Le Auala e Ati A‘e ai se Faaipoipoga Manuia
Le Auala e Ati Aʻe ai se Faaipoipoga Manuia
E MAFAI ona faatusaina le faaipoipoga i se faigāmalaga, o taimi ua tau atu i mea mananaia, ae o nisi taimi, e fetaui ma mea faigatā. O mea e leʻi faatalitalia e tutupu i le malaga, e mafai ona avea ma faafitauli, ma e peiseaʻī o le a lē mafaia. Ae ui i lea, ua taulau ma fiafia le tele o tagata i lenei faigāmalaga, e aunoa ma ni mea tugā e oo i ai. O lea la, o le taulau o se ulugalii, e lē fuaina i le itiiti o ni faafitauli na oo iā i laʻua, ae o le auala na la fesagaʻia faatasi ai na luʻitau.
Faamata, o le ā le auala e mafai ai ona taulau ma fiafia le faigāmalaga a se ulugalii? Ua lagona e le tele o ulugalii, e latou te manaʻomia se “faafanua,” po o se mea e faatonutonu maia le ala e ui ai. Ma o le “faafanua” sili ona lelei ma faamoemoeina, ua aumaia lea e Lē na amataina aiga, o Ieova le Atua. Ae e lē otometi le aogā o le Afioga faagaeeina a le Atua i aiga. E ao lava i ulugalii ona mulimuli i faatonuga aogā o loo iai, ina ia maua ai se aiga fiafia.—Salamo 119:105; Efeso 5:21-33; 2 Timoteo 3:16.
Seʻi o tatou vaai po o ā ni faasinoala, po o taʻiala mai le Tusi Paia, e aogā ina ia sologa lelei ma fiafia ai le lua faigāmalaga.
▸ Ia manatu i le faaipoipoga o se mea e paia. “O ē ua faatasia e le Atua, aua neʻi tuueseeseina e se tagata.” (Mataio 19:6) Na faavaeina le faaipoipoga, ina ua avatu e Lē na faia le tagata le uluaʻi fafine, o Eva, e avea ma avā a Atamu. (Kenese 2:21-24) Na molimauina e Keriso lenei faaipoipoga muamua a o leʻi afio mai o ia i le lalolagi, ma na ia faamaonia mai e faapea, o lenei fuafuaga, ia faavavau le mafutaga a Atamu ma Eva. Na ia faapea mai: “Tou te leʻi faitau ea o lē na faia i laʻua i le amataga, na ia faia i laʻua o le tane ma le fafine, ma na ia fetalai atu, ‘O le mea lea e tuua ai e le tane lona tamā ma lona tinā, ma nonofo faatasi ma lana avā, ona avea ai lea o i laʻua ma tino e tasi’? O lea ua lē toe toʻalua ai, ae ua avea i laʻua ma tino e tasi. O ē ua faatasia e le Atua, aua neʻi tuueseeseina e se tagata.”—Mataio 19:4-6.
O le fetalaiga a Iesu, “o ē ua faatasia e le Atua,” e lē o uiga e faapea ua faaipoipoina i laʻua i le lagi. Ae ua faamautū mai ai, o le Atua na amataina faaipoipoga, o lea la, ia tatou vāai i ai o se mea e paia. *
O le mea moni, e leai se ulugalii e fia ‘faatasi’ pea pe afai e leai se fealofani. O tagata uma lava e mananaʻo ia maua se faaipoipoga e sologa lelei ma fiafia. E latou te maua ‘faatasiga’ fiafia pe a faatino fautuaga aogā mai Lē na faia le tagata, o loo maua i le Tusi Paia.
Ona o i tatou uma e lē lelei atoatoa, e iai lava taimi o le a lē femalamalamaaʻi ma feeseeseaʻi ai. Peitaʻi ane, o le tulaga masani, e tusa lava po o ā eseesega e tulaʻi mai, ae e faalagolago le taulau o se ulugalii, i le auala e taulima ai o la eseesega. O lea la, o se tomai e tupito lona tāua i se ulugalii, o le iloa lea ona faaleleia ni feeseeseaʻiga i se auala alofa, auā o le alofa, “o le fusi lea e atoatoa ona autasi ai.”—Kolose 3:14.
