Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O Lo‘u Olaga o se Tagata Tusiata

O Lo‘u Olaga o se Tagata Tusiata

O Loʻu Olaga o se Tagata Tusiata

FAAMATALAINA E SHIZUKO KAWABATA

“O Molimau a Ieova, o Tagata e Sili Ona Lelei o Ē o Loo Folafola le Tala Lelei i Tuluʻiga Uma o le Lalolagi” o le igoa lenā o se tasi o aʻu ata na faaali i se faaaliga ata na faia i Versailles, i Falani, i le 1999.

E LEʻI atoa se vaiaso a o lumanaʻi le faaaliga, na tufatufa atu ai e Molimau a Ieova i Falani le 12 miliona o sāvali i le atunuu atoa, lea na taaʻina atu ai manatu o tagata i faiga lē tonu a le malo iā i latou. Ona o le viiviia o Molimau i aʻu ata, na ou maua ai se faailoga faapitoa. Mulimuli ane, na faapea mai ai le tamāloa lea na tufaina mai faailoga: “E ese lou lototele, ae ou te lototele foʻi aʻu. O le māfuaaga lenā ua ou tuuina atu ai iā te oe lenei faailoga faapitoa.”

E toʻatele tagata tusiata o loo taumafai e faailoa mai ia mafaufauga ma faalogona loloto i a latou ata. O le mea lenā o loo ou taumafai foʻi e fai. Ou te valiina mea o loo oʻu lagonaina, ma o aʻu ata, e foliga fiafia e atagia atu ai loʻu olioli ma le fiafia. I aso a o oʻu laʻitiiti, sa ou maua le fiafia i le tuufaatasia o mea sa mafai ona ou faia e aʻu lava ma le valiina o ata.

Le Māfuaaga na Amata ai Ona Ou Valiata

I le 1920, na ou fanau mai ai i ni mātua e lelei le tamaoaiga, i Morioka, i Iapani. Sa iai ni faiaʻoga na aʻoaʻoina i maʻua ma loʻu uso matua i siva faa-Iapani, le faatulagaina o teu fugalaau, le faia o le ti i se auala faapitoa, le tāina o le kitara faa-Iapani o le koto, le tāina o le piano, pepese, ma isi lava mea. Ou te leʻi fiafia i na mea uma. Pe a ō mai faiaʻoga, sa masani ona ou sola ma ou lafi. Sa ō atu auauna e suʻe ma toso mai aʻu.

Na ou lē fiafia ona o le pulepuletutū o le faiga o lesona. O tagata ou te leʻi iloa muamua ae ua latou faatonu mai aʻu i le auala ou te siva ai, faatulaga ai fugalaau, ma le auala e faia ai le ti. Sa ou lagona le saisaitia , e pei e leai soʻu mafaufau e faia ai mea i laʻu lava auala ma faataatitia ni sini totino. O lea, pe a valiina aʻu ata, e leai se tasi e tilotilo mai i oʻu tua. E leai se tasi e na te taʻuina mai iā te aʻu le mea e fai. O le saʻolotoga lenei sa ou moomoo i ai.

Talu ai sa leai soʻu faiaʻoga na aʻoaʻoina aʻu i le valiina o ata, sa mafai ai ona ou faia lava aʻu mea ma valiina ata e aunoa ma se tasi na faitioina aʻu. Sa agaʻigaʻi mālie lava ina ou tomai i le galuega o le valiina o ata. I le tusa ma le 12 o oʻu tausaga, na amata ai ona ou aveina ia fusiua silika o loʻu tamā ma vali ai ni ata. E leʻi pine lava ina ua mavae lenā, na suʻiina ai ni ofu i le aʻoga. Na teʻi le faiaʻoga ina ua vaai mai ua ou ooti ese ina le ʻafa o luma o le ofu ae sui i le ie paʻepaʻe. E ui ina faateʻia o ia, ae e pei foʻi o loʻu tamā, e leai se tala na fai mai.

