Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O le Matatu—O se Taavale Felanulanua‘i a Kenya

O le Matatu—O se Taavale Felanulanua‘i a Kenya

O le Matatu—O se Taavale Felanulanuaʻi a Kenya

TUSIA E LE TUSITALA O LE ALA MAI! I KENYA

E LĒ LAVA upu e faamatalaina ai e se tagata e asiasi i Kenya ia lana malaga i lea atunuu. E uiga ese le mataʻina o ni vaaiga o le a tumau pea i le tagata faimalaga, o se elefane e faatinā i ai se vaega o elefane, o se leona e aulelei tele, faapea ma le mumū sesega o le lā goto. E lē gata ina lautele ae e matalasi foʻi le aulelei o lenei vaipanoa. Peitaʻi ane, e iai se isi ituaiga o vaaiga e mataʻina i le tele o auala i lea atunuu—o le taavale lea e faigofie ona alu i soo se auala e taʻua o le matatu. O le taʻu lea o taavale o loo faaaogāina e femalagaaʻi ai tagata lautele. E iai ni ona vala e mataʻina ai, lea ua avea ai ma taavale e fiafia tele tagata faimalaga e feoaʻi ai.

E tutusa lava le mālie o le amataga mai o le matatu ma le auala e faaaogāina ai. O le taavale muamua lava o lea ituaiga, o se taavale malepelepe o le ituaiga o le Ford Thames, na totoe mai i taavale na faaaogāina e fitafita Peretania i Aitiope i le vaitaimi o le taua lona lua a le lalolagi. I le amatamataga mai o tausaga mai le 1960, na faaaogāina ai e se tagata mai Nairobi lana taavale tuai e laʻu ai ni ana uō i le taulaga, ma fai atu i ai e tofu mai ma sina 30 sene e fesoasoani ai i le penisini. * E leʻi leva lava talu mai lenā taimi ae mātauina loa e isi le lelei o le tupe e maua mai i nei taavale tuai. O lea la, na avea ai loa o se taavale e laʻu ai se pasese e toʻa 21, e iai ni nofoa laupapa se tolu e faalalava i le umi. E tai pei lava o le faiga o taavale tuai e taʻua o bolekajas ia e maua i Nigeria. E tolu tupe siliva taʻi 10 sene e totogi e le tagata i malaga taʻitasi. Atonu o le pogai lea ua taʻua ai nei taavale o le matatu, e mai le upu o le gagana Swahili o le tatu, o lona uiga o le “tolu.” Talu mai lenā taimi, ua matuā telē lava se suiga ua iai le matatu, ma ua matuā ese lava taavale ua iai nei ma taavale tuai e paʻō ia sa iai. Ioe, o le matatu i aso nei, o se taavale e iila manaia, lea na taʻua e se tasi nusipepa a Kenya e lomia i aso taʻitasi e faapea o se “roketi felanulanuaʻi.” E matuā ese lava le taavale ua iai nei ma ia na amata mai ai i le amataga o tausaga mai le 1960!

O le manaia ia o le matatu i le tietie, aemaise lava pe a feuiuiaʻi solo le avetaavale i le va o taavale a o pisi le auala! Seʻi fai sa tatou tietiega puupuu i se matatu i Nairobi ona iloa ai lea o le manaia.

O se Taavale Faatosina e Manaia

O le a amata la tatou faigāmalaga i se lotoā o loo paka ai le tele o taavale, o loo faatali le taimi e ō atu ai i vaiaai eseese. O lea ua ta le tasi i le aoauli, ma ua matuā tumutumu tagata ua pisi lava, o loo taufai suʻe le matatu e alu atu ai i lona nuu. O isi tagata e ō atu i nuu maotua, ma e fai si umi o le faigāmalaga. Ae o nisi e lē mamao tele ma le taulaga, ai e na ona ō e fai sina taumafataga faatopetope. E ese foʻi le aogā o le matatu ia.

Po e mātauina o le tele lava o nei taavale, e ese le malolosi o o latou lanu? Ia, e lē faia faapea e tau ina faamanaia ai i le vaai. Ae e iai tagata faimalaga e fiafia e ō i le matatu e sili ona manaia. A e tilotilo lelei lava i taavale, o loo iai ni igoa o loo valiina i o latou itu. O loo valiina i nisi taavale ni igoa masani —e pei o “El Nino,” “Meleniuma,” “The Website,” “Initineti,” ma le “Dot Com.O nisi igoa e pei o le “Lotomaulalo” ma le “Misionare,” o loo taʻua ai uiga lelei faaletagata po o mea ua mafai ona fai. Na pau le isi taavale e tai pei lona manaia o le manaia o le matatu o le taavale lea a Filipaina e taʻua o le jeepney. O le mea e mālie ai, ona o le jeepney o se ituaiga o taavale na amata mai foʻi i le taimi o le taua lona lua a le lalolagi.

O se vaaiga e mālie tele o le taimi lea e tauvalaau ai le pasese. E ui lava o le la o loo manino igoa o nuu e alu i ai le taavale i o latou tioata i luma, ae e tauvalaau leotele lava le supakako, a o faaʻēʻē e le avetaavale le pu i se fati e mālie i le faalogo. Aua la e te teʻi pe a e vaai i igoa o “Ierusalema” po o “Ieriko” o tusia i nisi matatu. A e alu ai i taavale ia, e te taunuu lava i vaiaai i le itu i sasaʻe o Nairobi e faaigoa i igoa mai i le Tusi Paia, ae e lē o ni nuu i Sasaʻe Tutotonu. E lē o se mea e ofo ai le faafaigatā mo le ʻaupasese ona filifili po o lē fea taavale e malaga ai, talu ai o loo taufai taumafai uma atu supakako e faatosina mai le ʻaupasese i a latou matatu.