▸ Tautala faaaloalo. “O i ai lē soona tautala, e pei o tutuʻi i le pelu; a o laulaufaiva o ē popoto e mālōlō ai.” (Faataoto 12:18) Ua iloa e tagata suʻesuʻe e faapea, o le uiga e faaalia i le amataga o se talanoaga, e faapena foʻi lona faaiʻuga. Afai e te tautala atu ma le āva, e ono faaiʻu foʻi faapena. Ma e te lagona lava le tigā pe a soona tautala mai lou toʻalua iā te oe. O lea la, ia e tatalo e tusa o au taumafaiga ia tautala lelei atu, ma ia faaalia le āva ma le alofa. (Efeso 4:31) Ua fai mai Haruko, * o se tamaʻitaʻi mai Iapani ua 44 tausaga talu ona faaipoipo, “E ui o lea e ma te iloa vaivaiga o le isi, ae e ma te taumafai e faaalia le āva i upu ma uiga. Ma ua aogā lea iā i maʻua ia maua ai se aiga fiafia.”
▸ Ia ati aʻe le agalelei ma le alofa māfana. “Ia agalelei le tasi i le isi, ia māfana lo outou alofa.” (Efeso 4:32) Afai ae tupu se feeseeseaʻiga, e faigofie lava ona tali atu ma le ita. Ua fai mai Aneta, o se tamaʻitaʻi Siamani ua atoa le 34 tausaga o maua pea se faaipoipoga fiafia, e faapea: “E lē faigofie ona toʻa pe a oo mai faafitauli, e oo ina fai atu tala e tigā ai lou toʻalua, ma saga tupu ai lava le faafitauli.” Ae e aogā tele lou taumafai ia agalelei ma ia alofa, auā e sologa lelei ai le lua mafutaga ma maua ai se aiga filemu.
▸ Faaalia le lotomaulalo. “Ia aua lava neʻi faia se mea ma le finauvale ma le faasausili, ae ia faia ma le lotomaulalo, i le manatu faapea ua sili isi.” (Filipi 2:3) Ua tutupu le tele o finauga talu ai le faamaualuga ma tuuaʻi faafitauli i le isi, ae e ua leai se lotomaulalo e saʻili ai se auala e faaleleia ai le la ulugalii. O le lotomaulalo e aogā e taofia ai lou finau atu pea o oe e saʻo, pe afai e tulaʻi mai se feeseeseaʻiga.
▸ Aua le vave ona ita. “Aua le faataalise ona ita o lou loto.” (Failauga 7:9) Taumafai e tuu lou oso vave atu e faasalavei se manatu o lou toʻalua pe afai e eseese lua manatu, pe finau atu o oe e saʻo pe a fesili mai i se mea na e faia. Ae faalogologo lelei, ma ia iloa mai o loo e faalogo atu. Mafaufau muamua ae e te leʻi tali atu. Ua tele ulugalii ua leva ona nonofo ae faatoʻā malamalama mulimuli ane, e sili ona tāua le tausia o le fealofani, nai lo le mālō i se finauga.
▸ Ia iloa le taimi e faalologo ai. “Ia faalogologo lelei tagata uma, ae aua le vave ona tautala, ma aua foʻi le vave ona ita.” (Iakopo 1:19) E aunoa ma se masalosalo, o se faasinoala e sili ona tāua ina ia maua se faigāmalaga manuia a se ulugalii, o fesootaʻiga lelei. O lea la, aiseā ua fai mai ai le Tusi Paia e iai foʻi “ona po e faalologo ai?” (Failauga 3:7) O le taimi lea e ao ai ona faalogologo lelei ma uaʻi atu, auā o se vala e tāua tele i lua fesootaʻiga, o lou malamalama lea i ona faalogona, ma māfuaaga e manatu ai faapea.
▸ Ia faalogologo ma le alofa. “Ia olioli faatasi ma ē o loo olioli; ia fetagisi faatasi ma ē o Roma 12:15) E tāua tele le malamalama i lagona o lou toʻalua ina ia lelei ai lua fesootaʻiga, ma e lagonaina ai foʻi lagona loloto o iā te ia. O le a aogā lea e maua ai se siʻomaga o le feavataʻi ma le amanaʻia o le isi, e tusa o lua manatu ma faalogona. Na fai mai Nela, o se tamaʻitaʻi mai Pasili ua 32 tausaga o lana faaipoipoga, e faapea, “Pe a ma talanoa i o ma faafitauli, ou te faalogo lelei atu ia ou malamalama i manatu ma lagona o Manuelu.” O lea la, a fai mai se tala a lou toʻalua, ua oo loa i le taimi e te “faalologo ai” ma le alofa ma taumafai ia e malamalama.
loo fetagisi.” (▸ Ia fai ma masani le faailoa atu o lou talisapaia. “Ia faaalia foʻi lo outou loto faafetai.” (Kolose 3:15) O ulugalii e lelei a latou faaipoipoga, e iai lo latou uiga e taumafai ia faailoa atu i o latou taʻitoʻalua lo latou talisapaia o i latou. Ae ua avea le pisi o aso faisoo ma mea ua lē amanaʻia ai e nisi lea vala tāua e fesootaʻi ai, ma manatu faapea, atonu o loo fiafia lona toʻalua. Ua fai mai Dr. Ellen Wachtel, “E mafai e le tele o ulugalii ona faailoa atu le talisapaia o le tasi o le isi, pe a manatunatu i ai.”