O Sini ma Mea Moni

I le taimi lava a o ou iai i le aʻoga amata, na ou faapea ifo ai, pe a ou matua o le a avea aʻu ma tusiata. Sa leʻi suia lava loʻu sini, ma sa ou manaʻo ou te alu i le iunivesite e aʻoaʻo ai le tusiata; ae sa lē mananaʻo i ai oʻu mātua. Na la faapea mai, i Iapani, o se tagata e pasi mai i le tusiata, o le a manatu i ai e lē mafai ona avea ma avā lelei. O lea na ou aʻoaʻoina ai le tomai i le faiga o feʻau i le aiga.

Sa ou fiafia i solo ma tusi mai isi atunuu ma sa tele lava ina ou faitauina. Ae peitaʻi, i lenā taimi, sa faitioina nei lomiga e faapea o tusi a le fili. E oo lava i le umiaina o se tasi o na tusi sa avea o se tulaga lamatia. I le aʻoga, sa ou aʻoaʻoina ai le gagana Falani mo le lima tausaga mai se tamaʻitaʻi faiaʻoga Falani, ae sa suia tulaga o mea i Iapani o lea, e oo lava i le aʻoaʻoina o gagana a isi atunuu, sa manatu i ai o se mea sa masalomia. Sa matou lē maua le saʻolotoga e tautala ai.

I le 1943, a o aasa le Taua Lona Lua a le Lalolagi, sa ou fiafia ina ua ou faalogo e faapea, ina ua uma ona vaavaai i ni ata se 40 o ni teine talavou ua ono faaipoipo, na filifilia ai e se tamāloa aʻu e avea ma ana avā. Na ou iloa mulimuli ane e faapea, na ō mai lona tinā ma sana uō i lo matou nuu ina ia vaavaai iā te aʻu, e aunoa ma loʻu iloaina. Mulimuli ane, ona auina mai lea e lona aiga se faamalamalamaga aloaʻia mo le faaipoipoga i lo matou aiga, ma sa faaoleoleina aʻu ina ia ou talia le faamalamalamaga. Sa na o le faatasi lava ona ou feiloaʻi i le tamāloa ae ma te leʻi faaipoipo.

Ina ua uma ona ma faaipoipo, sa faamataʻuina pea i aso uma o matou olaga i le anoanoaʻi o osofaʻiga a vaalele tau, ma na iʻu ina mū uma ai lo matou fale ma le aai atoa. O ē na faasaoina sa sosola atu i mauga mo se lafitaga, ae e oo lava i inā sa mafai ona matou faalogoina ai le feʻei o sailini ma vaaia vaalele tau. Sa o se tulaga mataʻutia tele. Sa mafatia tagata uma. Sa matuā ogaoga foʻi le sefulu tausaga talu ona mavae le taua.

E ese mai i la ma fanau e toʻatolu, sa matou nonofo faatasi ma le tinā o laʻu tane ma ona uso ma tuafāfine e toʻaono. E ui sa iai a matou tagata faigaluega, ae sa matou galulue uma lava i le faatoʻaga ina ia maua ai meaʻai. I lenā taimi, sa ou matuā faanoanoa ma leai soʻu fiafia. Ae sa ou fefe ina neʻi avea le faamatala atu o oʻu lagona ma auala e faateteleina ai le lē fiafia ma le lē malamalama. O lea, sa auaumālie ai lava ona mafai ona ou faailoa atu oʻu faalogona i aʻu ata.

Amanaʻiaina i le Avea o se Tagata Tusiata

E oo lava i se tagata e iai se tomai tau i le tusiata, e tatau ona fai se taumafaiga tele ina ia maua ai ni iʻuga lelei. Sa ou faatauina ia tusi e uiga i tusiga ata, ma sa ou aʻoga ai i nisi o tagata tusiata iloga i Iapani. E leai ma se tasi o i latou na fautua mai e sui le faiga o aʻu ata lea na ou iloa mai lava a o ou laʻitiiti.

