Puleaina o le Ita

I LE silia ma le 2,000 tausaga ua mavae, na faaaogā ai e le faifilosofia Eleni o Aristotle le upu “mapusaga” (faamāmā) e faamatala ai le “purging” po o le matuā aveesea o le tigā o mafatiaga taufaalogona, lea e māfua mai i le matamata i se tala po o se ata mataʻutia. O le uiga o lenei manatu, e teʻa ese atu loa se lagona mafatia sa iai, ona oso aʻe lea o le lagona e fia faafouina le mafaufau.

I le amataga o le senituri ua mavae, na faamatala ai e se fomaʻi faapitoa o neula o Austrian Sigmund Freud, se manatu talitutusa faapena. Na ia faapea mai, pe a lē faailoa atu pe e taofiofi e tagata o latou faalogona lē lelei, e mulimuli ane toe aafia i latou i maʻi o le mafaufau e pei o le maʻilili. Peitaʻi, na maumaututū pea Freud e faapea, e tatau ona faaali atu lou ita nai lo o le taofiofi.

O tausaga talu ai nei, na faia ai e tagata suʻesuʻe se saʻiliʻiliga i manatu e faatatau i le mapusaga i le faagasologa o le vaitausaga e 1970 e oo i le 1980, ma latou maua ai e itiiti pe e leai foʻi ni faamaoniga e lagolagoina ai na manatu. O nei saʻiliʻiliga na māfua ai ona tusi se fomaʻi o le mafaufau o Carol Tavris e faapea: “O le taimi lenei e faamuta ai le lagolagoina o le talitonuga e faapea e aogā le mapusaga (faamāmāina). O le talitonuga i le faaalia o uiga sauā (po o le sasaa atu o faalogona), aveesea o le femisaaʻi, e matuā lē mafai ona faamaonia e suʻesuʻega na faia.”

Na taʻua e se fomaʻi o le mafaufau o Gary Hankins: “Ua faaalia i suʻesuʻega na faia, o le ʻmatuā sasaa uma i fafo’ o le ita e masani ona lē faaitiitia ai le popole, ae e atili ai ona atuatuvale.” Peitaʻi, atonu e lē taitai ioeina e fomaʻi faapitoa o le soifua mālōlōina o le mafaufau le mataupu o le mapusaga (faamāmāina). E ui i  lea, e toʻatele tagata ua maua aogā mai i se isi puna o le atamai, le Tusi Paia.

“Inā Tuu ia le Ita”

O le manatu i le puleaina o le ita, ua faamatalaina ma le matagofie i le Tusi Paia e le faisalamo o Tavita. Na ia taʻua: “Inā tuu ia le ita ma soia le lotoa; aua e te ita! E na o le oo ai ina e faia o se mea leaga!” (Salamo 37:8) O le auala e ʻalofia ai le fai atu o se tala pe faia se mea e te ono salamō mulimuli ane ai, o le aua lea neʻi e “faia” se gaoioiga i le taimi muamua. E moni e faigofie atu le tautala nai lo o le faatino. Ae e mafai lava ona fai! Seʻi o tatou iloiloina ni auala se tolu e mafai ona e puleaina ai lou ita.

Faaitiitia le Pasae Aʻe o le Ita

Ina ia faaitiitia le ita, ia toʻafilemu ma aua le māteletele. Taumafai e ʻalofia le fai atu o se tala e muamua oso aʻe i lou mafaufau. Pe afai ua e lagona ua ova lou lē fiafia ma ua amata ona lē mafai ona pulea ou faalogona, ia faatatau le fautuaga lenei a le Tusi Paia: “O le amataga o finauga e pei o le tatalaina o le vai e se tasi; o lea ia e tuua lea mea a o leʻi tetele le misa.”—Faataoto 17:14.

O le mea lenā na fesoasoani i se tamāloa e igoa iā Siaki ina ia pulea ai lona ita. Sa masani ona onā ma ita le tamā o Siaki. A o tuputupu aʻe Siaki, na ia atiaʻe foʻi se uiga sauā. Ua ia faapea mai: “Pe a ou ita, ou te lagona e pei ua vevela uma loʻu tino. Ma e tele ina ou lafo atu upu sauā ma tatuʻi solo mea.”

E ui i lea, na amata ona suia le tulaga o mea ina ua suʻesuʻe e Siaki le Tusi Paia faatasi ma Molimau a Ieova. Na oo ina malamalama o ia o le fesoasoani a le Atua, na mafai ai ona sui ma iloa ona pulea lelei lona ita. Ma e telē se suiga na ia faia! Ua faamatala mai e Siaki le auala na tali atu ai ina ua palauvale mai ma le ita iā te ia se tagata e la te faigaluega faatasi: “Na vave ona oso aʻe loʻu ita. O le mea muamua na oso mai i loʻu mafaufau, o le fia tagolima atu i ai ma fasi.”

