Faasala Faalua mo le 25 Tausaga i Nofoaga o Faasalaga

FAAMATALAINA E EFREM PLATON

Pe tusa o le faaiʻuga o le 1951, na toe faasalaina ai aʻu mo le 25 tausaga i nofoaga o faasalaga mamafa. Na ave aʻu i le falepuipui lauiloa o le Soviet e taʻu o Vorkuta, e i luga aʻe o le Liʻo o le Atika. Seʻi oʻu faamatala atu pe na faapefea ona ou oo i inā ma le taimi na ou sao ai mai se iʻuga mataʻutia.

NA OU fanau iā Iulai 16, 1920, i Bessarabia, i le vaipanoa lea ua taʻu nei o le Republic of Moldova, ma o oʻu mātua e vaivai le tulaga tau tamaoaiga. Na maliu loʻu tamā a o lata ina fanau Tinā iā te aʻu, ae o loʻu tinā na maliu i le fā o oʻu tausaga. O lea na tuua ai na o i matou le fanau e toʻaono, ua mātuaoti. Ou te faafetai i oʻu uso matutua ona sa pei o ni mātua iā i matou e laiti.

E ese loʻu naunau i mataupu faalelotu i le taimi o oʻu talavou ma na ou auai i meafai a la matou lotu Orthodox. Ae na oo ina ou lē fiafia i laʻu lotu, aemaise lava patele, ona sa latou faamanuia i taumafaiga a nuu i le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, lea na amata iā Setema 1939.

I le amataga o le 1940, na vatau ai Romania ma le Soviet Union, ma aafia atu ai ma Bessarabia. O le taimi lea o loo pule ai Ion Antonescu i Romania, ma na ia toe faoa Bessarabia. Na faia ai e le malo se toleniga mo tane ua atoa le 20 tausaga ma sili atu, e sauniuni ai mo le vaegaau. O aʻu le isi na filifilia e auai i le toleniga lea. Na toleni i matou i Boroşeni, o se nofoaga e lē mamao tele mai le nuu lea sa ma nonofo ai ma laʻu avā.

Iloaina Upu Moni o le Tusi Paia

A o iai i toleniga, i se tasi aso ina ua mālōlō mo taumafataga o le aoauli, na ou mātauina ai ni tamāloloa o uaʻi atu lava i la latou talanoaga sa fai; na ou iloa mulimuli ane o i latou o ni Molimau a Ieova. Mai la matou talanoaga puupuu lenā, e tele isi a matou talanoaga na faia mulimuli ane ai. E ese loʻu fiafia ina ua ou iloaina o lea ua ou maua le upu moni mai le Tusi Paia, ma na ou faamatalaina atu foʻi i laʻu avā o Olga ma ona mātua.

O le talanoaga lea na faaosofia ai loʻu naunau i le aso e pei ona ou muaʻi taʻua, o le mataupu e faatatau i le solitū. Na ioe faatasi Molimau na iai i le aso lenā, e tatau ona latou faaalia le solitū. Na latou faia le faaiʻuga ia auai i taimi o aʻoaʻoga, ae ia lē tautō i le vaegaau, o se mea sa ao ona fai ina ia auai i le vaegaau.

Na ou fai i laʻu avā o Olga ma ona mātua e lē o iai saʻu fuafuaga e tautō, ma na latou lagolagoina laʻu filifiliga. Ina ua oo mai le aso e tofia ai i le vaegaau, iā Ianuari 24, 1943, ma ua oo i le taimi tonu e fai ai le tautōga. E toʻavalu i matou na ō atu i luma o patele na vaavaaia le faauluina o i matou i le vaegaau. Na i lo le faia o le tautōga, na matou faamatala atu o i matou e lē auai i taua ona o lo matou tulaga solitū.

Na molia i matou ma avatu i le ofisa o leoleo i Boroşeni. Na sasa faamoʻamoʻa i matou, ma sa matuā afāina ai oʻu foliga ma faigatā ai i loʻu toʻalua ona iloa aʻu. Ona ave lea o i matou i Chişinău (lea na taʻu muamua o Kishinev), o le  aai autū lea o le atunuu, e fai ai lo matou faamasinoga i le fale faamasino o le vaegaau.

E tusa ma le 90 maila (140 kilomita) na matou savavali ai, ma e 21 aso le umi o le savaliga ona o le tetele o le mālūlū. Na loka faatasi le toʻavalu o i matou i filifili ma faasavavali e fitafita e fai a latou fana, e aunoa ma sina meaʻai po o sina vai na avane mo i matou. So o se taimi e matou te taunuu ai i se ofisa o leoleo, e toe sasa ai foʻi i matou, ma e 13 ofisa na matou ui atu ai! Na mafai ona matou sao mai i ia tulaga ona o meaʻai ma vai na avane faananā e nisi i nofoaga na matou mālōlō ai i pō. Na matou lagonaina lava le tausiga a le Atua iā i matou e ala i le agalelei ane o ia tagata.