Sa amata ona mātauina e tagata tomai i le faamasinoina o tusiga ata aʻu ata, peitaʻi sa ou valiina aʻu lava ata e tusa ai ma loʻu manaʻo, ae ia lē faaalia atu i isi. Ae mulimuli ane, sa amata ona ou tau manatu pe faamata o ā manatu o tagata e uiga i aʻu ata. O lea, i le 1955, na faia ai laʻu uluaʻi faaaliga o aʻu lava ata i le Ginza i Tokyo. Na faaigoaina o le “Tauiviga Lē Leoa, Leai se Gagana, O Aʻu Faamaumauga” ma na faaalia ai i ata le olaga i aso faisoo. Na taulau manuia le faaaliga.

Feiloaʻi ma Molimau

I le 1958, na siitia atu ai lo matou aiga i Tokyo, talu ai sa ma mananaʻo ma loʻu toʻalua ina ia ō atu la ma fanau i ni aʻoga lelei ma maua ni aʻoaʻoga e sili ona lelei e mafai ai. Sa faaautū loʻu olaga i tusiga ata. Sa fai ma aʻu masani le faaalu o le lima itula i le aso i le valiina o ata. I le pō e matou te ō ai ma aʻu uō tusiata e tafafao, ae ō loʻu toʻalua ma isi tagata. Sa leai so ma iloa i le auala e tausia ai la ma fanau.

O le tele o taimi, e toesea ai laʻu tane mai le aiga ona o lana galuega, o lea sa oo ina avea le tausiga o tamaiti ma aʻu avega tauave, ma sa leai soʻu tomai i le tausiga o tamaiti. A o ou laʻitiiti, sa ou auai ai i le aʻoga faamisiona a le Katoliko, ma sa ou taumanatu pe faamata e maua se fesoasoani mai se aʻoaʻoga faale-Tusi Paia. I le isi itu auala e faafesagaʻi ma lo matou fale i Omori, i Tokyo, sa iai le Lotu Luteru, ma sa ou fai atu i tamaiti e matou te ō i ai. Ae matou te leʻi ō lava i ai.

Na i lo o lea, i le aso lava na sosoo ai—i le amataga o le 1959—na asiasi mai ai i lo matou fale se tasi o Molimau a Ieova. Sa ou vave faapotopotoina mai tamaiti ma sa matou nonofo uma lava i lalo ma faalogologo. Na faamatala mai e le Molimau mai le Tusi Paia e faapea, ua tatou ola i se vaitaimi faailogaina ua lē o toe umi ona aveesea lea e le Atua le amioleaga mai le lalolagi. Na ou otaina ni Tusi Paia se fā faatasi ma lomiga faale-Tusi Paia ma talia loa lana ofo e sau i vaiaso taʻitasi e aʻoaʻo i matou. Na ou fesili i ai pe fia le totogi i le masina, ae na ou teʻi ina ua ou iloa e lē talia e Molimau a Ieova ni totogi mo a latou aʻoaʻoga. Pagā le eseese mai isi faiaʻoga uma na ou iloa!

Na talia fiafia e laʻu fanau teine upu moni o le Tusi Paia, ma na oo lava ina faia ai i lo matou fale le suʻesuʻega a vaega i vaiaso taʻitasi. Ae ina ua uma ni nai suʻesuʻega, sa oo ina ou lē maunofo. Iā te aʻu, ua avea le taimi o le suʻesuʻega o se taimi faigatā, o lea, i nisi taimi, pe a oo i le taimi o laʻu lava suʻesuʻega faale-Tusi Paia, ou te taumafai ai ou te lafi pe alu ese foʻi.

O loʻu faafitauli, ona ua mafai ona ou iloa e saʻo mea uma o loo fai mai ai le Tusi Paia ma e tatau ona ou ola e ōgatusa ma ana taʻiala. Ae i le taimi lava lea e tasi, sa ou naunau ai e avea ma tagata tusiata faapolofesa, ma ou te talitonu, e tatau ona ou maua le faitalia i le auala e faia ai ni mea ma valiina. O le iʻuga o oʻu lagona fesouaʻiina, na faalētonu ai loʻu tomai tau tusiata. Na oo ai ina tuu aʻu ata i se vaega i tua pe a faia faaaliga.

