Le Auala na Faamalieina ai Loʻu Galala Faaleagaga

FAAMATALAINA E LUCIA MOUSSANETT

I AUVAEMAUGA i se vaega mamao ese i le itu i mātū i sisifo o Italia e tulata i le Swiss Alps, ma e tulata foʻi i le mauga lauiloa o Falani e taʻua o Mont Blanc, o loo iai le oganuu e taʻua o Valle d’Aosta. O i inā na ou fanau ai i le 1941 i se tamaʻi nuu e taʻua o Challant St. Anselme.

O aʻu o le ulumatua o se fanau e toʻalima, ma e toʻafā oʻu tuagane. O Tinā o se tagata e galue malosi ma e malosi foʻi i le lotu Katoliko. O Tamā foʻi ia e sau mai i se aiga e mapo lotu. E toʻalua ona tuafāfine e taupousa. Sa faataulagaina e oʻu mātua le tele o ni mea mo aʻu e aofia ai gaoioiga na la faia ina ia lelei aʻu aʻoga. Ina ua 11 oʻu tausaga, na auina atu ai aʻu e oʻu mātua i se aʻoga nofotumau a taupousa ona e leʻi iai se aʻoga i lo matou nuu.

Sa ou aʻoaʻoina ai le gagana Latina ma le faa-Falani faapea ma isi mataupu. Ina ua 15 oʻu tausaga, na amata ona ou manatunatu loloto po o le ā se auala e auauna ai i le Atua. Na ou manatu e faapea, o le auala sili e faia ai faapea o le avea lea ma taupousa. E leʻi fiafia oʻu mātua i lea tulaga auā o le a tuu ai na o Tinā e tausia oʻu tuagane. Sa faamoemoe oʻu mātua o le a avea le lelei o laʻu aʻoga ma mea e maua ai saʻu galuega lelei ma fesoasoani ai i le tulaga faaletino o le aiga.

E ui ina ou lagona le faanoanoa i le uiga lea o oʻu mātua, ae na iā te aʻu le manaʻoga ia iai se  fuafuaga moni i loʻu olaga ma e tatau ona faamuamua le Atua. O lea la, i le 1961, na ou ulufale ai i se maota o taupousa o le Lotu Katoliko.

O Loʻu Olaga o se Taupousa

I masina amata, na ou suʻesuʻe ai e faatatau i faatulagaga ma tulafono a le lotu, ma faia galuega i le fale o taupousa. Iā Aokuso 1961, na amata ai laʻu toleniga o se taupousa ma na amata ai foʻi ona ou ofuina ofu taupousa. Na ou faatalosaga ai foʻi i soʻu igoa fou, ia valaau aʻu iā Ines, o le igoa lenā o loʻu tinā. Na faaigoa aʻu o Sister Ines ina ua talia lea talosaga.

E ui lava o le toʻatele o taupousa fou e galulue i le fale o taupousa, ae talu ai sa lelei laʻu aʻoga, na ou galue ai o se faiaʻoga i se aʻoga tulagalua. Iā Aokuso 1963, e tusa ma le lua tausaga mulimuli ane ai, na faia ai laʻu tautoga e avea ma taupousa o le Ituaiga o San Giuseppe i Aosta, i Italia. Na faatupeina e le lotu le aʻoaʻoina atili o aʻu i le Iunivesite o Maria Santissima Assunta i Roma.

Ina ua māeʻa aʻu aʻoaʻoga i le 1967 i Roma, ona ou toe taliu mai lea i Aosta, ma amata ai loa ona ou faiaʻoga i se aʻoga maualuga. I le 1976, na ou maua ai le tulaga e avea ma faatonu o le aʻoga. E ui ina sa ou aʻoaʻoina pea nisi vasega, ae sa tofia aʻu e avea ma pule i le aʻoga ma avea foʻi ma sui o le komiti o le aʻoga a Valle d’Aosta.