Faamalosia e Ui i Faigatā

I le taimi na loka ai i matou i Chişinău e faatali lo matou faamasinoga, sa leaga ai foʻi le faiga o i matou e toʻavalu. Na taumafai nisi o tagata iloga e faavaivaia lo matou faatuatua, ma fai mai o Molimau mai Zăicani, o se nuu i Moldova i mātū, ua faamaamulu i le faatuatua ma ua tuu atu e foʻi i o latou aiga. Ae na matou iloa aʻe mulimuli, na tuu i latou e ō ina ia faatali ai taimi o o latou faamasinoga. Na faamatala mai foʻi e se tasi alii leoleo e faapea, o loo taʻua i se nusipepa le faaiʻuga a le faamasinoga o vaegaau i le Ukraine, ua faasalaina ni Molimau e toʻa 80 i le oti.

Na lagona e nisi o le toʻavalu o i matou le loto vaivai ona sa manatu ailoga a toe feiloaʻi ma a latou fanau. O le folafolaga a taʻitaʻi o le malo, afai e lafoaʻi lo matou faatuatuaga, o le a matou saʻoloto. Na tuu mai se vaiaso e matou te ō ai e asi o matou aiga ma mafaufau i le mea e tupu i le lumanaʻi. Ina ua uma, e na o le toʻatolu i matou na filifili pea e tumau i le solitū.

Iā Fepuari 20, 1943, na toe ave ai aʻu i le ofisa o leoleo i Boroşeni, lea sa fasi faamoʻamoʻa muamua ai aʻu. Na matou feiloaʻi ai ma oʻu uso Molimau e toʻalua ia na tumau pea i le solitū. E uiga ese le fiafia o la matou feiloaʻiga! Ona ave lea o i matou i Bălţi i se taimi mulimuli ane e ala i se taavale solofanua. Na oso loʻu maʻi a o alu le malaga, ma o se faamanuiaga ona na faaauau ai loa i se pasi la matou malaga agaʻi i Chişinău.

Ina ua matou taunuu, na iloa e leoleo, o i matou ia e toʻatolu o loo tutumau pea i le solitū. Na faafeiloaʻi mai i le toe fasi foʻi o i matou, e tusa o se amataga o lo matou faasalaga. Na mavae le masina ona faatoʻā taʻu mai lea o o matou faasalaga e taʻi 25 tausaga i se nofoaga o faasalaga mamafa i Romania.

Papatiso i se Vai na Māfua i se Pomu

I se taimi mulimuli ane, na ave i matou i Cugir, i Romania, ma na matou galulue ai i le vaomatua e tātuu laau. Afai ae lelei ona matou faia galuega na faatonuina, ona faapena foʻi lea ona faaopoopo mai ma sina meaʻai mo i matou. Sa galulue malolosi la matou vaega o uso Molimau e toʻa sefulu, ma sa feoloolo meaʻai na matou maua pe a faatusatusa i falepuipui ia sa matou iai muamua.

I le 1944, na amata pomu ai e vaegaau a Amerika le nuu e lata ane i le falepuipui na matou i ai. I se tasi aso, na paʻū ai se pomu e lata i se ālia ma maua ai se omo telē. Na oo ina maua ai se vai telē ona na tafe i ai le ālia. E silia i le tausaga ma le ʻafa talu ona ou tuuina atu iā Ieova, ae faatoʻā ou papatiso ai i le vai lea iā Setema 1944, e faailoga ai loʻu tuuina atu.

Ua Maua le Saʻolotoga!

I ni nai vaiaso mulimuli ane ai, na faasaʻoloto ai e vaegaau a Rusia le faitau selau o Molimau na iai i lea vaipanoa, ma na mafai ai loa ona matou toe taliu atu i o matou aiga. O le taimi muamua lea na ou vaai ai i loʻu atalii o Vasile, ona na fanau o ia i le 1943 a o oʻu iai i le falepuipui.

E oo ane i le faaiʻuga o le Taua Lona Lua a le Lalolagi iā Mē 1945, ua avea Bessarabia ma vaega o le Soviet Union, ma na taʻu o le Moldavian Soviet Socialist Republic. O le taimi lea e leʻi iai ni omiga mai taʻitaʻi e tusa o la matou auaunaga faa-Kerisiano. Ae na latou mātauina e matou te lē palota, ma o le vaaiga a le Soviet State i lea tulaga, o se solitulafono matuiā.

