Ua Fesili Mai Talavou . . .

Tuutala a o Laiti—O le ā e Leaga Ai?

“Talu ai nei lava, na fai mai ai nisi o tamaiti i le aʻoga e fia fai uō iā te aʻu.”—Peti, 11 tausaga le matua. *

“O le toʻatele o tamaiti i la matou aʻoga o loo tuutala. O le mea moni, ua lē o se mea fou le vaaia o tamaiti ma teineiti o faia feasogiga i totonu o auala o loo feoaʻi atu ai i le faleaʻoga.”—Liana, o se teineitiiti aʻoga o le vasega lona 10.

E TOʻATELE ni talavou e amata ona tuutala a o laiti lava. Ua faaauilumaina e le “aufaasalalau lenei faiga o se mea ua masani ai—e pei lava o se evaevaga e lē leaga. Ua faamatala mai faapea e Oneyda e 12 ona tausaga: “E toetoe lava o tagata uma i le aʻoga e tuutala.” Ua faapea mai se teine talavou e igoa iā Jenifer: “Ou te manatua pea lava ni tamaiti o le vasega lona tolu na matuā faia faamoʻimoʻi ni faigāuō.” Ua ia faapea mai atili: “Na amata ai foʻi ona ou lagona le manaʻo e tuutala ina ua 11 oʻu tausaga.”

O lea, e manino mai ai, atonu e te lagona le ese lava o oe pe afai e te lua lē o tuutala ma se tasi. O le mea moni, atonu e oo lava ina ulagia ma tauemua oe ona o lou lē faia faapea. O le iai o le lagona o lona laʻitiiti tele e leʻi tatau ona faia se tuugātala, na teena ai e Jenifer ni tama na mananaʻo e fia faiuō iā te ia. O le ā la latou tali ane? Ua faapea mai Jenifer: “Na latou ula mai iā te aʻu ma talasua ai.” E leai se tasi e manaʻo e tauemua. Ae pe e tatau ona e tuutala ona o lea foʻi e tuutala isi? O le ā tonu lava le tuutala? Aiseā e ala ai ona fai?

O le ā le Tuutala?

‘E ma te lē o tuutala. Ua na ona ma uō,’ ua faapea mai ai le toʻatele o talavou, e ui lava o loo latou faaaluina le tele o taimi e faatasi ai ma se tasi o le isi ituaiga. Ae po o le ā lava lau taʻu—tuutala, feoaʻi faatasi, po o le na ona fetaui lava—ae o le taimi lava e tau fai fefaaaliaʻi ai le naunau o le tasi i le isi ma amata ona faifaimea faatasi i taimi paganoa, e masani lava ona sili atu mea o loo aofia ai na i lo na o se faauōga. O le tuutala e lē seʻiloga e fevaaiaʻi. E mafai foʻi ona avea fetalanoaʻiga i le Initineti, le talanoa i le telefoni, fetusiaʻiga i le meli, po o le Imeli ma isi auala e faia ai tuugātala.

O le fesili la, O le ā le matuiā o le faaaluina o le toetoe lava o taimi uma ma se tasi o le isi ituaiga?

Tuutala—O Lamatiaga

I le Faataoto 30:19, (LF ) o loo tautala ai le Tusi Paia i “le ala o le tane i le taupou.” Ua faaalia  mai e lenei faamatalaga le foliga mai o loo mafuli atu ina faia se faigāuō i le va o alii ma tamaʻitaʻi i se auala ua masani ai. E mafai ona taʻitaʻiina atu le tuutala i le alofa ma mulimuli ane ai i le faaipoipoga lelei pe a oo i le taimi e tau fai matutua uma ai se alii ma se tamaʻitaʻi ma tausisia amioga tatau faale-Atua. Auā foʻi, na foafoaina e le Atua le tamāloa ma le fafine ina ia fetosinaaʻi le tasi i le isi. Ae faapefea pe afai e leʻi lava lou matua e taulimaina ai ma le manuia se faaipoipoga? E ala i le tuutala a o laʻitiiti lava, ua e tuuina ai oe i se tulaga faigatā.

Aiseā? Auā pe afai e tele le taimi e te faaaluina faatasi ma se tasi o le isi ituaiga, e masani lava ona oo ina faagaee aʻe ai ou faalogona. E aunoa ma lou iloaina ae ua amata ona e tulimataʻi le taimi e te feiloaʻi atu ai i lenā tagata. Pe afai e te lua lē o faatasi, e te mafaufau lava iā te ia. E ui i lea, e masani lava ona toʻatasi e aafia ai tau i faalogona—ma o se tasi o i laʻua o le a nutimomoia ona faalogona. E tusa lava pe ua iai faalogona o le tasi mo le isi, ae iʻu lava i faanoanoaga ma le loto nutimomoia pe afai e leʻi lava le matua o le tasi e tatau ona faaipoipo ai. Ae o fea moni lava o loo agaʻi atu i ai lenā faauōga? Ua faapea mai se faataoto o le Tusi Paia: “E ave ea e se tasi le afi i lona fatafata, a e le mu ai ona ofu?”—Faataoto 6:27.

