Ua Felelei Atu!

UA AMATA ona gaga ifo le lā ma ua faalogoina foʻi le mālū o le tau e afu ai mea. Ae na faateʻia le toʻafilemu na iai ina ua lagonaina le pisapisaō o se lafu kusi. Na faafuaseʻi lava ona felelei aʻe i luga, pe ā ma le 20 kusi o loo felelei i se laina e faa-vi, a o taufai apatā i se vaaiga matagofie o latou apaʻau malolosi. Na tifa i le agavale se tasi o kusi ma agaʻi atu e lele mai i tua o le lafu. Na faaosofia aʻu i le naunau fia iloa talu ai lea vaaiga matagofie. Aiseā e ala ai ona felelei faapea kusi? Ae o fea foʻi o loo agaʻi i ai?

O le kusi, o se manulele o le vai, e ʻauaiga ma le pato ma le swan. Pe ā ma le 40 ituaiga o kusi o loo iai i le lalolagi, ma e taatele i Asia, Europa, ma Amerika i Mātū. O le ituaiga kusi e iloa e le toʻatele, e taʻu o le kusi Kanata, o lona ua umī e uliuli ae paʻepaʻe luma. O kusi poʻa tetelē o le ituaiga lava lea e taʻu o kusi Kanata, e oo atu le mamafa o kusi ua matutua i le 20 pauna (8 kilo) ma e 6.5 futu (2 mita) le lautele o ona apaʻau pe a faaloloa. I le taimi o le tau māfanafana, e mau ai i le itu i mātū, e oo atu i Alaska ma Kanata i mātū, ae a oo i le taumālūlū ona malaga lea i saute, ma e oo atu lava i Mekisikō.

E ao ona fua lelei le taimi e malaga ai kusi. A vave ona taunuu le malaga i mātū, e oo atu o loo aisā pea le vai ma e tau leai ni laau ua ola. O lea, e fua le malaga agaʻi i mātū a kusi Kanata, e faatatau i le suiga o le tau. O le taimi lava e taunuu ai, ona ō lea o le kusi poʻa ma le kusi fafine e sauni se faamoega e tuufua ai le kusi fafine.

 O le aogā o le felelei faa-vi o kusi, e faigofie ai ona iloa atu isi kusi ma vave ai ona liliu e mulimuli i le kusi o loo muamua, pe a sui le itulagi e lele agaʻi i ai, faapena foʻi le saosaoa ma le maualuga e felelei ai. E lē gata i lea, ua talitonu nisi tagata suʻesuʻe, o le felelei faa-vi o kusi ua faafaigofie ai mo kusi o loo i tua ona maua e le malosi tutusa o le savili o loo latou fetaui. Ae po o le ā lava le tulaga, e foliga mai e felelei faatasi ʻauaiga o kusi, ma e auauaʻi kusi matutua e taʻimuaina le malaga.

O le tulaga masani, e toe foʻi lava kusi Kanata i le mea na fai ai o latou faamoega i tausaga taʻitasi. E faaaogā fasilaau, o mutia, ma limulimu, e fai ai o latou faamoega. E tasi lava le paaga a le kusi i lona olaga atoa. Afai ae mate lana paaga, atonu e fai se isi ana paaga. Ae o le tulaga masani, e nofo lava na o ia.

E i le vā o le 4 i le 8 fua e tuu e le kusi fafine, ma e tusa ma le 28 aso e tatao ai ona faatoʻā fofoa lea. E galulue faatasi le kusi poʻa ma le kusi fafine e puipuia fua ma tamaʻi kusi pe a fofoa. Afai ae tulaʻi mai se lamatiaga, e taufai sauni uma le kusi poʻa ma le kusi fafine e osofaʻi atu. E faaaogā o latou apaʻau e matuā taia ai lava le fili.

E amata ona fetagisi tamaʻi kusi a o leʻi oo ina fofoa mai. E latou te ʻioʻio i se leo faatetetete leotele (e taʻu mai ai le fiafia) ia pe ua iai foʻi ni lagona ua faalētonu. E faapena foʻi ona eseese leo e faaaogā e kusi pe a fesootaʻi ma a latou toloaʻi, pe fesootaʻi foʻi ma isi kusi. E pe tusa ma le 13 valaau eseese a kusi Kanata ua iloa mai saʻiliʻiliga a tagata e suʻesuʻe i kusi.

Ua faamaonia i gaoioiga a kusi, le “sili ona popoto” o nei manu. (Faataoto 30:24) Ae o le mea moni o Ieova le Atua e ao ona viia ona o ia na faia mea uma, faapea ma manufelelei o le lagi.—Salamo 104:24.

[Pusa/Ata i le itulau 17]

Pe e te Silafia?

● E oo loa ina fofoa ona tuua loa lea e tamaʻi kusi lo latou faamoega ae ō ma o latou mātua. E masani ona ola faatasi pea kusi matutua ma a latou fanau.

● Ua taʻua e faapea o le ituaiga kusi o le bar-headed, a oo ina faimalaga e felelei e ui atu i luga aʻe o le mauga o Evaresi, lea e toeitiiti oo i le 30,000 futu [8,900 mita] lona maualuga.

● E iai ituaiga kusi e oo lava i le afe maila o felelei e aunoa ma se mālōlō.

● Pe a felelei faa-vi kusi i le saosaoa e lele ai se kusi pe a lele na o ia, e lē gata e itiiti taimi e apatā ai o latou apaaʻu, ae e faaitiitia foʻi le tātā o o latou fatu.

[Ē Ana le Ata]

Itu agavale i luga: U.S. Fish & Wildlife Service, Washington, D.C./Duane C. Anderson

[Ē Ana le Ata i le itulau 16]

O kusi o loo felelei: © Tom Brakefield/CORBIS