O le ā na fesoasoani iā Siaki e toʻafilemu ai pea? Ua ia faapea mai: “Ou te manatua na ou tatalo, ʻFaamolemole Ieova, fesoasoani mai iā te aʻu ia ou toʻafilemu!’ O le taimi muamua lea na ou lagona ai le filemu ma mafai ai ona ou savali ese e aunoa ma se upu.” Na faaauau pea le suʻesuʻega faale-Tusi Paia a Siaki. Sa ia faaaluina le tele o le taimi e tatalo ma manatunatu loloto ai i mau e pei o le Faataoto 26:20 e faapea: “E mate le afi pe a leai ni fafie.” Mulimuli ane, na mafai e Siaki ona pulea lelei lona ita.

Ia Iloa Ona Faatoʻatoʻa

“O le loto e toʻafilemu o le ola lea o le tino o le tagata.” (Faataoto 14:30) O le faatatauina o lenei upu moni faavae o le Tusi Paia, e mafai ona faaleleia ai le tulaga tau faalogona, faaletino ma le faaleagaga o se tasi. Ia amata ona aʻoaʻoina auala faigofie e toʻa ai lou mafaufau, lea e fesoasoani e faaitiitia ai lagona ita. Ua faamaonia le aogā o auala o loo mulimuli mai i le fesagaʻia o le ita ona o le soona popole naʻuā:

● O le mānava tele i totonu o se tasi lea o auala sili ona lelei ma vave e faaitiitia ai le tuputupu aʻe o lou ita.

● A o mānava tele i totonu, ia fai ma toe taʻua se upu po o se faaupuga lea e te maua ai  le toʻafilemu e pei o le “ia toʻa,” “faagalo,” po o le “faatoʻatoʻa.”

● Ia faaaofia oe i se mea e te fiafia e fai—atonu e faitau se tusi, faalogologo se musika, fai se togālaau, po o nisi lava gaoioiga e te maua ai le toʻafilemu.

● Ia faia e lē aunoa ni faamalositino ma taumafa i meaʻai paleni.

Fetuunaʻi Mea e Te Faatalitalia

Atonu e lē mafai ona e ʻalofia atoatoa tagata po o mea e māfua ai le ita, ae e mafai ona e pulea le auala e te tali atu ai iā i latou po o na mea. E aofia ai i lenei mea le suia o le auala e te mafaufau ai.

O tagata e tele mea e latou te faatalitalia, e telē foʻi le faafitauli o le ita iā i latou. Aiseā? Auā afai e lē taulau se tasi po o se mea na latou matuā faatalitalia, e vave lava ona oso aʻe le lē fiafia ma le ita. Ina ia manumalo mai i lenei tulaga, e ao ona manatua, “e leai se tagata amiotonu, e leai lava se tasi . . . Ua liliuese tagata uma, ma ua lē aogā i latou uma.” (Roma 3:10, 12) O lea la, e mautinoa lava e tatou te lē taulau pe afai e manatu o i tatou po o isi tagata e mafai ona lelei atoatoa.

O se mea atamai ona aua neʻi faatalitalia ni mea se tele mai iā i tatou po o isi tagata. Ua taʻua i le Tusi Paia: “E sesē i tatou uma i mea e tele. Afai e lē sesē se tasi i lana tautala, o le tagata lea ua lelei atoatoa.” (Iakopo 3:2) Ioe, “e leai se tagata e amiotonu i le lalolagi e na te faia pea le mea lelei ma e lē agasala.” (Failauga 7:20) O lea, afai e tatou te faafoliga atu e tatou te lelei atoatoa, o le a iʻu ai i se olaga e tumu i le lē mautonu ma le ita.

Ona o ni tagata lē lelei atoatoa, o i tatou uma lava e ita mai i lea taimi i lea taimi. Peitaʻi o le auala e faaalia atu ai lo tatou ita, o le filifiliga lenā a le tagata lava ia. Na lapataʻia e le aposetolo o Paulo uso Kerisiano: “Pe a outou ita, aua neʻi agasala ai, aua neʻi goto le lā o tumau pea lo outou ita.” (Efeso 4:26) Ioe, o le puleaina o lo tatou ita, e mafai ona faaalia atu ai o tatou faalogona i se auala lelei, o se auala e aogā mo tagata uma e aofia ai.

[Pusa/Ata i le itulau 18]

IA ILOA ONA FAATOʻATOʻA

Faataʻitaʻi ona mānava tele i totonu

Ia faaaofia oe i se mea e te fiafia e fai

Ia faia e lē aunoa ni faamalositino