Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

O Talavou ma Fualaau Faasāina

O Talavou ma Fualaau Faasāina

O Talavou ma Fualaau Faasāina

“Pe na tatau ona latou maliliu?”

O le fesili lenā o loo i le faavaa o le mekasini a Pasili e taʻua o le Veja. O loo iai faatasi ma ata o ni talavou aulelei ua maliliu, o ē ua leai lava se mea e ese ai mai i isi talavou, ae ua maliliu ona o le faaaogāina o fualaau faasāina.

E UI ua lauiloa le leaga o fualaau faasāina, ma ua faaauau foʻi ona faaleagaina ai ola, ae o loo faaauau pea ona faaaogāina e tagata. E tusa ma le 100 piliona tālā Amerika i le tausaga ua maumau a le Iunaite Setete ona o le faaaogāina o fualaau faasāina. E lē gata ina alu lea vaega tupe mo togafitiga ae e aofia ai foʻi ma tupe ua maumau ona o galuega ua lē faia, o totogi ua lē maua, ma soligatulafono. Ae atonu o tamaiti ua sili ona paʻū i ai le uluulu o le laau. E tusa ai ma se suʻesuʻega na faia i Pasili lea na lipotia mai i le Jornal da Tarde, e 24.7 pasene o talavou e i le va o le 10 ma le 17 tausaga i Pasili ua latou tagofia fualaau faasāina.

E ui ina faaitiitia le faaaogāina o fualaau faasāina i Amerika i tausaga ua teʻa, ae e matuā toʻatele talavou ua puleaina e fualaau faasāina. Seʻi manatu i talavou i aʻoga maualuluga. E tusa ai ma se tasi suʻesuʻega na faia, e 37 pasene o i latou sa ulaina le mariuana i le tausaga ua tuanaʻi. E toʻatasi mai le toʻalima ua ulaina le mariuana i le masina ua tuanaʻi. E toetoe lava a toʻatasi mai le toʻasefulu ua faataʻitaʻia le fualaau faasāina o le ecstasy i le tausaga ua teʻa. E silia ma le 6 pasene ua faataʻitaʻia foʻi le fualaau faasāina o le LSD.

E tulaga lē lelei lava le lipoti o loo maua mai i le lalolagi aoao. Ua lipotia mai le Ofisa mo Numera Faamaumauina a le Malo o Peretania e faapea e “12 pasene o tamaiti mai le va o le 11 i le 15 tausaga ua faaaogāina fualaau faasāina i le tausaga na mavae atu nei . . . E foliga mai o le mariuana le fualaau faasāina sa tele ina faaaogāina.” E sili ona faapopoleina i le tulaga faapea e “silia i le tasi vae tolu (35 pasene) o tamaiti na ofoina i ai fualaau faasāina.”

Ua faapena foʻi ona faaalia i se saʻiliʻiliga na faia e le Iuni a Europa le “faasolosolo ina faateleina talavou e faia le amio o le inu seʻia tau i le ua.” Ua faapea atili mai le lipoti e “iai le sootaga o le inu tele ma aafiaga e vave ona oo i ai e pei o faalavelave e tutupu faafuaseʻi, o faiga sauā ma le faaʻonaina o le tino, faapea ma faafitauli e lē gata i le tuputupu aʻe, ae faapea foʻi i le va ma tagata.” O le lipoti mai Iapani o loo taʻua ai “e masani ona sogisogi talavou Iapani i le kelū ma le penisini, lea e faasolosolo atu ai i le faaaogāina o isi fualaau faasāina.”

