaau, peitaʻi o na tamaiti na pau na o aʻu uō sa iai, ma o le tulaga masani lava, e te faataʻitaʻi atu foʻi i mea uma latou te faia.”

O le Tulaga i Faafiafiaga

E mautinoa le telē o le vaega o loo faia e omiga mai aumea i le amataina ona faaaogā o fualaau e le toʻatele o tagata, ma o le ʻautalavou lea e sili lava ona āfaina ai. E lē gata i lea, ua latou fesagaʻi foʻi ma faaaʻoaʻoga a tagata faafiafia a le lalolagi ia o loo latou faasilisilia, o ē o loo matuā malolosi a latou taaʻiga i talavou o loo fiafia i a latou faafiafiaga.

O le vaega tau i faafiafiaga lea o loo sili ona pagatia i le faaaogāsesēina o fualaau. O i latou o loo taʻutaʻua i le itu tau i musika ua masani ona aafia i le faaaogāina o fualaau e sili ona malolosi i nisi taimi a o faagasolo a latou galuega. E toʻatele tagata lauiloa i ata tifaga ua fai foʻi ma a latou masani le faaaogāina o fualaau.

Ua mafai e tagata faafiafia ona faafoliga mai fualaau o ni mea e sili ona mananaia ma matagofie, lea e foliga mai ua faafaigatā ai i talavou ona latou teteeina. Na lipotia mai e le mekasini o le Newsweek i le 1996 e faapea: “Ua faatumulia alatetele o Seattle i tamaiti ua lolofi atu i inā mo le faaaogāina o heroin, talu ai sa faaaogāina e [le tagata pese i musika rock o] Cobain.”

O loo faafoliga mai fualaau o ni mea e sili ona matagofie i mekasini, o ata tifaga, ma televise. E faapena foʻi i nisi tagata e taʻutaʻua i le faiga o lavalava eseese ona latou viiviia tamaʻitaʻi o loo faaalialia nei lavalava o ni ē e paeee, e matuā fole o latou foliga, i le faataʻitaʻi atu i tagata ua ola faalagolago i fualaau.

Aiseā ua Lē Mafai ai e Nisi ona Taofia le Faaaogāina?

E anoanoaʻi isi vala ua māfua ai ona faatetele le faaaogāsesēina o fualaau. O nisi o nei māfuaaga o le faateteleina lea o lagona o le lē taulau, lagona mafatia, ma le leai o se faamoemoe i le olaga. O isi māfuaaga o ni faafitauli tau i le tamaoaiga, le leai o ni galuega, ma le leaga o faaaʻoaʻoga a mātua.

O nisi e faigatā ona iai ni a latou faiā lelei ma isi tagata, ua latou faaaogāina fualaau e fesoasoani iā i latou ina ia gafatia ai tulaga faaleolaga nei. E iai lo latou talitonuga e mafai e fualaau ona faamalosia lo latou lagona mautinoa, ma mafai ai ona latou faia ni faamatalaga tausua ma fiafia mai ai isi iā i latou. O isi e sili atu ona faigofie iā i latou le faaaogāina o fualaau na i lo le taliaina o tiute tauave mo lo latou faatautaia lelei o o latou olaga.

O le isi māfuaaga ua liliu atu ai talavou i fualaau, o le fiu lea i le olaga. Ua taʻua e le tusi, The Romance of Risk—Why Teenagers Do the Things They Do se faamatalaga e faatatau i le fiu ma le leai o ni taʻitaʻiga faamātua e faapea: “Pe a tuua le aʻoga ona foʻi mai lea o tamaiti i le fale, ae leai ni tagata o iai. E lētioa lava la oo iā i latou le lagona tuua toʻatasi ma lē mananaʻo ai  e tuua na o i latou. E aufaatasi atu i ai a latou uō, ae tusa foʻi pe latou te faatasitasi faapena, ae masani lava ona latou lagona le fiu. Ona alu faasoloatoa ai lava lea o le matamata i le televise ma ata pese i le vitiō, pe suʻesuʻe solo ai lava le Initineti i ni mea e faafiafiaina ai. E faigofie lava ona avea le ulaula, le faaaogāina o fualaau, ma le inu ʻava malosi, ma vaega o lenei ituaiga o olaga.”

