Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Suāvai Tāua i le Ola—O le Vai

Suāvai Tāua i le Ola—O le Vai

Suāvai Tāua i le Ola—O le Vai

NA TALANOA atu Iesu i se fafine Samaria o loo asu vai i se vaieli, e faatatau i le vai o le ola lea e puna mai ai le ola e faavavau. (Ioane 4:14) E ui o loo faatatau lana faamatalaga i le vai faafaatusa, ae ua faapena foʻi i se uiga moni ona tāua le vai mo le ola o le tagata. E na o le okesene lava mai le ʻea e sili atu lona tāua na i lo le vai. E mafai ona ola se tagata e aunoa ma se meaʻai mo ni nai vaiaso, ae e na o le lima aso e mafai ai ona ola e aunoa ma le vai!

E tusa ma le tolu vaefā le mamafa o o tatou tino e faia aʻe i le vai. O se faataʻitaʻiga, o o tatou faiʻai e tusa e i le vā o le 75 i le 85 pasene le tele o le vai e faia aʻe ai, ae o o tatou maso, e 70 pasene le tele o le vai o loo faia aʻe ai. E tele isi aogā o le vai e aofia ai le fesoasoani i o tatou tino i le faamalūina ma le faaaogāina o meaʻai, ma faaoo atu le lelei o ia meaʻai i sela o le tino. E aveeseina mai e le vai mea e ʻona ai le tino ma otaota, ma ua avea e pei o se suāuu lona aogā i gaugātino ma le gaʻau. E aogā foʻi e faapaleni ai le vevela o le tino. Ae, pe e te silafia, e iai le aogā o lou tōʻaga e inu vai pe afai e fia faapaʻū ou pauna?

Taumafa le Vai e Faapaʻū ai Pauna

Muamua lava, e leai se calorie (fua o le malosi e maua mai i meaʻai), e leai se gaʻo, po se cholesterol (se mea e maua mai le gaʻo) e maua i le vai, ma e lē tele foʻi se masima (sodium) o iai. Lona lua, e faaitiitia ai le fia taumafa. Tolu, e fesoasoani le vai i le tino e faaaogā le gaʻo lea o loo teu i le tino. E faapefea ona faia lea tulaga? Afai e lē lava le vai o loo iai i fatugaʻo, o le a lē mafai la e fatugaʻo ona faia lelei a la galuega. O le a fesoasoani loa la le ate e na te tauaveina isi galuega a fatugaʻo, ae o le a faigatā ai loa i le ate ona faaaogā lelei le gaʻo lea o loo iai i le tino. O le a teu ai pea e le tino le gaʻo ma faapena ona faaopoopo ai i lou mamafa. O lea la, e pei ona fai mai Dr. Donald Robertson mai le Nofoaga Autū mo le Togafitia o le Lapoʻa i Scottsdale, Arizona i Amerika, “e tāua tele le lava o le vai e taumafaina pe afai e fia faaitiitia le mamafa o le tagata. Afai e lē lava le vai e taumafaina e se tasi o loo fia faaitiitia ona pauna, e lē mafai e le tino ona faaaogā lelei le gaʻo o loo iai.”

E moni, o le tele naʻuā o le vai i le tino e māfua ai ona mamafa tele isi tagata, ma ua manatu ai i latou e maua i lea tulaga e faapea, o le vaifofō o lo latou faafitauli, o le faaitiitia lea o le vai o loo latou taumafaina. E matuā ese lava le mea e tupu pe afai e fai lenā tulaga. Pe a lē lava le vai i le tino, e taumafai le tino e faasao uma vai e na te maua e ala i le teuina o vai i vae ma lima. O lea ua fautua mai ai ē e popoto faapitoa e faapea, ia avatu i o tatou tino mea na te moomia—ia lava le vai e taumafaina. Ia aua foʻi neʻi galo, o le tele o le masima e te taumafaina, o le tele foʻi lenā o le vai e teuina e lou tino.

Ia Lava le Vai i Lou Tino

I aso taʻitasi, e ala i le paʻu o o tatou tino, ma o tatou māmā ma fatugaʻo, e tusa ma le fā paina [2 lita] vai e alu ese mai le tino. E tusa ma le tasi le paina [0.5 lita] vai e alu ese atu mai o tatou tino i aso taʻitasi e ala i lo tatou mānava i fafo. Afai la ae lē taumafaina se vai e toe sui aʻi le vai lea ua alu ese atu mai o tatou tino, e oo ai ina lē lava le vai i o tatou tino. O nisi o faailoga e iloa ai ua lē lava le vai i lou tino o le tigā lea o le ulu, o le faalogona lē lavā, o le tigā o maso o le tino, o le malosi o le lanu o le feʻaulata, o faalogona o le lē mafai ona tatalia o le vevela, ma le mago o le gutu ma mata.

O le ā la le tele o le vai e ao ona tatou inuina? Ua fai mai Dr. Howard Flaks, o se tasi e suʻesuʻe faapitoa i le tulaga o le lapoʻa tele: “I aso taʻitasi, a laʻitiiti mai, e tusa ma le valu i le sefulu ipu vai, e taʻi valu aunese [kuata lita], e ao ona taumafaina a se tagata o loo soifua mālōlōina lelei. Ae afai e tele sau faamalositino pe e te nofo i se nofoaga e vevela lona tau, e tele atu le vai e te manaʻomia na i lo lenā. O tagata ua puputa tele, e ao ona faaopoopo se ipu vai e taumafaina mo pauna taʻi 25 [10 kilo] ua ova ai lo latou mamafa i le mamafa e tatau ona iai.” Peitaʻi ane, i le taimi nei, ua faapea mai nisi ua lava lou inu i taimi e te fia inu ai, ae afai ua e matuā lagonaina le fiu inu, atonu la ua lē lava le vai i lou tino.

Pe e mafai ona inuina isi ituaiga o meainu e ese mai le vai? E ui e iai le aogā o sua o fualaau ʻaina ua sui i sina vai, ae e iai o latou calories. E lē gata i lenā, o le a faateleina le manaʻomia o le vai e le tino pe afai e te taumafaina meainu e tele ai le suka ma le susu ona e manaʻomia e le tino le vai e faamalū ai ia mea. O meainu e iai le ʻava, faapea ma le kofe ma le tī lea e iai le caffeine, e tupu ai lou tulaʻi soo, ma e manaʻomia ai ona inuina faatele ni vai e sui ai le vai lea ua alu ese atu mai le tino. E leai se isi meainu e mafai ona suia le vai, lea e ese le tāua. Ae ā la ae taumafa nei loa sau ipu vai?

[Pusa/Ata i le itulau 15]

Auala e Faatele ai Lau Vai e Taumafa

● Ave sau faguvai.

● Taumafa sau ipuvai i au taumafataga uma.

● Taumafa se vai a o leʻi faia, a o faia, ma pe a māeʻa foʻi faamalositino.

● Pe a koma mai galuega, taumafa se vai ae lē o le kofe.

● Tatau i ai sina tipolo pe faaaogā se faamamā ina ia lelei ai i le tofo.

[Ē Ana le Ata i le itulau 14]

Ata: www.comstock.com