1, 2. O le ā le luʻi na fesagaʻia e Iefata ma lona afafine?

UA TAMOʻE atu se teine talavou e faafeiloaʻi lona tamā. Ua matuā fiafia o ia ina ua vaaia lona tamā ua toe foʻi saogalemu mai i se taua. O le manumalo o lona tamā, na māfua ai ona ia siva ma pese ma le fiafia. Ae o le gaoioiga ma faamatalaga o le a faia e lona tamā, o le a faateʻia ai o ia. Sa saeia e lona tamā ona ofu ma tagi leotele ma faapea atu: “Auē, loʻu afafine e! Ua e tuia loʻu fatu.” Na faailoa atu lea e le tamāloa i lona afafine, sa ia faia se tautoga iā Ieova o le a suia atoatoa ai le olaga o lona afafine. O le uiga o lana tautoga, o le a lē faia se tane po o se fanau a lona afafine. Peitaʻi, na vave ona ia tali atu i lona tamā ma faalaeiauina o ia ina ia tausisi i lana tautoga ua faia iā Ieova. O lana tali na faailoa mai ai lona mautinoa atoatoa o so o se mea e finagalo i ai Ieova e mo lona lelei. (Faama. 11:34-37) Sa matuā mitamita lona tamā ina ua vaai atu i lona faatuatua, ona sa ia iloa o le a faafiafiaina Ieova i lona agaga faataulaga.

² Sa faatuatuaina atoatoa e Iefata ma lona afafine Ieova, ma lana auala e faia ai mea. Sa laʻua faamaoni e ui e leʻi faigofie. Sa laʻua fia maua le finagalo malie o Ieova, ma o le mea lenā e sili ona tāua nai lo o se mea e la te faataulagaina.

3. E faapefea i le faaaʻoaʻoga a Iefata ma lona afafine ona fesoasoani iā i tatou i aso nei?

³ E lē faigofie i taimi uma ona faatuatua iā Ieova. E manaʻomia ona tatou “finafinau mo le faatuatua.” (Iuta 3) Ina ia tatou faia faapea, seʻi o tatou iloiloina le auala na tumau ai Iefata ma lona afafine e ui i luʻi na laʻua fesagaʻia. Na faapefea ona la faatuatua pea iā Ieova?

4, 5. (a) O le ā le faatonuga na avatu e Ieova i tagata Isaraelu ina ua toetoe ulu atu i le Nuu Folafolaina? (e) E tusa ai ma le Salamo 106, o le ā na tupu i le nuu o Isaraelu ona o lo latou lē usiusitaʻi?

⁴ E lē taumatea na vaaia pea e Iefata ma lona afafine i aso uma, iʻuga leaga o le lē usitaʻi o le nuu o Isaraelu iā Ieova. E toetoe 300 tausaga muamua atu, na faatonuina ai e Ieova Isaraelu e fasiotia tagata uma e tapuaʻi i atua sesē i le Nuu Folafolaina, peitaʻi e latou te leʻi usiusitaʻi. (Teu. 7:1-4) O le toʻatele o tagata Isaraelu na faataʻitaʻi i tagata Kanana o ē na tapuaʻi i atua sesē, ma ola i ni olaga lē mamā.—Faitau le Salamo 106:34-39.

⁵ O le lē usiusitaʻi o Isaraelu, na lē puipuia ai e Ieova i latou mai i o latou fili. (Faama. 2:1-3, 11-15; Sala. 106:40-43) Na matuā faigatā lava ona tumau le faatuatua o aiga na alolofa iā Ieova i na taimi faigatā. Peitaʻi, o loo taʻua i le Tusi Paia ni tagata faatuatua e pei o Iefata ma lona afafine, Elekana, Hana, ma Samuelu. Na latou maumauaʻi e faafiafiaina Ieova.—1 Samu. 1:20-28; 2:26.