Ua sili ona manaʻomia e fafine le faamautinoa atu o le alofa ma le talisapaia o ia e lana tane. O lea la, e tele mea e mafai e outou tane ona faia e faaleleia ai a outou faaipoipoga ma faafiafia ai a outou avā, ma tou fiafia ai foʻi, pe a manatua, ia fai atu se tala e faaalia ai lou talisapaia o uiga ma mea lelei ua faia e lau avā.
E lē na o faamatalaga e tāua e faailoa atu ai le alofa, ae o mea foʻi e fai. Pe a e sogi pe paʻi atu ma le alofa i lau avā, ua sili atu ona faailoa atu ai lou alofa nai lo na o upu. Ona e taʻu atu ai, e pele o ia iā te oe, ma e te manaʻomia o ia. Ia vili i ai, pe fai se tusi i le telefoni e faapea, “Ua ou misia lava oe,” pe faapea “O ā mai le aso?” Pe afai na gata lava i aso o lua feoaʻi ona e toʻaga e fai tala faapena i lau avā, e aogā tele la lou toe faamasani e fai. Ia taumafai pea ia e iloa po o ā mea e faafiafiaina ai o ia.
Ua sili ona talafeagai upu na fai atu e le tinā o Lemuelu le tupu o Isaraelu iā te ia, e faapea: “O lana tane foʻi ua vivii iā te ia. ‘E toʻatele fafine e amio lelei i latou; a o oe, ua faasilisili oe iā i latou uma.’” (Faataoto 31:1, 28, 29) O lea la, o le ā se taimi lata mai nei na e faamālō ai i lau avā? Ae faapefea oe le avā i lau tane?
▸ Ia vave ona faamagalo. “Aua neʻi goto le lā o tumau pea lo outou ita.” (Efeso 4:26) O le mea moni e lē maʻalofia, o le a iai ni masei i le lua va. O lea la, e ese le tāua o le fefaamagaloaʻi. O Clive ma Monika mai i Aferika i Saute, ua 43 tausaga o le la faaipoipoga, ma ua la iloa le tāua tele o lea fautuaga mai le Tusi Paia. Ua fai mai Clive, “E ma te taumafai lava e faatino le taʻiala o loo i le Efeso 4:26, ma ia vave ona fefaamagaloaʻi, ona e faafiafia ai le Atua. Ona maua ai lea o ni lagona lelei, ma momoe ai ae ua iai le loto fuatiaifo mamā, toe lelei ai foʻi ma le moe.”
Ua faapea mai ma le poto se faataoto anamua: ‘O le viiga foʻi lea, ina ua lē manatua le agaleagaina.’ (Faataoto 19:11) E ioe i ai Aneta lea na taʻua muamua i lea manatu, ma faaopoopo mai: “E lē mafai ona lelei se faaipoipoga, pe a leai le uiga lea o le faamagalo.” Ua ia faamatala le māfuaaga e faapea: “Afai e leai, e faaleagaina e le ita ma le lē talitonu le faaipoipoga. Ae o le loto faamagalo e faamalosia ai le faaipoipoga ma māfana ai foʻi ma le lua mafutaga.”
Afai ua tigā le loto o lou toʻalua ona o oe, aua e te manatu e ao lava ona ia faamagalo ma faagalo. Ina ia tausia le filemu, e masani lava ona manaʻomia ona e faia se mea e lē faigofie ona faia e tagata faaipoipo. O lou fai atu lea, o oe ua sesē. Ia fai atu i le agaga maulalo e faapea: “O aʻu ua sesē, ma ou te faatoese atu.” O lou faatoese atu ma le agaga maulalo, e amanaʻia ai oe e lou toʻalua, ma atiaʻe ai se lua mafutaga e faatuatuaina e le tasi le isi, ma atili ai ona e maua le filemu o le mafaufau.
▸ Ia faamaoni i lau faaipoipoga ma lou toʻalua. “Ua lē toe toʻalua ai [le tane ma le avā], ae ua avea i laʻua ma tino e tasi. O ē ua faatasia e le Atua, aua neʻi tuueseeseina e se tagata.” (Mataio 19:6) Ua uma ona lua tautō i luma o le Atua ma tagata, faapea ma lou toʻalua, o le a lua faatasi pea, e tusa lava pe tutupu ni faafitauli. * O le faamaoni, e lē na o se matafaioi e tusa ai ma le tulafono. Ae ua uunaʻia e le alofa moni mai le loto, ma ua faaalia ai lou āva ma lou faaaloalo i lau paaga faapea foʻi ma le Atua. Ia aua lava neʻi faaleagaina le lua mafutaga paia i le faatafai pe tilotilo faamanaia i isi, ae ia tau o lou toʻalua e naunau alofa i ai ou mata.—Mataio 5:28.