Seʻi mafaufau i le talavou e igoa iā Nina. Ua ia faapea mai: “Na ou feiloaʻi atu i se tama i luga o le Initineti. Na ma talanoa i aso uma i le polokalame lea e faia ai fetalanoaʻiga mo le tele o itulau. Na oo ina ou māfana atu iā te ia, ma ua na o ia lava i loʻu olaga. Ae sa leʻi umi se taimi na faia ai le faigāuō. Na ou matuā mafatia lava ina ua faauma. Ona ia vili mai lea iā te aʻu o le a alu e pule i lona ola ona ua faauma la ma faigāuō. Na avea lenā ma mea na atili ai ona ou mafatia.” I le toe tepa i tua, ua faaiʻu mai ai e Nina faapea: “Sa leʻi iai se aogā! Na faauma le faigāuō ua tusa nei ma le lua tausaga ua mavae, ae o loo tumau pea ona iā te aʻu na faalogona mafatia.” Sa matuā laʻitiiti tele Nina, sa lē tatau lava ona ia aafia i se tulaga tau i faalogona ma se tasi.

Mātau foʻi, pe a tautala le Tusi Paia i le “ala o le tane i le taupou,” atonu e ono faasino atu i se faiā faaleituaiga. I le lalolagi i aso nei, ua avea tuugātala ma amataga o faiā faaleituaiga. Atonu e amata mamā lava i le na o le uulima. Atonu e sosoo ai ma sina opo puupuu ma se sogi atu i le alafau. E ese mai ai la i ni tagata se toʻalua ua matutua ma ua faia se taʻutinoga faamaoni a le tasi i le isi mo fefaaaliaʻiga o le alofa māfana. Ae pe afai ua laiti naʻuā ni tagata se toʻalua e faaipoipo, o na amioga ua na ona faagaeeina aʻe ai tuʻinanauga faaleituaiga e lē tatau. E mafai ona oo ina faateteleina fefaaaliaʻiga lē talafeagai ma lē mamā o le “alofa māfana.” E mafai foʻi ona oo atu na amioga i se faatinoga o le faitaaga. *

E matuiā āuga o le faitaaga. O nisi o loo aafia ai ua maua i faamaʻi pipisi ona o feusuaʻiga faaleituaiga. O isi o loo mafatia i le lē toe iai o se lagona lelei iā i latou lava ma le ōia o o latou lotofuatiaifo. O nisi o teine talavou ua oo ina maua i  le maʻitō. E lētioa lava la aumaia e le Tusi Paia le faatonuga lenei: ‘⁠Ina sosola ese i le faitaaga’! (1 Korinito 6:13, 18; 1 Tesalonia 4:3) O le ʻalofia o le tuutala a o laʻitiiti o le a fesoasoani lea iā te oe e utagiaina lenei faatonuga.

Le Taimi e Tuutala Ai

E lē o le uiga o lenei mea o le a lē iai lava se avanoa e tuutala ai. Ae afai o loo e talavou, atonu la o loo e i le tulaga lea o loo taʻua i le Tusi Paia “o le tauosoosoga o le talavou.” (1 Korinito 7:36, NW ) O lenā faatoʻā amatamata ona e tuputupu aʻe e avea o se alii po o se tamaʻitaʻi. A o faasolosolo lenā taimi, ua amata ai ona e matua faaletino, tau i faalogona, ma faaleituaiga. O ou faalogona—e aofia ai faanaunauga faaleituaiga—atonu o le a sili atu ona malolosi. Peitaʻi, o na faalogona atonu e vave lava ona toe suia. O le māfuaaga lea e tele ai ina lē umi ni faigāuō a ni talavou. Ua manatua e se tasi teine talavou e faapea: “A o ou tuutala, sa masani lava e fai i le vaiaso lenei ae uma i le isi vaiaso.”

