Fualaau Mai Fomaʻi—Faaaogā Saʻo ma le Faaaogā Sesē

NA FAALOGO se teine e igoa iā Angie o faapea ona mātua, o fualaau a lona tuagane e aogā e taofiofi ai lona fia ʻai. O le popole o Angie e lē fia lapoʻa na amata ai ona inu faananā fualaau a lona tuagane, e tasi le fualaau mo ni nai aso. Ina ia aua neʻi iloa e ona mātua, na fai i sana uō o loo inu foʻi ni fualaau faapena, e avatu ni ana fualaau. *

Aiseā ua faaaogā sesē ai fualaau e faatonu mai e fomaʻi. O se tasi o māfuaaga, ona e mauagofie, atonu o loo iai i aiga. Lona lua, o loo iai i talavou le manatu sesē, e lē o faia se mea sesē pe a inu fualaau e aunoa ma le faatonu mai e fomaʻi. Lona tolu, ona e foliga mai e lē leaga nei fualaau e pei o fualaau faasāina. O le manatu o nisi talavou, ‘Afai ua faatonu mai e inu e tamaiti, atonu la e lē afāina pe a ou inuina.’

E moni, a faaaogā lelei fualaau mai fomaʻi, e ono faaleleia ai le soifua mālōlōina ma le olaga, ma faasaoina ai le ola. Ae e lamatia ai pe a faaaogā sesē, e pei lava o fualaau faasāina. O se faataʻitaʻiga, pe a faaaogā sesē le fualaau e faaala ai mata, e ono pē ai le fatu pe oso ai le maʻi lili. Ae o isi fualaau, e ono faagesegese ai le mānava ma oti ai lava. E ono lamatia foʻi le ola pe a inu faatasi fualaau eseese, pe inu ma le ava malosi. I le amataga o le 2008, na taʻua ai e se nusipepa le maliu o se alii lauiloa i ata tifaga “ona na ia inu faatasi fualaau  eseese e ono, o fualaau e faatoʻafilemu ai, fualaau moe, ma fualaau o mea tigā.”

O le isi lamatiaga e iai, o le pulea lea e fualaau. Pe a sesē māfuaaga e inu ai fualaau, e ono afāina ai e pei lava o fualaau faasāina, ona e faagaee ai le vaega o le faiʻai e tupu ai le fiafia, ma avea o se mea e manaʻo pea i ai. Afai e faaaogā sesē fualaau, e lē maua ai se fiafia tumau pe aogā i se tagata e feagai ai ma le olaga, ae ua atili ai ona tele faafitauli. E ono tupu tele ai le popole, le mafatia, faaleagaina le soifua mālōlōina ma le ola e pei ona masani ai, ma oo ai ina pulea e fualaau, po o aafiaga uma foʻi na. O le faaaogā sesē o fualaau e iʻu ai i faafitauli i aiga, i aʻoga, ma galuega. E faapefea la ona iloa po o faaaogā tatau fualaau na faatonu e le fomaʻi?

O Saʻo pe Sesē le Faaaogāina?

E iloa o loo faaaogā tatau fualaau na tusi mai e le fomaʻi, pe a inu e tusa ma le faatonuga a le fomaʻi, o lē e malamalama lelei i lou maʻi. O lona uiga, ia inu le inumaga saʻo, i le taimi na faatonuina, i le auala saʻo, mo le maʻi lea na vaai e le fomaʻi. E ui i lea, e iai lava ni āuga lē lelei e ono tutupu mai i na fualaau. Pe a tupu lenā mea, alu loa e vaai le fomaʻi. Atonu e toe tusi mai se isi fualaau pe taofi foʻi. E faapena foʻi fualaau e mafai ona faatau e aunoa ma se pepa mai le fomaʻi: Faatoʻā faaaogā lava pe a manaʻomia moni, ma ia mulimuli lelei i faatonuga o loo tusia i le pepa fualaau.

E ono lamatia ola o tagata pe a inu sesē fualaau, ma lē usitaʻi i le tele o le inumaga, pe faaaogā fualaau a le isi tagata, pe sesē le auala e inu ai. O se faataʻitaʻiga, e iai fualaau e tatau  ona folo atoa ina ia faasolosolo malie lona aogā i le tino. Ae e faaaogā sesē e nisi tagata ona e latou te nuti, pe lamu, pe nuti ma sogisogi i ai, pe palu i le vai ona tui lea i o latou tino. Atonu e fiafia ai ona ua lele, ae o le laasaga muamua foʻi lea i le pulea e fualaau. O le mea e sili ona leaga ona e mafai ona oti ai.

I le isi itu, afai o loo saʻo ona inuina e se isi fualaau ua faatonu mai e le fomaʻi, ae e masalosalo ua faasolo ina ola faalagolago i fualaau, e ao ona vave taʻu i le fomaʻi. E iloa e le fomaʻi le auala e faaleleia ai lea tulaga ma togafiti foʻi ma le maʻi.