O loʻu faanaunauga moni na iai, o le fesoasoani lea i ē matitiva. Na iā te aʻu se lagona alofa mo i latou. O lea na ou faamaopoopo ai ni polokalame eseese mo le lelei lautele, e aofia ai ma se polokalame e fesoasoani ai i tagata ua maua i gasegase e mautinoa e oo ina maliliu ai, ae e leai ni o latou aiga. Sa ou faamaopoopo foʻi se polokalame e aʻoaʻoina ai fanau a i latou e siitia mai i isi atunuu. E lē gata i lea sa ou saʻili ni galuega ma fale mo i latou e matitiva ma faia foʻi saʻu vaega i le faia o se fesoasoani mo togafitiga faafomaʻi mo i latou e lē tagolima. Sa ou taumafai ia ola e tusa ai ma mataupu silisili a le lotu.

I lenā vaitaimi, sa ou talitonu ai i talitonuga Katoliko, e aofia ai aʻoaʻoga e faatatau i le Tasitolu, le ola pea o le agaga, ma talitonuga o le Katoliko e faatatau i le lumanaʻi e faavavau o le tagata. E oo ane i lea taimi, ua taliaina e le lotu Katoliko le manatu faapea e lelei lotu uma, lea e talia ai isi lotu ma mafai ona faifaimea faatasi ma i latou.

Mataupu na Amata Ona Ou Lē Fiafia Ai

E ui lava i na tulaga, ae na iai ni vala na ou lē fiafia ai i le Lotu Katoliko. O se faataʻitaʻiga, a o leʻi oo ina papatisoina ma komenio tamaiti, e ao i mātua ma a latou fanau ona suʻesuʻe po o le ā le uiga o ia mea. Peitaʻi ane, e toʻatele i latou e lē auai i ia aʻoaʻoga, ma o isi e leai ma se taumafaiga e suʻesuʻe i ai. E lē gata i lea, o i latou e leʻi taliaina e se patele e papatiso ma komenio, e ō atu i se isi patele i se isi mea ina ia papatiso ma komenio ai. O lea faiga, iā te aʻu lava ia e faatagāfai ma e taufaaʻoleʻole foʻi.

O nisi taimi sa ou fesili ifo ai iā te aʻu lava ma ou fesili atu ai foʻi i isi taupousa: “Pe e lē tatau ea ona tatou talaʻia le Tala Lelei na i lo le faaalu o o tatou taimi i isi galuega?” O le tali na tuu mai e faapea: “E tatou te talaʻi e ala i le faia o galuega lelei.”

O le isi mea, sa faigata ona ou talitonu i ai, o le tatau lea ona faailoa atu aʻu agasala i se patele. Sa iā te aʻu le manatu e na o le Atua e mafai ona talanoa atu i ai e faatatau i mataupu totino. E lē gata i lea, sa faigatā iā te aʻu ona talia le manatu e faapea e ao ona tauloto ma toe faia pea upu o tatalo masani. Sa faigata foʻi ona ou talitonu i le manatu o le lotu e faapea e lē masesē le pope. Na oo ai ina ou manatu faapea, e faaauau pea loʻu olaga tautapuaiga ae ou te talitonu lava aʻu i le mea ou te manaʻo i ai.

Le Faanaunauga Ina ia Iloa le Tusi Paia

Sa iai pea iā te aʻu le faatāuaina o le Tusi Paia ma le faanaunauga ia malamalama i ai. O so o se taimi lava e faia ai saʻu filifiliga pe manaʻomia foʻi le fesoasoani mai le Atua, sa ou faitau i le Tusi Paia. E ui ina e lē taitai ona matou suʻesuʻeina le Tusi Paia i le fale o taupousa, ae sa ou faitauina pea. E faagaeetia pea aʻu i le faamatalaga lea o loo i le Isaia 43:10-12, o loo fetalai mai ai Ieova le Atua, “O outou o aʻu molimau.” Ae o le taimi lenā sa ou leʻi malamalama atoatoa i uiga o na upu.