Ua manino mai ai la, e lē talafeagai ona tuutala a o i le ‘⁠tauosoosoga o le talavou.’ E sili atu ona lelei le faatali seʻia e iloa lelei oe lava, o mea e te fiafia i ai ma mea e te lē fiafia i ai, ma sini o loo e faanaunau i ai. E lē gata i lenā, e tatau ona lava lou matua e tauaveina ai tiute tauave o le faaipoipoga. Mo se faaaʻoaʻoga, ua faatalitalia e Ieova le tane ina ia tausia lona aiga—i le tino, mea faitino, ma le faaleagaga. Pe afai o oe o se tama talavou, pe ua e nofosauni ea e saʻilia se galuega ma tausia se avā ma atonu foʻi ma se fanau? Po o e i se tulaga e fesoasoani ai iā i latou ina ia tausia lo latou tulaga faaleagaga? Ae faapefea pe afai o oe o se teine talavou? E manaʻomia i se avā ona alofa ma faaaloalo i lana tane; e tatau ona ia lagolagosua i ana faaiʻuga e fai. Pe ua e matuā sauniuni ea e faia faapea mo se taimi umi lava? E lē gata i lenā, pe ua e nofosauni e tausia e lē aunoa se ʻauaiga—saunia meaʻai ma tausia se fanau?—Efeso 5:22-25, 28-31; 1 Timoteo 5:8.

Ina ia faataʻitaʻi: I atunuu i Sisifo e moomoo ai talavou e latou te aveina le taavale a lo latou aiga. Ae o le a e tatau i se talavou ona faia a o leʻi mafai ona ia faia faapea? O le tele lava o atunuu, e tatau ai ona toleniina oe ma fai se suʻega a o leʻi tuuina atu iā te oe lenā laisene. Aiseā? Auā o le aveina o se taavale o se avega tauave tāua. O lou ola ma ola o isi o le a faalagolago iā te oe pe a e aveina le taavale. E faapena foʻi le faaipoipoga, o se tiute tauave tāua. A o e talavou la, atonu e te leʻi lava tapena mo lenā tulaga. I lenā itu, o le a atamai ai lou teteeina o le faaosoosoga e tuutala, ona o le tuutala o se laasaga lea e oo atu ai i le saʻilia o se paaga faaipoipo. Pe a faafaigofie: Pe afai e te leʻi nofosauni e faaipoipo, e lē tatau ona e tuutala.

Ina ia faia se filifiliga atamai e tusa ai ma lenei tulaga, e te manaʻomia ai le tulaga lea ua taʻua i le Tusi Paia o le ‘⁠poto ma le tomai e mafaufau ai.’ (Faataoto 1:4) O lea atonu o se manatu lelei, le muaʻi talanoa i se tagata matua ua iai le atamai ma le poto masani i lenei itu. O mātua Kerisiano e masani ona iai i se tulaga e sili ona lelei e fuaina ai pe ua e agavaa mo se faaipoipoga. Atonu foʻi e te manaʻo e maua mai ni fautuaga mai tagata taʻumatuaina o le faapotopotoga Kerisiano. Pe afai e lē mananaʻo ou matua e te tuutala, e lelei la ona outou felagolagomaʻi ma i laʻua. O lo la faanaunauga o le fia fesoasoani lea iā te oe ina ia e “tuu ese atu le leaga.”—Failauga 11:10.

Pe afai la te iloa e leʻi tatau ona e tuutala, atonu la te fautuaina ai lou lē tuutala mo lenei taimi, na i lo le taofiofia ai o lou uaʻi atu i se tagata se toʻatasi, ia faalautele atu le liʻo o au uō i isi. Auaumea ma tagata nofofua ma ē ua faaipoipo, matutua ma laiti, e faapea foʻi ma i latou e tou te tupulaga faatasi, e mafai ona fesoasoani iā te oe e faaleleia ai ou uiga totino ma maua ai se vaaiga e sili atu ona moni i le olaga ma le faaipoipoga.

O le a lē faigofie lou faatalitali seʻia oo ina saunia lelei oe e tuutala. Ae e aogā le faatali. E ala i le faaaogā o le “tauosoosoga o le talavou” e tuputupu aʻe ai o se tagata matua, o se tagata matua faatuatuaina, o le a e laveaʻiina mai ai oe mai le tele o faafitauli. O le a e tuuina atu ai le taimi mo oe lava e atiina aʻe ai le ituaiga o tagata e mafai ona faafetaiaʻia omiga ma tiute tauave faalefaaipoipoga. O le a e maua ai foʻi le taimi e tuputupu aʻe ai o se tagata faaleagaga. I lenā auala, pe a oo loa ina talafeagai ona e tuutala, atonu o le a vaai ai isi iā te oe o se tasi ua matuā tatau ona faamasani atu i ai.

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 14]

O fefaaaliaʻiga o le alofa e masani ona taʻitaʻiina atu ai i faafitauli