Ua atagia mai i le tele o le faaaogā sesē o fualaau eseese le faigatā o o tatou taimi. Ua matuā ōia aiga ae sa tatau ona avea ma sulufaʻiga e mapu i ai mai mafatiaga o aso faisoo. Ua mou atu amioga tatau ma faatulagaga faaleagaga, faapea ma le faatāuaina o le ola. (2 Timoteo 3:1-5) Ua aunoa ma se faamoemoe mo se lumanaʻi lelei. Ua na o faafitauli ma puapuaga o loo opea mai i le tafatafāilagi. O lea, ua ola tagata mo na o le asō ma suʻe le mea e fiafia ai, e ui lava e leaga ai. Ua faapea mai le Tusi Paia: “A leai se faaaliga, e faasalalauina [lē pulea] le nuu.”—Faataoto 29:18.

Afai o oe o se matua, e mautinoa lava e te manaʻo e puipui lou aiga mai tulaga faalētonu ua iai i amioga ma le itu faaleagaga i le lalolagi. E faapefea ona e faia lenā mea? Ma o fea e maua mai ai se taʻitaʻiga lelei ma se faamoemoe mautinoa auā se lumanaʻi fiafia? E talanoaina na fesili i mataupu o sosoo mai.

[Faaopoopoga i lalo]

[Pusa i le itulau 4]

Ia Maua Le Mea E Fiafia Ai

O nisi tagata, e suʻe so o se mea e fiafia ai ma maua ai lana lele. O mea e sili ona afāina ai, o le sinifi lea i vailaau e fufulu ai fale, o vali atigilima, vailaau polesi fale, penisini, kelū, penisini o afi, vali, ma isi mea faapena. Pe a sogisogi i vailaau, e vave ona oo le aava i le faiʻai ma lagona ai loa e pei ua lele.

O se isi faiga e lamatia ai, o le faaaogā sesē lea o fualaau masani, ona o loo iai vailaau malolosi, pe e oso ai foʻi le fia moe. Pe a soona inuina, e ono afāina ai faalogona o le tino, aemaise le faalogo ma le vaai, ma e ono fenumiaʻi ai le mafaufau, pe iloa atu mea e lē o iai moni, pe e pē ai le tino, ma tigā ma le manava.

[Pusa i le itulau 5]

“Togafiti E Maua Ai Fualaau”

Ua taʻua e se tusi faafomaʻi e faapea: “E masani i tagata e faaaogā sesē fualaau ona fai togafiti ina ia maua ai. E aofia ai i nei faiga le valaau i fesoasoani mo faalavelave faafuaseʻi, pe alu e vaai le fomaʻi ae ua lata ona manava, e musu e siaki lelei e le fomaʻi, pe suʻe pe toe ave i se isi fomaʻi, pe e masani ona leiloa ana pepa talavai, pe nofo ma sui mea ua tusia i pepa talavai, ma e musu e aumai lipoti mai isi fomaʻi pe vili i ai mo ona pepa maʻi. O tagata e faaaogā sesē fualaau, ma tagata ua pulea e fualaau ae lē o togafitia, e fesuisuiaʻi a latou fomaʻi ina ia tele ni talavai e maua ai.”

E tolu ituaiga o fualaau o loo taʻua i lalo e masani ona faaaogā sesē:

▪ Opioids—fualaau e aogā i mea tigā

▪ CNS Depressants (fualaau mo neula)—e faatoʻafilemu ai le mafaufau ma moe ai

▪ Stimulants—e aogā mo tamaiti e faigatā ona nofo lelei, ma ē e maua i le maʻi moe, pe ova le mamafa *

[Faaopoopoga i lalo]

[Pusa i le itulau 6]

TAʻIALA I LE FAAAOGĀ LELEI O FUALAAU MAI FOMAʻI

1.Mulimuli lelei i faatonuga.

2.Aua le suia le inumaga e aunoa ma le faatonu mai e le fomaʻi.

3.Aua e te nofo ma taofi le inuina o fualaau na faatonu mai e le fomaʻi.

4.Aua le nutiina pe vaevae fualaau seʻi vaganā ua faatonu mai.

5.Ia e iloa pe avea le fualaau ma mea e afāina ai lou aveina o le taavale ma isi mea e fai.

6.Ia e fesili pe afāina lou inu faatasi o le fualaau ma le ava, po o isi fualaau masani.

7.Taʻu i le fomaʻi pe afai sa e faaaogā muamua fualaau faasāina, po o le ava ma mea faapena.

8.Aua le inuina fualaau ua faatonu e le fomaʻi mo isi, ma aua le aveina au fualaau e inu ai isi. *

[Faaopoopoga i lalo]