I le vaitaimi lea na ou auai atu i le iunivesite i  Roma i le taulotoaiga o tausaga mai le 1960-1970, na faatupeina ai e le Vatikana le aʻoaʻoina o aʻu mo le fā tausaga i talitonuga o le lotu. Ae e leʻi aʻoaʻoina ai le Tusi Paia. Ina ua ou toe taliu mai i Aosta, e tele ni fonotaga mo le felagolagomaʻi o lotu Kerisiano na ou auai, e oo lava i fonotaga na faia e faalapotopotoga a lotu tuufaatasi, po o faalapotopotoga e ese mai le lotu Katoliko. Na tupu atili ai loʻu naunau e fia iloa aʻoaʻoga a le Tusi Paia. O le tele ia o le fenuminumiaʻi na iai i lotu eseese e ui e tasi lava le tusi na latou faapea mai o loo latou aʻoaʻoina atu!

Aʻoaʻo Atili e Faatatau i le Tusi Paia

I le 1982, na asiasi mai ai se Molimau a Ieova i le mea sa ou faigaluega ai mo le lelei lautele, ma taumafai e faia sa ma talanoaga i le Tusi Paia. E ui lava ina sa ou pisi tele, ae sa ou fia malamalama i le Tusi Paia. O lea la na ou fai atu ai: “Faamolemole, alu atu i le aʻoga lea ou te iai, a iai se taimi avanoa, ona ta talanoa lea.”

E ui sa oo atu le fafine i le aʻoga lea sa ou iai, ae na leai soʻu avanoa e ma te talanoa ai. O le taimi lea na maua ai loʻu tinā i le kanesa, o lea la, na ou faanoi ai mai le galuega ae ou tausi iā te ia. Ina ua mavae lona maliu iā Aperila 1983, ona ou toe taliu atu lea i laʻu galuega, ae e oo ane i le taimi lea, ua lē iloa e Molimau a Ieova le mea ua ou oo i ai. E leʻi leva lava ae asia aʻu e se tamaʻitaʻi Molimau, e tusa ma le luasefulu ma ona tupu ona tausaga, ma talanoa mai e faatatau i le Tusi Paia. Sa fai ma aʻu masani le faitauina o le tusi o Faaaliga, o lea la na ou fesili atu ai iā te ia: “O ai le 144,000 lea o loo taʻua i le Faaaliga mataupu e 14?”

Na ou aʻoaʻoina e faapea o tagata lelei uma lava e ō i le lagi, ma o lea la, sa ou lē malamalama ai pe faapefea ona filifilia nei tagata e 144,000 e ese mai i isi tagata o loo i le lagi. Sa ou fia iloa, ‘Po o ai lenei 144,000? O ā latou mea e fai?’ Na ou mafaufau pea i nei fesili. Na taumafai pea le Molimau e suʻe aʻu ae talu ai loʻu siitia soo, na lē taulau ai o ia.

Na iʻu ina tuuina e le Molimau lea loʻu tuatusi iā Marco, o se toeaina i lana faapotopotoga. O Fepuari 1985, na oo ai ina ma feiloaʻi ma Marco. E puupuu lava se taimi na ma talanoa ai ona o loʻu pisi, ae na tuu se taimi e ma te toe feiloaʻi ai. Mulimuli ane, na ia asiasi ane pea ma lana avā o Lina ma fesoasoani mai ia ou malamalama i le Tusi Paia. E leʻi umi se taimi ae ou malamalama e lē faavaea i le Tusi Paia, talitonuga faavae o le Katoliko e pei o le Tasitolu, le ola pea o le agaga, ma le afi i seoli.

Aufaatasi Atu i Molimau a Ieova

Ina ua ou auai atu i le sauniga a Molimau a Ieova i lo latou Maota o le Malo, na manino mai ai le tele o le eseesega o i latou ma le Lotu Katoliko. E lē na o le aufaipese e pepese, ae e pepese tagata uma. E lē gata i lea, e faia foʻi so latou sao i le sauniga. Na amata ai ona ou iloa, o le faapotopotoga atoa e faia aʻe i “uso” ma “tuafafine.” E latou te fealofani moni lava. Na faagaeetia ai aʻu i nei mea.

