Fesoasoani mo Fafine ua Fasi Faamoʻamoʻa

O LE Ā e mafai ona fai e fesoasoani ai i fafine ua āfaina fua i faiga sauā? Muamua lava, e tatau ona malamalama i faigatā o loo feagai ma i latou. O le tulaga masani, o manuʻa ua faaooina i ai e le tagata fasi avā e sili atu na i lo o le na ona faamanuʻaina o le tino. E masani lava ona aofia ai le faafefe i upu malolosi ma faiga e faafefe ai, ina ia lagona ai e lē ua āfaina fua lona lē aogā ma le leai o se mea e na te mafaia.

Seʻi manatu iā Rosa, lea na faamatalaina lana tala i le amataga o le mataupu. O nisi taimi e fasi e lana tane i upu. “E na te valaau aʻu i igoa taufaifai,” o le faamatalaga lea a Rosa. “E faapea mai: ‘E leʻi iʻu lau aʻoga. E faapefea ona e tausia tamaiti pe a ou lē iai? O oe o se tinā e paiē ma valea. Pe e te manatu o le a faataga oe e le Malo e te alu ma ave tamaiti pe afai e te tuua aʻu?’”

Na matuā pulea atoatoa e le tane a Rosa ia tupe. E na te lē faatagaina o ia e faaaogā le taavale, ma e telefoni atu i taimi uma o le aso e siaki ana mea o loo fai. Afai e faaali atu e Rosa se manatu i se mea e manaʻo ai, e matuā oso ai lava le ita. O le iʻuga, ua lē toe faaalia e Rosa sona manatu.

E pei ona iloaina, o faiga sauā i paaga o se mataupu e fai lava si lavelave. Ina ia mafai ona tuuina atu se fesoasoani, ia faalogo atu ma le alofa. Manatua, e masani lava ona faigatā tele mo le tagata ua āfaina fua ona talanoa e faatatau i le mea na tupu iā te ia. O lou sini o le tatau lea ona faamalosi atu i le tagata ua āfaina fua a o faasolosolo ona ia taulimaina lea tulaga i lana lava auala.

E ono manaʻomia e nisi o fafine ua fasia faamoʻamoʻa ona saʻilia se fesoasoani mai tagata ua iai le pule. I nisi taimi, o le oo mai o leoleo e  mafai ai ona iloa e le tamāloa o loo faia faiga sauā, le matuiā o lana gaoioiga o loo fai. Peitaʻi, o le mea moni, o so o se faanaunauga lava ina ia faia ni suiga e masani lava ona mou atu i le taimi e uma ai faigatā.

Pe e tatau ea la i le avā ua fasi faamoʻamoʻa ona teteʻa ma lana tane? E lē māmā i le Tusi Paia le teteʻa o se faaipoipoga. Ae peitaʻi, e lē tatau foʻi ona faamalosia se avā ua fasi faamoʻamoʻa e nonofo pea ma se tamāloa ua lamatia ai lona soifua mālōlōina, pe atonu ua lamatia ai foʻi ma lona ola. Na tusi le aposetolo Kerisiano o Paulo e faapea: “Afai foi e teʻa, ia nofo fua pea ia, pe toe lelei ma lana tane.” (1 Korinito 7:10-16) Talu ai e lē o faasāina e le Tusi Paia le teteʻa i tulaga ua oo ina mataʻutia, o le mea e faia e le fafine i lenei tulaga o se filifiliga e patino iā te ia lava. (Kalatia 6:5) E lē tatau i se tasi ona faatauanau se avā e teteʻa ma lana tane, ae e lē tatau foʻi i se tasi ona faamalosia se fafine ua fasi faamoʻamoʻa e nonofo pea ma se tamāloa sauā pe afai ua faamataʻuina lona soifua mālōlōina, lona ola ma le soifua mālōlōina faaleagaga.

Po o Iai ea se Faamoemoe mo Tagata Fasi Avā?

O le sauā i paaga o se solia mamafa lea o mataupu silisili o le Tusi Paia. I le Efeso 4:29, 31, e tatou te faitau ai faapea: “Aua neʻi alu atu se upu leaga ai o outou gutu . . . Ia teʻa ma outou upu faafiufiu uma lava, ma le lotoa, ma le ita, ma le leo tele, ma le upu faaleaga, atoa ma le loto leaga uma lava.”