E lētioa a faapea mai le Failautusi Sili a Malo Aufaatasi o Kofi Annan: “Ua faaleagaina e fualaau faasāina le tulaga o tagata i le lalolagi, ua faateteleina ai le solitulafono, pepesi ai faamaʻi e pei o le AIDS, ma faaumatia ai o tatou tupulaga talavou ma lo tatou lumanaʻi.” O le tulaga masani lava, e tuuaia tagata e aafia i fualaau faasāina mo soligatulafono e pei o le faataunanā o fualaau faasāina, ma fasiotiga tagata e māfua mai i fualaau faasāina. E lē gata i lea, talu ai le faaaogāina o fualaau faasāina, e toʻatele tagata ua aafia i faiga sauā, ua manunuʻa, po o le faia foʻi o ni feusuaʻiga e leʻi fuafuaina e lamatia ai. Afai la o loo e manatu e sao mai ai lou aiga, ia toe liuliu le tofa ma le faautaga. Ua faapea mai se tasi lipoti a le malo o Amerika: “E lē na o ē matitiva, po o ni vaega toʻaitiiti, po o i latou e aumau i nofoaga matitiva o taulaga, e iai le faafitauli o fualaau faasāina. . . . E eseese lava olaga ma tulaga ma vaipanoa e nonofo ai i latou e faaaogāina fualaau faasāina. E aafia tagata uma i le faafitauli o fualaau faasāina.”

Ae, o le tulaga masani lava, e faatoʻā iloa mulimuli ane e mātua o loo iai se faafitauli ae ua fai si tuai. Seʻi tagaʻi foʻi i le mea na tupu i se teine talavou i Pasili. Ua faamatala mai e lona uso o Regina * e faapea: “Sa fai ma ana masani le inuina o le ava malosi. Sa manatu i ai le aiga o se mea e mālie. Ae na oo ai lava ina ia faaaogāina fualaau faasāina faatasi ai ma ana uō tama. Sa lē mafai ona pulea o ia talu ai e masani ona lē manatu mamafa oʻu mātua i ona faafitauli. E masani ona teʻi lava ua mou ma lo matou aiga. E so o se taimi lava la e maua ai e leoleo se teine talavou ua maliu, e vili mai lava i loʻu tamā pe lē o loʻu uso lea! Sa matuā mafatia lo matou aiga ona o lea tulaga.”

E lima ni mafuaʻaga autū ua folasia mai e le Faalapotopotoga o le Soifua Mālōlōina a le Lalolagi e ono tosina atu ai talavou i fualaau faasāina:

(1) E fia tagata matutua ma faia a latou lava filifiliga

(2) E fia pei o a latou uō ma ē e masani

(3) E mananaʻo ia maua le fiafia ma faalogona lelei

(4) O le fia faia o uiga ulavale ma le fouvale

(5) E fia faamalie lo latou fiailoa

O le a sili atu ona faigofie i se talavou ona oo atu i se olaga e faaleagaina ai o ia pe afai e faigofie iā te ia ona maua fualaau faasāina ma iai omiga mai ana aumea. Ua faapea mai Luiz Antonio, o se talavou Pasili: “E leai lava ma se tala a oʻu mātua e faatatau i fualaau faasāina. I le aʻoga, na taʻua ai e faiaʻoga le faafitauli ae e leʻi tele ni faamatalaga.” Na amata ona ia faaaogāina fualaau faasāina i le 14 o ona tausaga ona o le uunaʻiga a ana uō i le aʻoga. Mulimuli ane ina ua ia taumafai e tuu, sa faafefeina o ia i le naifi e ana “uō” o ē na avane fualaau faasāina iā te ia ina ia faaauau pea lana masani!

Po ua e iloa ma ioeina e mafai ona lamatia lau fanau? Ua e faia se gaoioiga ina ia puipuia ai i latou mai le faaaogāina o fualaau faasāina? O le a talanoaina i le mataupu o sosoo ai auala e mafai ai e mātua ona puipuia a latou fanau.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 9 Ua suia isi igoa.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 4]

“Ua faaleagaina e fualaau faasāina le tulaga o tagata i le lalolagi, ua faateteleina ai le solitulafono, pepesi ai faamaʻi e pei o le AIDS, ma faaumatia ai o tatou tupulaga talavou ma lo tatou lumanaʻi.”—KOFI ANNAN, FAILAUTUSI SILI A MALO AUFAATASI

[Ē Ana le Ata i le itulau 3]

© Veja, Editora Abril, Me 27, 1998