Laʻu Malaga i Pale

Sa ou lagona e faapea, a ou malaga i Pale o le a fesoasoani iā te aʻu e faaleleia ai aʻu ata. O lea, i le 1960, na ou alu ai i inā, talu ai sa faia ai se faaaliga tele e faailoa atu ai mea tau tusiga ata a Iapani i Falani. Sa na o aʻu lava le fafine tusiata mai Iapani na iai. I Pale, sa faafiafiaina aʻu i mea uma lava —le eseesega o tulaga o le soifuaga, lavalava, manatu, ma lanu. E fā aso na fai ai le faaaliga, ma na ou maofa ona sa auai ia taʻitaʻi o le atunuu i le faaaliga. Ae o le isi mea na ou ofo ai, ona sa maofa fafine i kimono na ou ofuina. Sa ou filifili ou te nofo ai mo sina taimi.

Ona o le lē malamalama i le auala e auina mai ai tupe mai Iapani, na amata ai ona faatau atu oʻu kimono. I lea, na mafai ona ou nofo mo le isi tolu masina ina ia mafai ai ona mātauina atili galuega tusiata sa faaalia i fale sa faia ai tusiga ata. Ou te manatua pea upu a le tagata tusiata lea sa tautau ana ata e pito mai i aʻu ata i le faaaliga. Na ia faapea mai: “O aʻu ata e vali i vali malolosi e pei o le pupula o le lā. Ae o au ata, ua tatau ai lava le pogisa ma le uliuli talu ai ua taaʻina tele oe i manatu o le ʻau faifilosofia i Sasaʻe.”

Na asiasi mai se ulugalii Molimau a Ieova mai le ofisa o le lālā i Pale i loʻu fale. Ina ua uma ni nai asiasiga, na iʻu ina ou malie matou te ō atu faatasi ma i laʻua i se sauniga faa-Kerisiano. Ina ua ou taunuu atu, sa ou matuā maofa lava i le mea na ou vaaia. Sa pulouina e se tasi tamaʻitaʻi se pulou mūmū matagofie e lautele lona lau. O le tasi sa ofuina se ofu lanumeamata sesega. O lavalava na ofuina, na atagia mai ai se lagona o le manatunatu i le onomea ma le talisapaia o lea tulaga, o lea, na suia atoatoa ai oʻu manatu e uiga i Molimau a Ieova.

Sa faafiafiaina foʻi aʻu i le polokalame. I le vaai atu i nei lava taualumaga o faia i itu uma o le lalolagi, faapea ma le aʻoaʻoga e tasi, na ou malamalama ai i le ese mamao o le vaega lenei ma ana gaoioiga mai tulaga masani. Na matuā pāʻia lava loʻu loto, ina ua ou iloaina o loo ou auaufaatasi atu ma tagata o loo taʻitaʻiina e le Atua.

Faia o Filifiliga

Ina ua ou toe foʻi atu i Iapani, sa amata loa ona ou suʻesuʻe loloto i le Tusi Paia. Sa ou iloa ai o taʻiala a Lē na Faia i tatou e tele le saʻolotoga e maua ai na i lo o le mea sa ou manatu i ai. Ua ia tuuina mai ma le alofa iā i tatou ia uiga taʻitoʻatasi ma taleni taʻitasi faapea le saʻolotoga e atiina aʻe ai na taleni. O lea, na oo ai ina ou iloa e faapea, o le avea o se tasi o Molimau a Ieova, e lē o lona uiga o le a lafoaʻia ai le taleni o le tusiata.