I le taimi lenā, sa ou auai i sauniga i oʻu ofu taupousa. Na ootia faalogona o isi i le vaaia o se taupousa i le Maota o le Malo. Na ou lagonaina le olioli ma le fiafia e maua ona o le alofagia e se aiga e toʻatele. E lē gata i lea, a o oʻu suʻesuʻe, na amata ona ou iloa e faapea, o le tele o mataupu silisili ia na ou ola ai, e lē talafeagai ma le Afioga a le Atua. O se faataʻitaʻiga, e lē o taʻua i le Tusi Paia le ofuina e auauna a le Atua o ni ofu faapitoa. E matuā ese lava le faiga o pulega a le lotu faapea ma sauniga tetele e masani ona fai, ma le mea ua aʻoaʻo mai i le Tusi Paia e faatatau i toeaina lotomaulalo o loo vaaia le faapotopotoga.

Na oo mai le lagona e faapea ua lē mautū le faavae o loo oʻu tū ai. Sa faigatā ona ou talitonuina e faapea, ua maumau le 24 tausaga o loʻu olaga i ni talitonuga sesē. Ae na manino lelei iā te aʻu, o le upu moni lea. Na oo mai iā te aʻu le popole ona o lea ua 44 oʻu tausaga, ae e foliga mai o le a toe tau amata loʻu olaga. Ae pe e mafai faapefea ona ou alu moeiini ae o lenei ua ou malamalama i le mea o loo aʻoaʻo moni mai i le Tusi Paia?

Se Filifiliga Tāua

Na ou iloa lelei e faapea, afai ou te tuua le fale o taupousa, o le a aunoa aʻu ma ni mea faaletino. Ae na ou manatua upu a Tavita e faatatau i ‘le lē lafoaʻiina o le tagata amiotonu po o le ʻaiisi foʻi o ana fanau.’ (Salamo 37:25) Na ou iloaina  o le a mou atu se lelei faaletino na iai, ae na ou tuu atu loʻu faatuatuaga i le Atua ma manatu e faapea, ‘E iai ea se mea e ao ona ou popole ai?’

Na manatu loʻu aiga ua faalētonu loʻu mafaufau. E ui sa ou popole ona o lea tulaga, ae na ou manatua upu a Iesu: ‘O i latou ua tele lo latou alofa mo o latou tamā ma tinā ae itiiti mo aʻu, e lē aogā lea ia te aʻu.’ (Mataio 10:37) I le taimi lava foʻi lea, o gaoioiga na faaalia mai e Molimau na faalaeiauina ma faamalosia ai aʻu. Sa masani ona latou ō mai ma faafeiloaʻi aʻu a o oʻu savali atu i le alatele ma oʻu ofu taupousa. Na atili ai ona ou lagona le māfana ma lagona le avea ma se vaega o i latou.

Na iʻu lava ina ou oo atu i le pule o taupousa ma faamatala i ai le māfuaaga o le a ou tuua ai i latou. Sa ou fia faaali atu iā te ia mai le Tusi Paia le māfuaaga o laʻu filifiliga, ae na lē fia faalogo mai o ia ma fai mai: “A ou fia iloa se mea mai le Tusi Paia, ou te fai i se tasi e poto faapitoa i le Tusi Paia!”

Na matuā faateʻia le Lotu Katoliko i laʻu faaiʻuga. Na latou fai mai o aʻu e ola lē mamā ma ua faaletonu loʻu mafaufau. Ae na iloa e i latou e iloa lelei aʻu, e lē moni ia tuuaʻiga. E eseese lava manatu o tagata na matou faigaluega faatasi na fai mai e tusa ai o laʻu faaiʻuga. Na manatu isi e faapea o se faaiuga lototele lea ua ou faia. O isi na lagona le faanoanoa ona e manatu e sesē le mea lea ou te faia. Ae na misialofa isi iā te aʻu.