E leai se tane e faapea mai o ia o se soo o Keriso e mafai ona fai mai e alofa i lana avā pe afai e sauā iā te ia. Afai o le a leaga ona ia faia lana avā, o le ā la le aogā o isi ana galuega lelei uma? O sē “fasi tagata” e lē agavaa mo faaeaga faapitoa i le faapotopotoga Kerisiano. (1 Timoteo 3:3; 1 Korinito 13:1-3) O le mea moni, o so o se tasi e faapea mai o se Kerisiano e faia pea ma le lē salamō le lolo atu i le lotoa, e mafai ona faateʻaina mai i le faapotopotoga Kerisiano.—Kalatia 5:19-21; 2 Ioane 9, 10.

Pe e mafai e tamāloloa sauā ona suia a latou amioga? Ua mafai e nisi. Peitaʻi, o le tulaga masani, o le tagata fasi avā o le a lē suia seʻi vaganā ua ia (1) taʻutino faapea e leaga lana amio, (2) e manaʻo e suia lona ala, ma (3) saʻilia se fesoasoani. Ua iloa e Molimau a Ieova e mafai ona iai se aafiaga malosi o le Tusi Paia e suia ai. O le toʻatele o tagata lotofiafia ua suʻesuʻeina le Tusi Paia ma Molimau a Ieova, ua atiina aʻe se faanaunauga malosi e faafiafia le Atua. Ua aʻoaʻoina e nei tagata aʻoga fou o le Tusi Paia e tusa ai ma Ieova le Atua e faapea, e ‘⁠lē fiafia lona finagalo i le faasaua.’ (Salamo 11:5) O le mea moni, ina ia suia le amio a se tagata fasi avā e aofia ai mea e sili atu na i lo o le lē toe fasia. E aofia ai foʻi ma le mauaina o se vaaiga fou e faatatau i lana avā.

Pe a mauaina e se tamāloa le poto o le Atua, ua ia malamalama o lana avā e lē o se auauna ae o se “fesoasoani” ma e lē faapea e maulalo ifo ae o se tasi e “ava” i ai. (Kenese 2:18; 1 Peteru 3:7) E na te iloa foʻi le alofa mutimuti vale ma le tatau ona ia faalogo atu i manatu o lana avā. (Kenese 21:12; Failauga 4:1) O le polokalame o le suʻesuʻeina o le Tusi Paia o loo ofoina atu e Molimau a Ieova ua fesoasoani i le tele o ulugalii. E lē tatau ona iai se tagata e fia pulepuletutū, po o se tagata fia malosi i se aiga Kerisiano.—Efeso 5:25, 28, 29.

“O loo ola le afioga a le Atua, o loo matuā galue foi.” (Eperu 4:12) O lea, o le poto o loo i le Tusi Paia e mafai ona fesoasoani i ulugalii e iloiloina ai o la faafitauli o loo la fesagaʻia ma mauaina ai le lototele e taulimaina ai. Ae e sili atu i lenā, o loo i le Tusi Paia le faamoemoe mautinoa ma le faamāfanafana loto o le a iai se lalolagi e aunoa ma le sauā pe a pulea e le Tupu faalelagi a Ieova ia tagata usiusitai uma. Ua faapea mai le Tusi Paia: “E laveai e ia o lē mativa i lona alaga mai; atoa ma le ua puapuagatia, ma le ua leai sona fesoasoani. E laveai o ia ia i latou ai le saua ma le faamalo.”—Salamo 72:12, 14.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 12]

E lē tatau ona iai se tagata e fia pulepuletutū, po o se tagata fia malosi i se aiga Kerisiano

 [Pusa i le itulau 8]

Faasaʻoina o Manatu Sesē

• E tuuaʻia avā ua fasi faamoʻamoʻa mo amioga a a latou tane.

