NA MĀEʻA ona tuufaatasia le Tusi Paia i le uluaʻi senituri T.A. Peitaʻi o aʻoaʻoga na māfua ai le tolutasi, na aliaʻe mai i le silia ma le lua senituri mulimuli ane i le 325 T.A., i le fono i le aai o Naisia i Asia Itiiti lea ua iai nei Take (Turkey). E tusa ai ma le New Catholic Encyclopedia, o lea talitonuga na aliaʻe mai i le Fono i Naisia lea na maua mai ai le uiga aloaʻia o le faaupuga o ʻaʻoaʻoga faa-Kerisiano,’ e aofia ai le upu Atua ma le Keriso. Aiseā na manaʻomia ai ona malamalama i le uiga o le upu Atua ma le Keriso i senituri mulimuli ane ina ua uma ona tuufaatasia le Tusi Paia? Pe e lē o manino i le Tusi Paia nei aʻoaʻoga tāua?

Ina ua avea Konesetatino ma pule toʻatasi o le Emepaea o Roma, na fevaevaeaʻi ai ē ua faapea mai o Kerisiano i le aʻoaʻoga e faatatau i le faiā a le Atua ma Keriso. Po o Iesu o le Atua, po o le mea na faia o ia e le Atua? Ina ia foʻia le faafitauli, na talo e Konesetatino se fono ma taʻitaʻi lotu i Naisia, ina ia aua ai neʻi faatupu e lotu fevaevaeaʻiga i lona emepaea, ae e lē faapea o lona fia iloaina o le mea moni.

Na talosaga atu Konesetatino i le faitau selau o epikopo ina ia malilie i se manatu e tasi, peitaʻi e leʻi taulau ana taumafaiga. O lea, na ia faatūina ai le aʻoaʻoga lavelave e faapea o Iesu e “tino e tasi” (homoousios) ma le Atua. O lenei aʻoaʻoga faa-Eleni e lē faavae mai i le Tusi Paia, ua avea ma faavae autū o le tolutasi ma na taliaina i aʻoaʻoga faavae a lotu. E oo ane i le taufaaiʻuiʻuga o le senituri lona fā, ua taatele le aʻoaʻoga o le Tolutasi e pei ona iai i aso nei, e aofia ai ma le vaega lona tolu o le agaga paia.

Na fetalai Iesu: ʻO ē o loo i le tapuaʻiga moni, latou te tapuaʻi i le Tamā ma le upu moni.’ (Ioane 4:23) O loo taʻua i le Tusi Paia lea aʻoaʻoga moni. (Ioane 17:17) Po o aʻoaʻoina i le Tusi Paia o le Tamā, le Alo ma le agaga paia  o ni peresona se tolu i se Atua e toʻatasi?

O le isi vala, e lē o taʻua i le Tusi Paia le “Tolutasi.” E leʻi fetalai mai foʻi Iesu e tutusa o ia ma le Tamā. Peitaʻi na tapuaʻi atu Iesu i le Atua. (Luka 22:41-44) O le faamaoniga lona tolu, o le faiā a Iesu ma ē na mulimuli iā te ia. Na taʻua e Iesu ona soo o “ona uso” ina ua toetū o ia ma afio i le lagi. (Mataio 28:10) Po o i latou la o ni uso o le Atua Silisili Ese? E leai. O lo latou faatuatua iā Keriso le Alo e toʻatasi o le Atua, ua avea ai i latou ma atalii, ma tasi ai lo latou Tamā. (Kalatia 3:26) Faatusatusa nisi o mau ma faamatalaga mai i le Fono i Naisia.

Talitonuga Faa-Naisia:

“E matou te talitonu . . . e toʻatasi le Alii o Iesu Keriso . . . o lē e tino e tasi ma le Tamā, Atua o Atua, Malamalama o Malamalama, le Atua sili o Atua sili.”

Faamatalaga a le Tusi Paia:

• “E sili loʻu Tamā iā te aʻu [Iesu].”​—Ioane 14:28. *

• “Ou [Iesu] te alu aʻe i loʻu Tamā, ma lo outou Tamā, o loʻu Atua ma lo outou Atua.”​—Ioane 20:17.

• “Ua iā te i tatou le Atua e toʻatasi o le Tamā ia.”​—1 Korinito 8:6.

• “Ia faafetaia le Atua, le Tamā o lo tatou Alii o Iesu Keriso.”​—1 Peteru 1:3.

• “O mea nei ua fai mai ai le Amene [Iesu],. . . o le amataga o mea na faia e le Atua.”​—Faaaliga 3:14. *