6. O ā taaʻiga a le lalolagi i aso nei, ma o le ā e tatau ona tatou faia?

⁶ E talitutusa lava mafaufauga ma amioga a tagata i aso nei ma tagata Kanana. Ua uaʻi atu o latou olaga i feusuaʻiga, faiga sauā, ma tupe. Peitaʻi, ua aumaia e Ieova iā i tatou lapataʻiga manino. Ua finagalo Ieova e puipuia i tatou, e pei foʻi ona ia finagalo e puipuia tagata Isaraelu mai i taaʻiga leaga. Po o le a tatou aʻoaʻoina ni lesona mai i a latou mea sesē? (1 Kori. 10:6-11) E tatau ona tatou faia ni taumafaiga malolosi e teena ai mafaufauga a le lalolagi. (Roma 12:2) Po o le a tatou faia le mea sili ina ia faia ai faapea?

7. (a) O le ā na faia e tagata o Iefata iā te ia? (e) O le ā le auala na tali atu ai Iefata?

⁷ I aso o Iefata, na sauāina Isaraelu e Filisitia ma tagata Amoni, ona o lo latou lē usiusitaʻi iā Ieova. (Faama. 10:7, 8) E lē gata i nuu na tetee ane, ae na feagai foʻi Iefata ma teteega mai i ona uso ma taʻitaʻi o Isaraelu. O le ʻinoʻino ma le lotoleaga o ona uso, na latou tuliesea ai Iefata mai i lona fanua. (Faama. 11:1-3) E leʻi faatagaina e Iefata o latou uiga leaga e aafia ai o ia. E faapefea ona tatou iloa? Talu ai sa vave ona ia gaoioi ina ua talosaga atu toeaina o le nuu ina ia fesoasoani atu iā i latou. (Faama. 11:4-11) O le ā atonu na uunaʻia Iefata ina ia faia faapea?

8, 9. (a) O ā mataupu silisili i le tulafono a Mose atonu na fesoasoani iā Iefata? (e) O le ā le mea sa sili ona tāua iā Iefata?

⁸ O Iefata o se toa malosi ma sa ia malamalama lelei i le talafaasolopito o Isaraelu  faapea le tulafono a Mose. Na ia aʻoaʻoina tapulaa a Ieova i le mea saʻo ma le mea sesē, e ala i le auala na feutagaʻi ai Ieova ma ona tagata. (Faama. 11:12-27) Na faaaogā e Iefata mea na ia iloaina e faavae ai ana filifiliga. Na ia malamalama lelei i le silafaga a Ieova i le loto ita ma le tauimasui, ma le finagalo o Ieova i ona tagata ina ia fealofani. E lē gata i lea, na ia aʻoaʻoina foʻi mai i le Tulafono le auala e feutagaʻi ai ma isi, e oo lava i ē na feita iā te ia.—Faitau le Esoto 23:5; Levitiko 19:17, 18.

⁹ Atonu na fesoasoani foʻi iā Iefata le faaaʻoaʻoga a Iosefa. Atonu sa ia aʻoaʻoina le auala na faaalia ai e Iosefa le alofa mutimutivale i ona uso e ui ina latou feita iā te ia. (Kene. 37:4; 45:4, 5) O le manatunatu i lenā faaaʻoaʻoga atonu na uunaʻia ai Iefata e tali atu i le auala e faafiafiaina ai Ieova. Na matuā tigā lava Iefata ona o mea na faia e ona uso. Ae na sili atu ona tāua iā Iefata lona tau mo le suafa o Ieova ma ona tagata, nai lo o ona lava faalogona. (Faama. 11:9) Sa ia maumauaʻi e faaalia pea le faatuatua iā Ieova. O le faia faapea na faamanuia ai Ieova iā te ia ma Isaraelu.—Epe. 11:32, 33.

10. E faapefea ona tatou faaaogāina mataupu silisili a le Atua e tatou te gaoioi ai o ni Kerisiano i aso nei?

¹⁰ Po o le a tatou mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Iefata? O le ā e tatou te faia pe a faatigā mai se uso, pe e lē lelei le auala e feutagaʻi ai ma i tatou? E lē tatau ona tatou faatagaina o tatou faalogona tigā e taofia ai i tatou mai i le auauna atu iā Ieova. Aua le taofia le auai i sauniga faapea le faatasitasi ma le faapotopotoga. Seʻi o tatou faaaʻoaʻo iā Iefata ma usiusitaʻi iā Ieova. O le faia faapea, o le a tatou taulau manuia ai i tulaga faigatā, ma avea ai i tatou ma faaaʻoaʻoga lelei.—Roma 12:20, 21; Kolo. 3:13.

