Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Aafiaga o le Popole

Aafiaga o le Popole

Aafiaga o le Popole

O le ā e tupu pe a e faanatinati e puʻe lau pasi po o se nofoa afi? E te faalogoina lava le alu i luga o lou toto ma ua tātā vale lou fatu. Ae e tusa lava pe misi lau pasi, e toe foʻi lava i le tulaga masani le tātā o lou fatu ma lau mānava.

E UI i lea, e iai le eseesega o lenā tulaga ma se popolega faaumiumi o lua feagai. E umi se taimi ona faatoʻā teʻa lea o le popole, tigā o le tino, maualuga o le toto, ma le tigā o le manava. Ae e toʻatele tagata o loo galulue i galuega e latou te manatu e lē maua ai se lumanaʻi, ua iloa, e tumau pea na faalogona. O lea, e faapefea ona aafia lou tino ma lou soifua mālōlōina i lou popole?

Aafiaga o le Tino i le Popole

Ua faamatala e Dr. Arien van der Merwe, o sē e poto i lea mataupu, le aafiaga e oo i lou tino ona o le popole. E vave lava ona “faamatuu mai le tele o homone po o vailaau eseese i lou tino atoa, ma sauniuni ai ou totoga uma mo se mea e tupu faafuaseʻi mai.”

O lona uiga, o lea ua e nofo sauni e gaoioi vave, ma e aafia ai ou lagona uma, e aofia ai le vaai, faalogo, ma le paʻi. E vave foʻi ona gaoioi lou faiʻai, ma faamatuu mai e ou fatupuipui (adrenal gland) homone malolosi e toe faaolaola ai musele o lou tino, ma lou fatu, o ou māmā, ma isi totoga e tusa ma le manaʻoga e taulima ai le faafitauli.

O lea, pe a tupu se faalavelave faafuaseʻi, o le vave ona gaoioi o lou tino, e faasao ai lou ola, e pei o lou oso ese mai le auala o se taavale o loo sau. Peitaʻi, e iai le eseesega ma le popole faaumiumi.

Pe a Faaumiumi le Popole

Ae faapefea pe a umi se taimi o sauniuni lou tino mo se faalavelave? O le a tumau pea ona tigā lou tino, tātā vale lou fatu, maualuga lou toto ma le gaʻo i le toto, faapea lou suka, homone, ma isi vailaau o loo taamilomilo ai i lou toto. O nei vailaau e aogā mo na o sina taimi puupuu, ae a faaumiumi ona taamilomilo ai i lou toto, e iʻu ina faaleagaina ai ou totoga. O le ā e iʻu i ai?

Ua amata ona tigā lou tua, lou ulu, maso o le ua, ma isi foʻi maso. E tusa ma faamatalaga a fomaʻi, o āuga na o le faaumiumi o le popole. O le umi ona popole e mafai ona afāina ai lou tomai, ma e lē fiafia ai i au mea e fai, ma faaleaga ai faiā ma isi. E tigā ai foʻi le manava, maua i le manava tatā, ma tigā le faaʻī. E faasolo lava ina matuiā āuga o le popole faaumiumi. E pē ai le tino, pē ma le fatu, leaga ai fatugaʻo, maua ai i le maʻi fatu, ma le maʻi suka.

Ua faapea mai Van der Merwe, “O le faaumiumi o le popole e faamatuu mai ai e le tino le vailaau o le cortisol, ma oo ina faaputu ai le gaʻo i le manava ma le tua.” E maua ai foʻi i maʻi o le paʻu. O le umi ona popole e oo ai foʻi i mafatiaga o le mafaufau, e maitaita, ma ua vaivai. E galogalo ai foʻi mea ma faigatā ona uaʻi atu. E matuā aafia ai foʻi faiga e puipuia ai le tino mai i faamaʻi, ma faigofie ona maua ai le tagata i so o se maʻi, e iai le fulū, po o le kanesa, ma isi maʻi tugā.

E matuā aafia ai lava o tatou mafaufau, tino, faalogona, ma le itu faaleagaga i le popole, o lea, e manaʻomia ona tatou iloa le auala e pulea ai. Peitaʻi, e tatou te lē mananaʻo e taofiofi le tali mai a le tino pe a tatou popole. Aiseā?

E faatusaina le popole i se solofanua ulavale, ona e fiafia ai le tagata tiʻetiʻe solofanua, e aogā pe a pulea lelei. E faapena le popole pe a mafai ona pulea, e fiafia ma tiotio ai, ma uunaʻia ai i tatou ia toʻaʻaga, sogasogā, ma ola mālōlōina ai. Peitaʻi, afai e soona ulavale le solofanua ma lē mafai ona taofiofi, e ono lamatia ai o tatou ola.

E faapefea la ona pulea le popole ina ia tele mea e mafai ona faia i le olaga? O le a talanoaina i le mataupu e sosoo mai auala e pulea ai le popole ma le auala e tatou te gaoioi ai.

[Pusa i le itulau 13]

FAIA I SE ʻAUALA OFOOFOGIA’ E LĒ E ATAMAI MA ALOFA

E ese ai mai i manatu taatele, o gaoioiga a o tatou tino pe a popole, e lē māfua ona e faapea na tutupu mai tagata i meaola. Ae o o tatou tino lavelave ma matagofie, ua faia e se Mataisau atamai. O se faataʻitaʻiga, o le faiga lavelave i o tatou tino e faatoʻa ai le toto, e tetee ai i faamaʻi ma pepē ai manuʻa, ma le faiga i le tino e gaoioi ai pe a popole, ua avea ma faamaoniga o loo iai Lē e atamai ma alofa na faia i tatou.

O na faiga eseese i o tatou tino, ua faamautinoa ai, na “faia [i tatou] i se auala mataʻutia ma ofoofogia.” (Salamo 139:13-16) O sauniuniga alofa faaleagaga ma faaletino a le Atua, faapea le auala ofoofogia na ia faia ai tagata ina ia olioli i le ola, ua mautinoa ai, e lē toe iai se tigā, faanoanoaga, po o le oti i le Parataiso i le lalolagi i le lumanaʻi.—Faaaliga 21:3-5.

[Siata/Ata i le itulau 13]

(Tagaʻi i le lomiga mo le ata atoa)

ĀUGA LEAGA O LE POPOLE FAAUMIUMI I LE TINO

Tigā le ulu

Oʻī o nifo

Tigā le ua

Maʻi fatu

Puta papala

Tigā le tua

Tigā maso