Na faapea mai Mikaele, lea na taʻua i le amataga, e faatatau i le leai o se vaavaaiga faamātua i lona aiga: “Sa fiafia lava loʻu olaga faaleaiga. Sa matuā ese le māfana ma le faifaimea faatasi o loʻu aiga. Peitaʻi, sa taufai faigaluega uma oʻu mātua, ma sa leai se tasi o i laʻua e vaavaaia mea e fai i le faagasologa o le aso. E lē gata i lea, sa telē se saʻolotoga na aumai e o matou mātua iā i matou. Sa leai ni aʻoaʻiga e faia. Na leai ma se iloa e oʻu mātua o lea sa ou faaaogāina fualaau.”

Pe a oo loa ina lē toe mafai ona taofia, o se māfuaaga faigofie lea e faaauau ai e le toʻatele ona faaaogāina fualaau: E latou te fiafia i ai. Na faapea mai Mikaele, o lē sa ia faaaogāina fualaau i aso taʻitasi, e tusa ai o aafiaga e maua ai: “Sa pei o loo oʻu iai i se lalolagi e silisili ona matagofie. Sa mafai ona ou sola atu i ai mai so o se omiga na ou fesagaʻia. Sa lē taitai oo iā te aʻu se lagona fefe. Na matuā matagofie mea uma.”

O le isi tauleʻaleʻa e suafa iā Tiki, e sau mai Aferika i Saute, ma sa ia faaaogāina muamua fualaau, na ia faamatala maia aafiaga o le mariuana na oo iā te ia ina ua amata ona ia faaaogāina i le 13 o ona tausaga: “Ou te ata lava aʻu i so o se tala mālie. Sa mālie iā te aʻu mea uma lava.”

E foliga mai ua lē fefefe talavou i lapataʻiga e faatatau i aafiaga leaga e mafai ona faia e fualaau. Ua tele ina latou manatu e faapea “o le a lē tupu lenā mea iā te aʻu.” Ua taʻu mai e le tusi Talking With Your Teenager le māfuaaga ua lē amanaʻia ai e nisi talavou lapataʻiga a le soifua mālōlōina e faatatau i fualaau: “O loo matuā tele lo latou malosi ma le malaulau, ua latou lē talitonu ai o le a oo i se tulaga mafatia lo latou soifua mālōlōina. O lenei faalogona o le ‘⁠lē mafai ona faaleagaina’ e taatele lava i talavou. E manatu le ʻautalavou i aafiaga e pei o le kanesa o le māmā, le pulea e le ʻava malosi, le matuā pulea e fualaau, o ni mea e tutupu i tagata ua matutua, ae lē tutupu iā i latou.” E toʻatele e latou te lē o iloa le mataʻutia, e pei ona faataʻitaʻia mai i le toʻatele o loo fiafia i le fualaau o le ecstasy. O le ā lea fualaau?

Le Ecstasy ma Poula

O le fualaau MDMA e faia mai le amphetamine, lea e taʻua o le ecstasy, ua taatele lona faaaogāina i siva e alu le pō atoa o fai, ia ua taʻua o poula. E faaosooso mai e i latou o loo faatauina na fualaau se manatu e faapea, o le faaaogāina o le ecstasy o se auala saogalemu lea e tofo ai i se faalogona o le fiafia tele, e faaopoopo ane i ai ma se malosi ua matuā faateteleina ina ia mafai ai ona siva i le pō atoa. E fesoasoani le fualaau i le ʻausisiva ina ia sisiva ai pea mo le tele o itula seʻia oo lava ina latou oo i le mea sa taʻua e se tasi tusitala e faapea o “se tulaga ua na ona sioa.” Na faamatala mai e se tasi talavou le malolosi o faatosinaga a le ecstasy: “E amata mai i ou tamatamaʻivae le maniti, ma oo ai i lou tino atoa se faalogona o le māfanafana ma le alofa a o amata ona elieli aʻe seʻia tau i lou ulu.”