11, 12. O le ā le tautoga na faia e Iefata, ma o le ā e aofia ai?

¹¹ Na iloa e Iefata e na te manaʻomia le fesoasoani a le Atua, ina ia faasaʻoloto ai Isaraelu mai i tagata Amonī. Na folafola e Iefata iā Ieova, pe afai e tuuina atu e Ieova le manumalo iā te ia, o le a ia foaʻi atu “o se taulaga mū” le tagata muamua e sau i fafo mai i lona fale pe a foʻi mai i le taua. (Faama. 11:30, 31) O le ā le uiga o lenā mea?

¹² E ʻinoʻino Ieova i le taulaga e faia i tagata, o lea e lē o le ituaiga taulaga lenā na sauni Iefata e fai. (Teu. 18:9, 10) I lalo o le Tulafono, o le taulaga mū o se meaalofa faapitoa lea e avatu atoa e se tagata iā Ieova. O le uiga la o le tautoga a Iefata, o le tagata o le a foaʻi atu iā Ieova, e auauna o ia i le faleʻie paia mo lona olaga atoa. Na faafofoga Ieova i le talosaga a Iefata, ma foaʻi atu iā te ia le manumalo aʻiaʻi. (Faama. 11:32, 33) O ai la o le a foaʻi atu e Iefata iā Ieova?

13, 14. E faapefea i le Faamasino 11:35 ona atagia mai ai le faatuatua o Iefata?

¹³ Seʻi mafaufau i le vaaiga na faamatalaina i le amataga o lenei mataupu. O le tagata muamua na sau i fafo mai le fale ina ua foʻi mai Iefata i le taua, o lona afafine pele ma e pau lea o lana fanau. Po o le a faamaoni Iefata i lana tautoga? Po o le a ia avatu lona afafine e auauna iā Ieova i le faleʻie paia mo lona olaga atoa?

¹⁴ O mataupu silisili i le Tulafono, e lē taumatea na fesoasoani iā Iefata i le faia  o le filifiliga saʻo. Atonu na ia manatuaina upu o loo i le Esoto 23:19, lea na poloaʻia ai tagata o le Atua ina ia lotomalilie e avatu le mea sili mo Ieova. Na faapea mai foʻi le Tulafono, pe a fai e se tasi se tautoga iā Ieova, “e lē tatau ona ia solia ana upu. E ao ona ia faia e tusa ma upu uma ua sau mai i lona gutu.” (Nu. 30:2) E pei o le auauna faamaoni o Hana, lea atonu na soifua foʻi i lenā vaitaimi, na tatau foʻi ona tausisi Iefata i lana tautoga, e ui na ia iloa le faigatā tele iā te ia ma lona afafine. O le a lē mafai ona fai se fanau a lona afafine ona o le a ia galue i le faleʻie paia. O le a leai la se tasi e faaauauina le gafa o Iefata ma nofoia ona fanua. (Faama. 11:34) E ui i lea, na faapea mai ma le faatuatua Iefata: “Na ou tautō iā Ieova, e lē mafai foʻi ona ou toe faafoʻi mai.” (Faama. 11:35) Na talia e Ieova le taulaga mataʻina a Iefata ma faamanuia iā te ia. Pe anafai o oe o Iefata, po o le a e faamaoni i lau tautoga?

15. O le ā le tautoga ua tatou faia, ma e faapefea ona faamaonia atu lo tatou faatuatua?

¹⁵ Ina ua tuuina atu o tatou ola iā Ieova, na tatou tautō ai e faia lona finagalo e tusa lava po o le ā le mea e tupu. E tatou te iloa, e lē faigofie i taimi uma ona tausisi i lenā tautoga. Ae faapefea pe a talosagaina i tatou e faia se mea e tatou te lē fiafia e fai? Pe afai e tatou te pulea o tatou faalogona ma lotomalilie e usiusitaʻi i le Atua, e faamaonia ai lo tatou faatuatua. O a tatou taulaga atonu e tatou te tigā ai peitaʻi, e sili atu faamanuiaga e maua mai iā Ieova. (Mala. 3:10) Ae faapefea le afafine o Iefata? Na faapefea ona ia tali atu i le tautoga a lona tamā?