Sa matou agaʻigaʻi i luma ma laʻu fanau teine i la matou suʻesuʻega faale-Tusi Paia. I le 1961, na faailogaina ai le tuuina atu iā Ieova o le tasi o aʻu tama teine i le papatisoga i le vai, a o le isi o le 1962. E oo mai i aso nei, o loo tumau pea ona avea i laʻua uma o ni auauna faamaoni a le Atua. Peitaʻi o aʻu, sa ou faatalatū pea lava. I le 1965, na faamalosiau mai ai iā te aʻu ia Lloyd Barry, o lē na vaavaaia i lenā taimi le galuega talaʻi a Molimau a Ieova i Iapani, i lona faapea mai: “Seʻi tau lava ina manatu i ata o le a valiina e tagata lelei atoatoa i le Parataiso!” I le tausaga na sosoo ai, na ou papatiso ai.

O Āuga i Aʻu Tusiga Ata

I le toe tepa i tua, ua mafai ai ona ou iloa le auala ua aafia ai aʻu ata ona o suiga i loʻu olaga ma oʻu uiga. O aʻu ata muamua, sa auaoa ma pogisa, na atagia atu ai tigā, mafatiaga, ma le leai o se faamoemoe na ou lagonaina. Ae ina ua ou aʻoaʻoina mai le Tusi Paia e uiga i Lē na Foafoaina i tatou, o ona uiga matagofie, o le fiafia e maua mai le viiviia o ia, ma tapulaa tatau ia o loo tatou ola ai. A o suia oʻu faalogona, na suia ai foʻi ma le auala na valiina ai aʻu ata.

Ua ou faaalu nei le tele o le taimi e tufa atu ai e lē aunoa le feʻau o le Tusi Paia i isi. O le talanoa atu i tagata e faatatau i uiga o le Atua, faapea ma lana fuafuaga ofoofogia ina ia faia lenei lalolagi ma parataiso i le taimi o le pulega a lona Alo, o Iesu Keriso, ua ou maua ai le olioli tele ma le faamalieina. O lenei galuega faavae i le Tusi Paia ua faagaeetia ai aʻu, ma ou te manaʻo ai lava e tago atu loa i laʻu pulumu ma valiina ai se ata e faailoa atu ai oʻu lagona. O lea, a o tuputupu ae pea loʻu fiafia i le faagasologa o tausaga, ua oo ai ina sili atu ona felanulanuaʻi aʻu ata.

Faamamafa i Aʻu Ata le Tusi Paia

Na ou maua ni talosaga mai itu uma o le lalolagi ina ia fai se faaaliga o aʻu ata—e mai lava i Sini, Vienna, Lonetona, Niu Ioka. Ae sa sili lava ona viiviia e tagata Europa aʻu ata. Na talosaga mai iā te aʻu tagata tomai o le Louvre Royal Academy of Arts i Pale e faapea: “Ua mafai faapefea ona faagaeeina e le Tusi Paia ma le Faa-Kerisiano se tagata Iapani ua mafai ai ona faaalia i ana ata le olioli e leʻi faapea ona vaaia muamua i le faagasologa o senituri o tusiga ata faalotu?”

I le Tusi Paia, na faaalia e le faisalamo o Tavita ona lagona e ala i musika, ma sa ia faaaogā ana taleni faamusika e aʻoaʻo ai isi e uiga i galuega ofoofogia a le Atua. O loʻu faanaunauga foʻi lenā. Ou te fia vivii iā Ieova. Ou te matuā naunau lava ina ia lagona e tagata i aʻu ata le olioli e mafai ona maua mai le iloa o Ieova ma ona uiga ofoofogia. Na taʻua e se tamāloa fai manatu i tusiga ata e uiga i igoa o aʻu ata: “Ua ʻalofia ma le poto upu e le tusiata, ae ua ia tuusaʻo atu lava e tautala mai le Tusi Paia.” E matuā faafiafiaina lava aʻu ona o loo iloa mai e tagata le malosi o le Tusi Paia i aʻu ata.