 O fāʻata o loo faia i faiʻai o i latou ua masani i le faaaogāina o le ecstasy ua aumaia ai se faamaoniga o aafiaga lē lelei i le tino e iloa ai e lē o se fualaau lelei e pei ona taʻua ai e i latou o loo faatauina atu nei fualaau. E mautinoa le faaleagaina e le ecstasy o uaua o le faiʻai ma faaitiitia ai le va o alātoto. O se faaleagaina faapena e mafai ona tumau. Mulimuli ane, e ono taʻitaʻia atu lenei mea i ni tulaga faalētonu e pei o faalogona mafatia ma le lē toe lelei o le manatuaina o mea. Ua lipotia mai le maliliu o nisi o ē faaaogāina le ecstasy. Ae ua iai foʻi nisi tagata o loo faatauina atu fualaau ua latou paluina faatasi le ecstasy ma le heroin ina ia mafai ona fiafia i ai tagata o loo latou sapalaiina.

E Faapeʻī le Faigofie Ona Mauaina?

I le tele o atunuu, ua amata ona paʻū le tau o fualaau talu ai ua matuā faateleina le aofaʻi. O se tasi o māfuaaga o lenā mea ona o suiga o loo iai faiga faapolotiki ma le tamaoaiga. O se faaaʻoaʻoga moni lava o lenā mea o Aferika i Saute, lea ua avea ai suiga faapolotiki ma itu ua faateleina ai pisinisi ma fefaatauaʻiga ma isi atunuu. O lenei gaoioiga faatasi ai ma le seāseā ona iai o ni puipuiga tau tuaoi, ua avea ma itu e uunaʻia malosi ai le fefaatauaʻiga o fualaau. Ona o le faateleina o tagata e lē o maua ni galuega, ua faitau afe ai i latou e faalagolago i le faatauina atu, ae e lē tusa ai ma le tulafono, o fualaau mo le mauaina mai o ni tupe. O le mea lava e tele ai fualaau, e mautinoa foʻi le tutupu ai o soligatulafono i faiga sauā. E tusa ai ma le lipoti a se tasi nusipepa, o tamaiti i aʻoga i Gauteng, i Aferika i Saute—o nisi e na o le taʻi 13 tausaga le matutua—o loo matuā mātaʻitūina e leoleo ona o lo latou faatauina atu o fualaau. E tele aʻoga i lenā vaipanoa ua amata ona latou faia ni auala e suʻesuʻeina ai tamaiti aʻoga e tusa ai ma le faaaogāina o fualaau.

O le ā le Pogai Autū o le Faafitauli?

E manino lava le tele o māfuaaga e ala ai ona faaaogāsesē e tagata fualaau. Peitaʻi o āuga uma nei o se faafitauli e sili atu ona loloto, le pogai autū. Na tau faaataata mai e le tusitala o Ben Whitaker i lana faamatalaga lenei: “O le salalau atu faaonapōnei o le faaaogāina o le fualaau o se faailoilo lapataʻi lea e taʻu mai ai ni faalētonu ma ni lē lelei o lo tatou sosaiete, e ese mai lagona tuua toʻatasi ma le mafatia: seʻi tagaʻi foʻi o lea ua matuā faateleina le aofaʻi o tagata talenia ma faaaloalogia ua sili atu iā i latou le faaaogā o fualaau na i lo le faafesagaʻi ma le tulaga moni o le olaga o loo iai i aso nei?”

O se fesili faatupu manatu lenei, e tatou te iloa ai e lē o taulau ona faamalieina o tatou manaʻoga tau i faalogona ma le faaleagaga e lo tatou sosaiete matapeʻapeʻa i meafaitino, ma le fia taʻutaʻua naʻuā. E oo lava i le tele o tapuaʻiga ua lē mafai ona latou faamalieina na manaʻoga talu ai ua latou lē amanaʻia le pogai autū o faafitauli o le tagata.

E ao ona tatou saʻilia ma taumafai e foʻia lenā pogai autū ona faatoʻā tatou mauaina lea o le vaifofō tumau o le faafitauli e faatatau i fualaau. O le mea lenā o le a talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai.

[Ata i le itulau 7]

O nisi taimi e faaaogāina ai e tagata lauiloa fualaau e peiseaʻī o se mea e sili ona matagofie

[Ata i le itulau 7]

O le lalolagi o musika i ona pō nei ua matuā tumu i le faaaogāsesēina o fualaau

[Ata i le itulau 8]

Ua matuā taatele le mauaina o le fualaau o le “ecstasy” i poula

[Ē Ana le Ata]

AP Photo/Greg Smith

Gerald Nino/U.S. Customs