▸ O le lē manatu faapito e faamalosia ai le faamaoni. “Ia vaavaai ma le naunau e lē gata i au lava mea, ae i mea foʻi e lelei ai isi.” (Filipi 2:4) O se tasi o auala e faamalosia ai le faaipoipoga, o le faamuamua lea o manaʻoga ma mea e fiafia ai lou toʻalua. Ua 20 tausaga o le faaipoipoga a Felemi, ma e fesoasoani o ia i le faiga o feʻau i le fale, ona e faigaluega lana avā. “Ou te fesoasoani iā Rita i le faia o le kuka ma galuega faamamā, ma isi galuega, ina ia maua ai sona taimi ma lava lona malosi e fai ai mea e fiafia i ai.”
E Tauia le Taumafai
Ua iai nisi ua fiu ona o le faigatā o le taumafaiga ia sologa lelei le la ulugalii. Peitaʻi ane, aua le avea faafitauli ma mea o le a toe fulitua ai i mea lelei sa e faia ina ia taulau ai le lua faaipoipoga, po o le taimi lea ua alu ma taumafaiga ina ia sologa lelei ai le lua faigāmalaga o se ulugalii.
Ua fai mai Siʻu, o se alii ua 33 tausaga o ia maua se faaipoipoga fiafia, “Afai e te faamaoni i au taumafaiga ma ia faaalia lou manaʻo e taulau lau faaipoipoga, o le a faamanuiaina oe e Ieova.” O le lua felagolagomaʻi ma le faamaoni i taimi faigatā, ma le lua fiafia faatasi i taimi lelei, o le a faamalosia ai oulua ia avea ai le lua faaipoipoga fiafia e pei o se faigāmalaga manuia.
[Faaopoopoga i lalo]
^ pala. 6 Na taʻua e Iesu e faapea, e pau le mea e mafai ai ona tatala le faaipoipoga, ma saʻoloto ai e toe faaipoipo i le silafaga a le Atua, o le faitaaga, po o le feusuaʻi ma se isi e ese mai lona toʻalua.—Mataio 19:9.
^ pala. 9 Ua suia nisi o igoa i lenei mataupu.
^ pala. 22 Pe a fai e se tasi le mulilua, ua tuu atu e le Tusi Paia i lē ua lē agasala e filifili pe fia faateʻa i lona toʻalua, pe leai. (Mataio 19:9) Tagaʻi i le mataupu i le Awake! o Aokuso 8. 1995. “The Bible’s Viewpoint: Adultery—To Forgive or Not to Forgive?”
[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 22]
Ua pei le Tusi Paia o se faafanua e faatonutonuina ai le faaipoipoga
[Pusa/Ata i le itulau 23]
Pe a manaʻomia ona lua talanoa i se faafitauli
▪ Tuu i se taimi e lua te lē o vaivai ai ma lē lavavā.
▪ ʻAlofia le faitio; ia vaai i itū e lelei ai le isi.
▪ ʻAlofia le faasalavei a o tautala le isi; ae auauaʻi e tautala ma faalogo.
▪ Ia faailoa atu lou amanaʻia o ona faalogona.
▪ Ia faaalia le malamalama e tusa lava pe eseese lua manatu.
▪ Ia magafagafa ma fetuutuunaʻi.
▪ Ia faatoese atu i le agaga maulalo pe a e sesē.
▪ Faailoa atu lou talisapaia ma lou alofa.
[Pusa/Ata i le itulau 24]
Ina ia maua se faaipoipoga fiafia
▪ Ia manatua pea taʻiala a le Tusi Paia e faamautū ai faaipoipoga.
▪ Ia faaavanoa le taimi mo lou toʻalua.
▪ Ia atiaʻe le māfana, alofa ma le uaʻi atu.
▪ Ia avea oe o sē faatuatuaina ma faamaoni.
▪ Ia agalelei ma faaaloalo.
▪ Ia tau fai galulue i feʻau i le fale.
▪ Ia fai lau vaega ia maua ai talanoaga fiafia.
▪ Ia talanoa i mea e toē faatasi ai, ma mālōlō faatasi.
▪ Ia taumafai pea ia faamautū le lua faaipoipoga.
[Pusa/Ata i le itulau 25]
Manatu e te mafaufau i ai
▪ O le ā le mea e sili ona manaʻomia mai iā te aʻu e faaleleia ai laʻu faaipoipoga?
▪ O ā ni mea ou te faia e faatino ai?