Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Lapo‘a Tele—Le Mea e Mafai Ona Fai i Ai

Lapo‘a Tele—Le Mea e Mafai Ona Fai i Ai

Lapo‘a Tele—Le Mea e Mafai Ona Fai i Ai

NA FAATALANOA e le sui o le Ala Mai! ia Diane, o se tama‘ita‘i e tomai faapitoa i taumafa tatau, ma Elena, o se tama‘ita‘i tausima‘i pasi. O i la‘ua o nisi na galulue faapitoa i le faatautaia o tagata ua mamafa tele ma lapopo‘a tele. E ioe faatasi i la‘ua i le manatu e faapea, e mafai ona faapa‘ū le mamafa e ala i le faatele o aano o manu e taumafa ai, ae tipi ese mea‘ai masoā. Ae ua la fai mai fo‘i, e oo ina iai se faalētonu i le tino, pe a umi se taimi o faia faapea. * Ua faamaonia lea manatu e se lomiga tau le soifua mālōlōina, Maintaining a Healthy Weight. Ua ta‘ua ai e faapea: “O loo iai se tulaga mata‘utia o le tipi o mea‘ai masoā i le taumafa, aemaise lava pe afai e le‘i faatonuina e se foma‘i.” Ua faapea mai atili: “O le fuafuaga o le faia faapea, ina ia vave ai ona pa‘ū pauna, ae o le a oo ina matuā tele ai lava ni vailaau lē lelei i le tino.” Ia vaai muamua le foma‘i pe afai o fuafua e tipi lau taumafa i mea‘ai masoā.

Aua e te fiu pe afai o loo e mana‘o e faapa‘ū ou pauna. Ua fai mai Dr. Walter C. Willett: “E lē faapea ua matuā lē mafai lava ona faapa‘ū ou pauna, ma e lē tau tipiesea uma fo‘i taumafa o loo e fiafia i ai. Ua tele tagata ua manuia a latou taumafaiga i se vaitaimi umi ona o le fuafua lelei i taumafa talafeagai ma ua tau lē misi se aso o fai se faamalositino. E matuā aogā lava taumafaiga auā le soifua faafualoaina ma ia mālōlōina.” *—O upu faasisipa e ā matou.

E Tāua Tele le Faamalositino

Ua fai mai Dr. Willett: “O le faamalositino le isi mea sili e mafai ona e fai, e sosoo ma le tuu o le ulaula, ina ia e soifua mālōlōina ma tumau ai, ma teena ai ma‘i faaumiumi.” O le ā le tele e ao ona fai ai lau faamalositino? O ā ni aogā o le faia faapea?

Ua talitonu nisi tagata popoto o le faia faapea i aso uma, e tusa lava pe na o le 30 minute, o le a matuā aogā lava. Ae ua ta‘ua, e tusa lava pe na o le tolu aso i le vaiaso e te faamalositino ai, o le a puipuia ai mai faafitauli o le soifua mālōlōina i le lumana‘i. E pa‘ū pauna i le faia o faamalositino, ma o le fesili e ao ona fesili ifo ai lē o loo taumafai e faapa‘ū ona pauna, I aso ta‘itasi, po o tele la‘u gaoioi ae faaitiiti la‘u ‘ai? Afai e tele lau taumafa ae itiiti lau gaoioi, o lona uiga la o le a faaopoopo ou pauna. Taumafai la e savali pe faaaogā lau uila vilivae, ae lē o le ti‘eti‘e i le taavale. Tuu le lifi ae alu i faasitepu. Fai sau faamalositino! Ia faapa‘ū ou pauna!

Ua faamatala e Dr. Willett e faapea: “I le tele o tagata, ua sili atu le aogā o le savali na i lo se isi faamalositino. E lē mana‘omia ai ni mea faapitoa, po o se taimi ma se nofoaga faapitoa, ma e sefe fo‘i.” O loo faatatau lana faamatalaga i le savali topetope, ae lē na ona savalivali. E fautua mai o ia, ia taumafai e faagaoioi lou tino i aso uma, mo le 30 minute.

Ae ā Taotoga?

O nisi tagata ua ova tele le lapopo‘a, ua latou fai e tusa ai ma fautuaga a foma‘i e faapitoa i le vaaia o tagata ua lapopo‘a tele. Ua fai ni o latou taotoga e taumafai ai e faapa‘ū pauna ma taofi ai le faaopoopo o pauna. O ai e aogā i ai taotoga faapea? Ua ta‘ua i le tusi Mayo Clinic on Healthy Weight e faatatau i le mamafa talafeagai: Atonu o le a mafaufau lau foma‘i e fai sou taotoga pe afai e sili atu ma le 40 lou BMI, auā ua ova tele lou lapo‘a.” (Taga‘i i le faasologa i le itulau e 5.) O le fautuaga o loo i le tusi Mayo Clinic Health Letter e faapea: “O taotoga faapea ua fautuaina mo na o i latou e i le va o le 18 ma le 65 tausaga, o lo latou BMI e sili atu ma le 40, ma ua avea lo latou lapopo‘a tele ma tulaga e lamatia ai o latou soifua.”—O upu faasisipa e ā matou.