Talaaao maia seʻi o tatou faimalaga i le taavale lea ua faaigoaina o le Strawberry! Atonu o le a tutusa le manaia o le tietie i le taavale lea ua faaigoa i lenei fualaau ʻaina, ma le manaia o le fualaau lea. E foliga mai e toʻatele e fiafia tele i le matatu lea ona e leʻi umi lava ae tumu. O loo tātā mai se musika mālie i tamaʻi sipika o loo tautau i le faʻalo o le taavale, ma ua pei o se vai malū i le pasese. Ae aua neʻi e manatu e faapea uma ia matatu. O nisi matatu e tau pāpā ai taliga i le leoleoa o le musika lea e tātā mai i a latou sipika tetele o loo i lalo o nofoa. Ia, o lea ua silia ma le sefulu minute talu ona nofoia uma nofoa o le taavale. Ae o lea lava e lē o tau iai sina minoi o le matatu e alu. Aiseā ua tuai ai ona alu? O lea e faatali seʻia tutumu uma avanoa i pasese e tutū i le va o nofoa. E toeitiiti lava ona tumu loa lea ma tau leai se avanoa e minoi ai. E ui i lea, a o faagasolo le faigāmalaga, e fai lava ma tū le matatu e ave ma nisi pasese.

O lea la ua alu la tatou malaga. E ui e lē masani le tasi i le isi ae o loo fetalanoaʻi ma le tiotio le ʻaupasese e faatatau i mea o tutupu o le aso. E pei lava o se maketi. Ae faaeteete i le uaʻi tele atu i le faia o talanoaga. Ua galo ai i nisi tagata ona nonofo i le mea e tatau ona nonofo ai ona o le alu tele o le ulu i le talanoaga.

O lea sa taʻua muamua le faigofie ona feosofaʻi o le matatu. E tele auala eseese e mafai ona ui ai. E taumafai lava la le avetaavale e feuiuiaʻi i so o se avanoa ina ia taunuu i lana lava taimi faatulagaina, e oo lava i auala e savavali ai tagata, ma faapena ona tau lavevea atu ai lava ma tagata savavali. Ae i lea lava taimi, e fai foʻi si faigatā o le galuega a le supakako. O loo ia taumafai e ao mai pasese o le ʻaumalaga lea o loo pisapisaō a latou talanoaga, o nisi e faalēfiafia e totogiina o latou pasese. Ia, e seāseā finau le supakako. A lē fia totogia le pasese o le tagata o le a faatū loa le matatu ma fai i ai e alu i lalo, o nisi foʻi taimi e lē fai faalelei i ai! Afai e iai se tasi ua fia nofo, o le supakako e faailoaina atu i le avetaavale, ae o loo ia mataʻalia foʻi mo ni pasese o loo fia malaga i le taavale. E faaaogā e le supakako le faaili, po o le pōpō o le faʻalo o le taavale, po o le tāina foʻi o se logo lea o loo fetaui le tuuina i tala ane o le faitotoʻa, e faailoa atu ai i le avetaavale. E ui o loo iai vaipanoa ua faatulagaina e faatū ai taavale uma, ae o le matatu e mafai lava ona tū i so o se mea i so o se taimi, e lē gata mo pasese e fia malaga ae faapea foʻi ma i latou o loo fia nonofo.

O lea ua tatou teʻa ese mai i le taulaga ae ua oo mai nei i se vaiaai laʻitiiti, ma o i inei e nonofo ai le toʻatele o le pasese. Ua oo foʻi la i le taimi e toe taliu atu ai le matatu i le lotoā faatali taavale lea na amata mai ai le faigāmalaga. E toe agaʻi atu foʻi i le lotoā ma ao atu nisi pasese i lana faigāmalaga. O le a tutusa lava le mea e oo i nei tagata e pei foʻi o lea na tupu iā i tatou i la tatou malaga. E mautinoa lava, e ui ina fai si sālutulutu o la tatou faigāmalaga, ae e ese le manaia.

O le a Iai Pea

E tusa ma le 30,000 matatu i Kenya ma ua avea ai le pisinisi o le faaaogāina o matatu mo faigāmalaga, o se pisinisi olaola e faitau miliona tālā ua maua mai ai, o se suiga tele lea mai i taavale ia sa totoe mai i le taua o tausaga ua tuanaʻi. Peitaʻi ane, e iai ni faafitauli ua tutupu mai ai ona o le faigofie i le matatu ona faimalaga i so o se mea. Mo se faaaʻoaʻoga, ua molia avetaavale ona o le lē tausisia o tulafono tau i femalagaaʻiga e faatatau i isi o loo faaaogāina ala o taavale, ma ua faia ai e le malo le tele o tulafono e pulea ai lea pisinisi. I nisi taimi, e tali atu ai le ʻaufaitaavale i ia tulafono e ala i le taofia o a latou malaga, ma faapea ai ona faafaigatā ona feoaʻi le faitau afe o tagata o loo faalagolago i matatu i aso taʻitasi. E ui ina e lē o fiafia tagata uma i le auala o loo faatautaia ai le faaaogāina o matatu, ae o taavale nei ua maua ai se auala vave e faimalaga ai i latou e lē tele se tupe maua i lea vaipanoa.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 4 O le tupe a Kenya, o le seleni, ua vaevaeina i taʻi 100 sene Kenya. O le talā Amerika e tusa lea ma le 78 seleni.

[Ata i le itulau 26]

O se taavale o le ituaiga o le Ford Thames

[Ē Ana le Ata]

Noor Khamis/The People Daily