Na fanau la ma tama tama lona lua, o Pavel, i le 1946, ae i le 1947, na maua ai la ma teine, o Maria. O le fiafia ia o si o matou aiga! Ae na oo se tulaga faigatā iā i matou ina ua mavae le lua tausaga. Na maʻi si a ma tama o Maria ma  faafuaseʻi ona oti. O le aso 5 o Iulai, 1949 na tanu ai, ma o le taimi foʻi lea na oo mai ai ma le mau faanoanoaga.

Faaaunuua i Siberia

E leʻi tele ni itula talu ona tanu Maria, ae fafagu i matou e fitafita i le vaveao na sosoo ai, a o lalata le tafa o ata. Na latou taʻu mai o i matou o le a tipoti talu ai lo matou “tetee i le Malo.” Na tuu mai e tapena ni a matou meaʻai ma lavalava, ma iā Iulai 6, 1949, e tusa ma le 2,500 maila (4,000 kilomita) na ave ai i matou i Kurgan i Siberia, i le itū i mātū o Kazakhstan.

E 18 aso o le malaga. Na pei i matou o ni povi o loo laʻu i taavale nofoaafi. E na o le faalua ona avane ni meaʻai mo i matou. Na fuafua lelei a matou meaʻai na maua ina ia lava a o alu le malaga. E na o Molimau a Ieova na iai i la matou taavale. Na matou maua le malosi faaleagaga i aso taʻitasi e ala i le talanoa i le Tusi Paia. O le mea e sili ona tāua na iā i matou, o se Tusi Paia.

Ina ua matou taunuu i Kurgan, na matou iloaina ai, e ui o loo matou iai i nofoaga o faasalaga, ae sa mafai ona maua sina saʻolotoga. Na ou faigaluega i se fale fai uʻamea ma na mafai ona ou talanoa i ē na matou faigaluega e tusa o loʻu faamoemoe faale-Tusi Paia. Ina ua mavae le lua tausaga, iā Setema 27, 1951, na toe molia ai aʻu ma avatu i le faamasinoga. E 18 molimau a le faamasino o le Malo na taʻutino e faapea na ou valoiaina le faaumatiaga o le Setete. Ae o le mea moni, sa ou faamatala i ai le valoaga mai le Tanielu 2:44, e tusa o le oo mai o le Malo o le Atua e aveesea pulega uma a tagata.

E lē gata i lea, na suʻe e leoleo le mea e matou te nonofo ai ma na maua ai se Olomatamata na auina faananā mai Moldova. E masani ona maua ni kopi o le mekasini na tusilimaina pe na lomia ai foʻi i le atunuu, ae o le kopi lea na maua, e leʻi lomiaina i le Soviet Union. O lea na toe faasala ai foʻi aʻu mo le isi 25 tausaga i galuega mamafa. Na ave aʻu faafaigaluega i le nofoaga e eli ai le koale i le itu i mātū o atumauga e taʻu o Ural, e i luga aʻe o le Liʻo o le Atika.

Sao mai le Oti i Vortuka

E uiga ese le telē o le falepuipui o Vortuka, e 60 nofoaga o faasalaga e iai. E sili atu i le 6,000 pagota i lo matou nofoaga. E toʻatele pagota na maliliu ona e lē gata i le mālūlū tele o le tau ma leaga le nofoaga, ae faaopoopo foʻi i ai ma le mamafa o galuega i le eliina o le koale i lalo o le eleele. E toetoe lava o aso uma e laʻu ese ai tagata ua maliliu e tanu. Sa oo ina matuā faalētonu lava loʻu malosi ma ua lē mafai ona ou faia ni galuega mamafa. Na tofi aʻu e fai ni galuega sa manatu i ai e māmā, o le asuina lea o le koale i taavale e laʻu ese ai.

Talu ai le leaga tele o le olaga i Vortuka, na fuafua ai se solo tetee a le ʻau eli koale, ae na iʻu ina avea o se fouvalega tele. Na tofi e le ʻau eli koale nisi e fai ma taʻitaʻi, ma fili nisi e 150 e tetee atu i fitafita pe a ō ane. Na latou mananaʻo iā te aʻu ma isi Molimau e 30 e auai i le latou mea ua pei o se “vaegaau,” ae na matou teena.