O loo tele le mau taotoga eseese, ae o se tasi o ia taotoga, ua su‘i le vaega i luga o le puta, ae tuu se avanoa e faasolo ai le mea‘ai, pe na o le ‘afa aunese e ofi ai. Ona tipi lea o le ga‘au ma sosoo i le avanoa lea. O lona uiga, ua itiiti se vaega o le puta ua faaaogāina.

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 2 E tupu ai le maualuga o le u‘amea i le toto, le faalētonu o fatuga‘o, ma le manava mamau (se‘i tulou).

^ pala. 3 Ua sili ona tāua mo Kerisiano tuuina atu o loo manana‘o e ola e tusa ai ma le auaunaga paia a le Atua, ona faaitiitia le mamafa o o latou tino ina ia maua le soifua mālōlōina lelei. O le a mafai ai ona tele ni tausaga o lo latou soifua e aogā mo le auaunaga i le Atua, na i lo le faapuupuuina o o latou soifua.—Roma 12:1.

[Pusa/Ata i le itulau 21]

Lisi o Taumafa Tatau ma Aogā

Mea suamalie Mea suamalie eseese (ia

seāseā ona taumafa, e tusa ma le 4-5

sipunitī suka i le aso)

Ga‘o Suāuu olive, ga‘o o fatulaau ‘aina (nuts), suauu

canola, avoka (3-5 vaega e taumafa i le aso; o le fua

o le vaega e tasi: 1 le sipunitī o le suāuu, ae 2

sipuni lapopo‘a o fatulaau ‘aina)

Polotini ma Taumafa mai le Susu Pi, i‘a, aano o manu e lē

lololo, fuāmoa, taumafa e fai i le susu e lē lololo, sisi

(3-7 vaega e taumafa i le aso; o le vaega e tasi, e 3

aunese o aano o manufasi po se fasi i‘a, ua vela)

Taumafa Masoā E sili ona lelei falaoa ma araisa enaena, ma

cereals (4-8 vaega e taumafa i le aso; o le vaega e tasi e

tusa o le telē o se fasi falaoa)

Fualaau ‘Aina ma Fualaau Faisua Taumafa ituaiga eseese (e pule lava oe i le tele e taumafa i aso ta‘itasi; 3 pe sili atu i le aso)

E lē o fautuaina e le Ala Mai! se faiga faapitoa e tipi ai lau taumafa ma faapa‘ū ai ou pauna. Ae e na ona faailoa atu mo le silafia o le ‘aufaitau ni mea e mafai ona fai i ai. E ao ona talanoa ma le foma‘i a o le‘i faia ni polokalame o le faamalositino po o le tipiina o le ‘ai.

[Ē Ana le Ata]

E tusa ai ma se polokalame mai le Mayo Clinic

[Pusa/Ata i le itulau 22, 23]

O nisi ia o taumafaiga ua fai e nisi ina ia pa‘ū ai o latou pauna:

1 Fua le tele o lau taumafa ma le inu. Mātau mai: E tele pauna e mafai ona faaopoopo mai mea inu, aemaise lava meainu suamalie. E faapena fo‘i i meainu o loo iai le ‘ava malosi. Ia faaeteete fo‘i i ‘apa ma fagu inu suamalie. O le a faate‘ia oe i pauna e faaopoopo pe a e silafia le tele o le mamafa e ala mai ai.

2 Aua le faatauina pepa chips ma sukalati, po o keke ma masi, auā e uma lava ona e toe taumafaina! E sili atu taumafa e leai se ga‘o o iai e pei o apu, karoti, ma masi e fai i le falaoamata enaena.

3 A o le‘i oo i le taimi o taumafataga, taumafa sina mea‘ai māmā. O le a faaitiitia ai lou fia taumafa tele ma mafai ai ona fuafua lau taumafa.

4 Ai fuafua i taumafa ua avatu iā te oe. Filifili lelei mea‘ai e te taumafaina. Aua le taumafa i mea‘ai e faigofie ona faaopoopo ai le mamafa.

5 Aua le topea lau taumafa. E leai se mea o le a faananati ai. Taumafa ma mātau le manaia o le felanulanua‘i ma le tofo o au taumafa. Ia e amana‘ia le talosaga ane a si ou manava pe a oo ina e laulelei.

6 A lagona loa le ma‘ona, ia, tuu loa.

7 I nisi atunuu, ua masani fale‘aiga i le asu faatetelē o ‘aiga. Vaelua le lua ‘aiga ma se isi.

8 E lē tau mana‘omia se mea suamalie i le faai‘uga o le taumafataga. E sili pe a taumafa sina fualaau ‘aina po o se mea‘ai e lē lololo.

9 O loo manana‘o kamupani fai mea‘ai e te faasaga e ‘ai auā o le tele fo‘i lenā o a latou seleni e maua ai. O loo latou taumafai ia avea lou fiafia i taumafa ma tulaga e latou te tamaoaiga ai. Aua e te seetia i a latou faasalalauga poto ma mananaia. E lē faigatā ona e fai i ai: Leai faafetai!

[Ē Ana le Ata]

O le lisi mai le tusi Eat, Drink, and Be Healthy, tusia e Dr. Walter C. Willett

[Ata i le itulau 22, 23]

Fai se Faamalositino!