I le 1995, na tuuina mai e le Komiti o Tusiga ata i le Lalolagi, o se faalapotopotoga faavaomalo o loo iai lona ofisaulu i Tokyo, le tulaga muamua i tagata e sili ona aloaʻia i le tusiata i le lalolagi. Na lipoti mai le komiti e tusa ai ma aʻu ata e faapea: “E sii mai e le tusiata ia upu mai le Tusi Paia mo igoa o ana ata . . . O ana ata uma lava, o loo atagia mai ai le Tusi Paia, ae o le uiga moni lava lenā o le olaga mo se tusiata e savavali ma le Atua.”

O le faamatalaga o loo i luga, o loo faasino i le mea moni e faapea, e masani lava ona ou faaaofia ai ma se ata iloga o le Tusi Paia i aʻu ata. Talu ai nei, na ou tuufaatasi ai ia itulau o le Tusi Paia ma aʻu ata. O lea, e tosina atu le vaai a se tagata matamata i igoa ua filifilia o aʻu ata ma upu o le Tusi Paia, faapea ma le auala ua ou faaata ai nei upu i aʻu ata.

I le 1999, na faaali ai nisi o aʻu ata i Bangkok i Taialani. O le igoa o le tasi ata e faapea, “Maʻeu le Matagofie o le Foafoaina e Ieova o le Lalolagi, Ua Tuuina Atu i le Tagata e Nofo Ai,” ma le isi, o le “Le Tatalo a le Tupu o Tavita: ‘Ieova e, Ia Tasi le Loto o Nei Tagata iā te Oe.’” Na valaaulia aʻu i le maota o le tupu o Taialani faatasi ai ma nai isi tagata tusiata. Sa manaʻo le tupu e talanoa mai iā te aʻu e uiga i aʻu ata, ma sa tele ni fesili na ia fesili mai ai. Sa mafai ona ma talanoa mo se taimi umi ma faaaofia ai ma faamatalaga e uiga i oʻu talitonuga faavae i le Tusi Paia. Mulimuli ane, sa ou faameaalofa atu ai iā te ia se ata.

I le faagasologa o le 35 tausaga ua mavae, sa avea foʻi aʻu o se tasi o le komiti e faamasinoina ia galuega a isi tagata tusiata. O ata ou te fiafia i ai, e faaalia ai lagona. Iā te aʻu lava ia, e lelei se ata pe afai ou te maua ai ni lagona lelei, e mafai ai ona ou lagona le filemu o loʻu loto. Ou te matuā fiafia lava i ata e iai i lomiga a Molimau a Ieova, lea e faataunuuina ai lo latou fuafuaga o le faailoa atu ma le faamaoni le feʻau o le Tusi Paia.

Tulaga Manuia o se Auauna a le Atua

Ona o aʻu valiga ata, ua ou olioli ai i avanoa tutasi e molimau atu ai e uiga iā Ieova le Atua ma ana fuafuaga sili mo le lalolagi. E faamaonia lenā mea i le taimi e fai ai faatalanoaga o mataupu o mekasini ma polokalame i le televise. O le mea moni, e so o se mea lava ou te alu i ai ma po o ai lava ou te talanoa i ai, ou te taumafai lava e faailoa atu i tagata e faapea, o le faatuatua, olioli, ma le fiafia e maua mai le auaunaga iā Ieova le Atua, ua mafai ai ona ou saunia aʻu ata.

Ua ou mautinoa e faapea, afai ou te lafoaʻia loʻu faatuatua iā Ieova, e lē mafai la ona ou toe valiina ni ata mananaia e pei ona ou faia ai. Ae ona o aʻu o se tasi o Molimau a Ieova ma ona o le upu moni o le Afioga a le Atua lea ua faatumulia ai aʻu i le olioli ma le fiafia, o māfuaaga na ua mafai ai ona ou valiina ata.

[Ata i le itulau 19]

I le taimi na ou iai i Pale

[Ata i le itulau 20]

I matou ma laʻu fanau teine e toʻalua i aso nei