Na ou tuua le Lotu Katoliko i le aso 4 o Iulai, 1985. Pe tusa o le masina o faalafi aʻu e Molimau ona sa latou iloa faiga leaga sa faia i isi ona o filifiliga faapea na latou faia, ma latou popole ai mo loʻu saogalemu. Sa latou aveina aʻu i sauniga ma toe momoli foʻi aʻu i le mea sa ou nofo ai. Sa ou nofo faananā pea seia oo ina tau fai ifo le feita o tagata iā te aʻu. Iā Aokuso 1, 1985, na amata ai loa ona ou auai i le talaʻiga faatasi ma Molimau a Ieova.

Ina ua ou auai atu i se Tauaofiaga Itumalo a Molimau a Ieova i le masina lava lenā, na iloa ai e le ʻaufaasalalau o lea ua ou tuua le lotu, ma sa latou lomia ni faamatalaga e faatatau iā te aʻu. Ina ua papatisoina aʻu iā Tesema 14, 1985, o le inainā tele o le ʻau fai televise ma nusipepa iā te aʻu na toe faasalalau ai foʻi na faamatalaga ina ia mautinoa ua iloa e tagata uma le mea ua ou faia.

 Sa aunoa ma se mea faaletino na iā te aʻu i le taimi na ou tuua ai le fale o taupousa. Sa leai saʻu galuega, leai se mea ou te nofo ai, ma aunoa ma se penisione. O lea la na ou faigaluega ai mo le tausaga i le tausiaina o se tagata e pē le isi itu o lona tino. Ia Iulai 1986, na avea ai aʻu ma paeonia, e pei ona taʻu ai ia faifeʻau e galulue faataimi atoa a Molimau a Ieova. Sa ou siitia atu i se nuu lea na amata ai se faapotopotoga fou ma e toʻalaiti. Sa ou galue ai foʻi i le aʻoaʻoina o isi i se isi gagana ma isi lava mataupu, ma faaaogā lelei ai mea na ou aʻoga ai. Sa mafai ai ona ou maua se faasologa e faigofie ona fetuutuunaʻi.

Auauna i se Nuu Ese

Talu ai o lea ua ou iloa le upu moni mai le Tusi Paia, na ou manaʻo ai lava ia tele tagata e mafai ona faailoa atu i ai. Sa ou manatu ou te auauna i se nuu i Aferika o loo faaaogā ai le gagana Falani, talu ai ona ua ou iloa le gagana Falani. Ae i le 1992, na talia aloaʻia ai Molimau a Ieova i Alapania o se atunuu e lata mai iā i matou. I le faaiʻuga o le tausaga lenā, na tofia ai se vaega itiiti o paeonia mai Italia e galulue ai i inā. Na aofia ai ma nisi mai i laʻu faapotopotoga, o o la igoa o Mario ma Cristina Fazio. Na la valaaulia aʻu ou te asiasi atu ma ou vaai pe ou te fia auauna ai i Alapania. O lea ina ua mavae loʻu mafaufau loloto ma le tatalo e tusa o lea tulaga, i le 52 o oʻu tausaga, na ou toe tuua ai foʻi loʻu olaga saogalemu ae alu atu i se isi siʻomaga e ese.

Na tupu lenā mea iā Mati 1993. Ina ua ou taunuu i Alapania, na ou iloa ai loa, e ui e lē mamao tele mai loʻu atunuu, ae e pei lava o lea ua ou iai i se isi lalolagi. E savavali tagata i so o se mea e fia malaga i ai, ma e augapiu ma soʻu malamalama i le gagana Alapania. Sa iai ni suiga tetele i le atunuu a o fesuisuiaʻi a latou faiga faapolotiki. Ae sa matuā galala tagata mo le upu moni o le Tusi Paia, ma na latou naunau e faitau ma suʻesuʻe. Sa vave le agaʻigaʻi i luma o tagata na suʻesuʻeina le Tusi Paia, ma na ou lagona ai le fiafia, ma sa fesoasoani lea iā te aʻu e faamasani ai i loʻu siʻomaga fou.