16. Na faapefea ona tali atu le afafine o Iefata i le tautoga a lona tamā? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹⁶ E ese le tautoga a Iefata mai i le tautoga a Hana. Na tautō Hana e ave lana tama o Samuelu e auauna o se Naseri i le faleʻie paia. (1 Samu. 1:11) Na faataga ona faaipoipo se Naseri ma fai sona aiga. Peitaʻi,  na ofo atu atoa le afafine o Iefata o se “taulaga mū” o lea, e lē mafai ona ia tofo i le fiafia i le faia o se tane ma se fanau. (Faama. 11:37-40) Seʻi mafaufau i ai! Atonu na mafai ona ia faaipoipo i se tane e sili ona lelei, ona o lona tamā o le taʻitaʻi i Isaraelu. Peitaʻi, o le a avea o ia ma auauna faatauvaa i le faleʻie paia. O le ā le auala na tali atu ai lenei teine talavou? Sa ia faamuamua le auaunaga iā Ieova e ala i le faapea atu i lona tamā: “Ia e faia iā te aʻu e pei ona e tautō ai.” (Faama. 11:36) Sa ia faataulaga ona faanaunauga masani mo se tane ma se fanau ina ia auauna ai iā Ieova. E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i lona agaga faataulaga?

17. (a) E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i le faatuatua o Iefata ma lona afafine? (e) E faapefea i upu o loo i le Eperu 6:10-12 ona faalaeiauina oe ina ia faia ni faataulaga?

¹⁷ E faitau afe uso ma tuafāfine talavou ua lotomalilie e lē faaipoipo pe faia ni fanau i lenei taimi. Aiseā? Talu ai latou te mananaʻo e taulaʻi atu i le faalauteleina o la latou auaunaga iā Ieova. E lē gata i lea, ua faataulaga e le toʻatele o ē matutua lo latou taimi e faaalu ma a latou fanau po o fanau a fanau. Nai lo o lea, ua faaalu le tele o lo latou taimi ma le malosi i le auaunaga iā Ieova. O nisi o i latou o loo galulue i galuega faufale, pe auai i le Aʻoga mo Tagata Talaʻi o le Malo, ma siitia atu i faapotopotoga o loo manaʻomia ai le ʻautalaʻi. O nisi atonu ua fuafua e faalautele la latou faiva i le vaitaimi o le Faamanatuga. E lē faagaloina e Ieova faataulaga ua faia ma le alofa e ona tagata faatuatua. (Faitau le Eperu 6:10-12.) Ae faapefea oe? Pe e te lotomalie e faia faataulaga ina ia faalautele ai lau auaunaga iā Ieova?

18, 19. O le ā ua tatou aʻoaʻoina mai i le tala e faatatau iā Iefata ma lona afafine, ma e faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā i laʻua?

¹⁸ O le ā na fesoasoani iā Iefata e manumalo ai i le tele o luʻi na ia fesagaʻia? Na ia faatagaina Ieova e taʻitaʻia ana filifiliga i le olaga. Na ia filifili e lē taaʻina o ia e tagata sa latou ola faatasi. Na tumau lona faatuatua e ui na faatigā isi iā te ia. Na faamanuia Ieova iā Iefata ma lona afafine ona o lo la lotomalilie e faia faataulaga, ma na faaaogā e Ieova i laʻua e faaauiluma le tapuaʻiga moni. E ui na lē toe faia e isi le mea saʻo, ae na tumau faamaoni pea Iefata ma lona afafine iā Ieova.

¹⁹ Ua faapea mai le Tusi Paia: “Ia faaaʻoaʻo iā i latou o ē ua maua le folafolaga ona o lo latou faatuatua ma le onosaʻi.” (Epe. 6:12) Seʻi o tatou faaaʻoaʻo iā Iefata ma lona afafine, ma le iloaina e faamanuia Ieova iā i tatou pe a tatou faatuatua pea iā te ia.