E lua vaiaso talu ona fai le fouvalega ae taunuu ane loa le vaegaau ma tafana uma le ʻau fouvale. Na matou iloa ane mulimuli e faapea o le fuafuaga a le ʻau tetee, e tasisi uma i matou i le falefaigaluega! O le mea e fiafia ai ona e leʻi taunuu ia fuafuaga. Pe a fua atu i taumafaiga faifai pea a le Soviet ia talepe lo matou faatuatua, atonu e tou te malamalama pe a ou faapea atu e faafetaia Ieova lo matou Atua silisili ona ua matou sao mai ai!

Faaaogā le Saʻolotoga ua Faateleina

Na iai se suiga lelei mo i matou ina ua maliu Stalin iā Mati 1953. I le 1955 na faasaʻoloto ai aʻu  mai Vortuka ma na ou toe foʻi loa i loʻu aiga, o loo nonofo pea i lo matou nofoaga i le vaomatua i Kurgan. Na faaauau ona matou talaʻi i tagata o Kurgan e tusa o le faamoemoe matagofie lea o loo iā i matou.

I le 1961, na iā i matou se faanaunauga ia ō atu i se isi oganuu fou e talaʻi ai. Na matou tusi atu i le taʻitaʻi o le nuu, o Nikita Khrushchev, ma talosaga ia siitia i matou ona e leai ni aʻoga mo a matou fanau, auā o le tulaga moni lenā na iai. Na faataga i matou e ō i le tamaʻi taulaga o Makushino, o i inā e iai foʻi se isi nofoaga o faasalaga. O se tulaga olioli tele na oo iā i matou ona e toʻafā ni ʻauaiga toʻatele i inā na mafai ona fesoasoani i ai e tuuina atu o latou ola e auauna mo Ieova!

Na maua loʻu saʻolotoga mai lea nofoaga o faasalaga i le 1965. E leʻi tuu maia i matou e toe foʻi i Moldova, ae na mafai ona matou ō i isi vaega o le Soviet Union. I le tausaga na sosoo ai, na matou ō ai i Qostanay (na taʻu muamua o Kustanai), i Kazakhstan, ma e lua ni faapotopotoga o Molimau na iai i inā. Na lelei ona talaʻia lea vaipanoa i le galuega talaʻi, ma ina ua mavae le tolu tausaga, ona matou ō atu lea i Chirchik i Uzbekistan. E oo ane i le taimi lea ua fai toʻalua uma la ma fanau tama o Vasile ma Pavel. O lea na uaʻi atu ai a ma taumafaiga auā le tulaga faaleagaga o isi ma fanau, o Dumitru, e 10 ona tausaga, ma, Liuba, e 7 ona tausaga.

E 10 tausaga na matou iai i Uzbekistan, ma na mafai foʻi ona matou fesoasoani i nisi ia latou iloa Ieova. I le 1979, e silia ma le afe maila na matou siitia ai agaʻi i sisifo i le aai o Krasnodar, e lata i le Sami Uliuli i Rusia i saute. E lua tausaga na ma galulue ai i inā ma Olga i le galuega faataimi atoa ma na mafai foʻi ona ma fesoasoani i nisi ia avea o ni Molimau.

Toe Taliu i Moldova

I le taumāfanafana o le 1989, tusa lea ma le 40 tausaga talu ona faaaunuua i matou, na matou toe taliu atu ai loa i lo matou nuu o Moldova. Na vave ona toe avea i maʻua o ni paeonia, seʻia oo i le 1993. Na mafai i lea taimi ona ma fesoasoani i tagata e 30 ia avea o ni Molimau a Ieova galulue malosi. E faatumulia loʻu loto i le olioli pe a ou manatu atu i le mau faamanuiaga ua liligi mai e Ieova i lo matou aiga! Ae o le tulaga faanoanoa ona na maliu si aʻu avā pele iā Me, 2004.

Ae, ua ou lagona lava le māfanafana ona o loo auauna fiafia mo Ieova la ma fanau e toʻa 4, ma fanau a fanau e 14, ma a latou fanau e toʻa 18. E moni, e ese le faigatā o lo matou olaga, ae maʻeu le matagofie o le iloaina na fesoasoani mai Ieova ina ia matou tutumau faamaoni iā te ia i taimi faigatā!

Ua faasolosolo mai lava le matua, ma ua itiiti se mea ou te mafaia ona o le faalētonu o le malosi ma le tulaga matua. Ae ou te taumafai lava i le mea sili ou te mafaia. Ua ou iloa, po o ā lava luʻi e oo mai o le olaga, e faatasi mai pea Ieova e foaʻi mai le malosi ma le faalaeiauga o loo tatou manaʻomia. *

[Faaopoopoga i lalo]

[Ata i le itulau 14, 15]

O Molimau a Ieova i le nofoaga o faasalaga mamafa i Vorkuta

[Ata i le itulau 15]

O i maʻua ma Olga i le 2002