Ina ua ou taunuu i le laumua o le atunuu, o Tiranë, i le 1993, e na o le tasi le faapotopotoga i Alapania ma e silia laʻitiiti ma le 100 Molimau na iai i le atunuu atoa. I le uluaʻi aso faapitoa o fonotaga na faia i lenā masina i Tiranë, e 585 na auai, ma e 42 na papatisoina ai. E ui ina sa ou leʻi malamalama i se mea, ae na pāʻia loʻu loto i le faalogo atu o pepese Molimau ma vaai atu i lo latou faalogologo lelei. Na faia le Faamanatuga o le maliu o Iesu Keriso iā Aperila, ma e 1,318 na auai ai! Na amata mai i le taimi lenā ona matuā tupu olaola le galuega faa-Kerisiano i Alapania.

Sa masani ona ou vaavaai atu agaʻi i Tiranë mai i loʻu poletito i le fogafalefā o le fale sa ou nofo ai ma mafaufau faapea: ‘⁠Pe faamata o afea e mafai ona oo atu ai le talaʻiga i nei tagata uma e matuā toʻatele?’ Sa vaavaaia e Ieova lenā tulaga. Ua iai nei faapotopotoga e 23 a Molimau a Ieova i Tiranë. I le atunuu atoa, o loo iai faapotopotoga e 68, e tusa e 22 ni vaega, ma e 2,846 le aofaʻi o Molimau. Ua na o si taimi puupuu ae ua matuā telē le faatelega, ma e 12,795 na auai i le Faamanatuga i le 2002!

I ia tausaga e sefulu na ou iai i Alapania, ua avea ai o se faaeaga sili iā te aʻu le fesoasoani atu i tagata e 40 ina ia papatisoina. O nisi o i latou ua avea nei ma paeonia pe auauna foʻi i isi vala o le auaunaga faataimi atoa. A o faagasolo tausaga, e ono vaega o paeonia Italia ua auina mai e fesoasoani i le galuega i Alapania. Sa faia se polokalame e aʻoaʻoina ai vaega taʻitasi i le gagana, ma na valaaulia aʻu e avea ma faiaʻoga i vasega mulimuli e fā.

Ina ua faatoʻā iloa e i latou e matou te masani laʻu faaiʻuga e tuua le lotu, sa latou matuā lē fiafia lava. Ae a o faagasolo tausaga, ua suia o latou uiga ona ua latou vaaia o loo oʻu maua le olaga toʻafilemu. O se tulaga e fiafia ai ona o loʻu lava aiga, faapea ma se tuafafine o loʻu tamā ua 93 ona tausaga ma o ia foʻi o se taupousa, ua lagolagosua mai iā te aʻu.

Talu mai lava le taimi na ou iloa ai Ieova, ua ia tausia aʻu i tulaga eseese na ou iai! Na ia faasino aʻu i lana faalapotopotoga. Pe a ou toe manatunatu i le taimi ua tuanaʻi, ua ou manatua ai loʻu faanaunauga ia fesoasoani i ē matitiva ma ē lē tagolima, faapea ma loʻu manaʻo ia matuā faia saʻu vaega i le auaunaga i le Atua. O le mea lenā ou te faafetai ai iā Ieova, auā ua ia faamalieina loʻu galala faaleagaga.

[Ata i le itulau 19]

O se aiga Alapania na ou fesoasoani i ai e suʻesuʻeina le Tusi Paia. E toʻa sefulutasi ua papatisoina

[Ata i le itulau 19]

O le toʻatele o nei fafine i Alapania na matou suʻesuʻeina le Tusi Paia, o loo auai nei i le auaunaga faataimi atoa