E tetee le toʻatele o tagata fasi avā i le tuuaʻia o i latou i a latou gaoioiga ma faapea mai, o ā latou avā e faaʻonoʻono iā i latou. E oo lava i nisi o uō a le aiga e ono iai le manatu faapea e faigatā tele le avā, e lētioa la a lē pulea le tane i nisi o taimi. Ae ua tutusa lenā ma le tuuaʻia o lē ua lavea fua ae taʻutonuina le tane sauā. O le mea moni, e masani lava ona faia e le avā ua fasi faamoʻamoʻa taumafaiga uma e faamalieina ai a latou tane. E lē gata i lea, o le fasia o le paaga a se tasi e lē o se faiga saʻo po o le ā lava le tulaga o loo faia ai. Na taʻua e le tusi The Batterer—A Psychological Profile e faapea: “O tamāloloa ua faatonuina e le faamasinoga ina ia mauaina ni fesoasoani e faaleleia ai le faafitauli o le fasi faamoʻamoʻa o avā, e pulea e uiga sauā. Ua latou faaaogā nei faiga e faateʻa ese ai le ita ma le lotomafatia, o se auala e pulea ma faaiʻuina ai femisaʻiga, ma o se mea e faatoʻafilemu ai. . . . O le tulaga masani, e latou te lē manatu o loo iai so latou faafitauli po o le lē manatu mamafa foʻi i ai.”

• O le ʻava malosi ua māfua ai ona fasi e le tamāloa lana avā.

E moni, e sili atu ona sauā nisi tamāloloa pe a latou inuina le ʻava. Ae pe e talafeagai ea ona tuuaʻia le ʻava malosi? “O le onā ua maua ai e le tagata fasi avā se mea e fai ma tuuaʻiga, na i lo o le tuuaʻia o ia mo lana amio,” e pei ona tusia e K. J. Wilson i lana tusi When Violence Begins at Home. Ua ia faaauau mai e faapea: “E foliga mai e sili atu ona malamalamagofie i faiga sauā i aiga i lo tatou sosaiete, pe a faia e se tagata o loo onā. E mafai ona ʻalofia e se fafine ua fai i ai ni faiga sauā le manatu i lana tane faapea o se paaga e faatigā, ae manatu iā te ia o se tagata e inu tele po o sē ua pulea e le ʻava malosi.” O na mafaufauga, e pei ona taʻua e Wilson, e mafai ona avatu ai i se fafine le faamoemoega faivavale faapea “afai e taofia e le tamāloa le inu ʻava malosi, o le a faamutaina ai foʻi ma faiga sauā.”

I le taimi nei, e manatu le toʻatele o tagata suʻesuʻe i inugāʻava ma le fasi faamoʻamoʻa, o ni faafitauli eseese se lua. Auā foʻi, o le toʻatele o tamāloloa o loo iai faafitauli o le tagofia o le ʻava malosi ma fualaau faasāina e latou te lē fasia a latou paaga. O tusitala o le tusi When Men Batter Women na taʻua ai e faapea: “O le māfuaaga autū e faia ai pea le fasi faamoʻamoʻa ona e lelei i le puleaina, le faafefe ma le faatoʻilaloina ai o le fafine ua fasi faamoʻamoʻa. . . . O le faaaogāina sesē o le ʻava malosi ma fualaau faasāina o se vaega o le olaga o le tagata fasi avā. Ae e sesē le manatu faapea o le faaaogāina o le ʻava malosi po o fualaau faasāina e māfua ai le sauā.”

• E sauā tagata fasi avā i tagata uma.

E masani lava ona avea le tagata fasi avā ma uō amio lelei i isi. E fesuisuiaʻi ona uiga. O le māfuaaga lea atonu e faigatā ai i uō a le aiga ona talitonu i faamatalaga e faatatau i lona sauā. Peitaʻi, o le mea moni lava, o le tagata e fasia lana avā e manaʻo e faasaunoa ina ia pule ai i lana avā.

• E lē tetee fafine i le faileagaina o i latou.

E foliga mai, e māfua mai lenei manatu i le lē malamalama i tulaga faigatā o loo iai se fafine ua leai se mea e mafai ona sola atu i ai. Atonu e iai ni uō a le avā ua fasi faamoʻamoʻa o le a tausiaina o ia mo se vaiaso pe lua foʻi, ae o le ā o le a ia faia pe a uma lenā taimi? O le mauaina o se galuega ma totogiina ai se fale a o tausia le fanau o se tulaga e faapopoleina ai. Ae atonu foʻi e lē faatagaina e le malo le sola ma ave tamaiti. Na taumafai nisi e sosola ese ae na mauaina ma toe faafoʻi, a lē o le faamalosia o le faaoleole. O le lē malamalama o uō, e ono talitonu sesē ai faapea o ia fafine e lē tetee i le faileagaina o i latou.