1. O ā upu moni faamāfanafanaloto e faatatau iā Ieova ua faailoa mai e le Tusi Paia?

PE E te manaʻo e faamasino oe e tagata ona o lou lanu, o ou foliga, po o lou tino? E mautinoa e leai. Maʻeu se faamāfanafanaga i le iloa, e lē faamasinoina i tatou e Ieova e tusa ai ma mea e vaai i ai le tagata! O se faaaʻoaʻoga, ina ua vaai Samuelu i atalii o Iese, e na te leʻi iloa le silafaga a Ieova e faatatau iā i latou. Na fetalai atu Ieova iā Samuelu, o se tasi o atalii o Iese o le a avea ma tupu o Isaraelu. Ae po o ai? Ina ua vaai atu Samuelu iā Eliapo le atalii ulumatua, na ia faapea mai, ʻE moni lava o loo tū i luma o Ieova o lē ua ia faauuina.’ O le tino lelei o Eliapo na manatu ai Samuelu o le a filifilia o ia e avea ma tupu. “A ua fetalai mai Ieova iā Samuelu: ʻAua e te vaai i ona foliga, po o le maualuga o lona tino, auā ua ou teena o ia.’” O le ā le lesona? Na fetalai atili mai Ieova: “Auā e lē vaai le Atua e pei o le vaai a tagata, auā o le tagata e vaai i le tino; a o Ieova e vaai i le loto.”​—1 Samu. 16:1, 6, 7.

2. E pei ona faailoa mai i le Ioane 7:24, aiseā e lē tatau ai ona tatou faamasinoina se tagata e fua i ona foliga? Ia faataʻitaʻi.

² Talu ai o i tatou o tagata e lē lelei atoatoa, o la tatou masaniga la o le faamasinosino o isi e fua i o latou foliga. (Faitau le Ioane 7:24.) Peitaʻi, e itiiti lava ni mea e mafai ona tatou iloa e faatatau i se tagata mai i mea e tatou te vāai i ai. O se faataʻitaʻiga, e tusa pe e atamai ma agavaa se fomaʻi, ae e itiiti lava ni mea e mafai ona ia iloa e faatatau i se maʻi pe afai e na o lona tilotilo atu i le maʻi. E tatau ona ia faalogologo lelei pe a ia manaʻo e iloa maʻi na aafia ai lenei tagata, o ona faalogona, po o āuga foʻi o lona maʻi. E na te ono faatonuina foʻi le faia o se faata ina ia iloa ai totonu o le tino o le tagata maʻi. A lē faia faapea, e ono sesē ona ia togafitia le maʻi. E lē mafai foʻi ona tatou malamalama atoatoa i o tatou uso ma tuafāfine, pe a na  o lo tatou vaai atu i o latou foliga. E tatau ona tatou taumafai e malamalama lelei i le tagata lilo i totonu. E na o Ieova e silafia mea i loto o tagata. O lea, e lē mafai ona tatou iloa mea o loo i loto o tagata, ma e lē mafai ona tatou malamalama atoatoa iā i latou. Ae e mafai ona tatou faia le mea sili e faaaʻoaʻo ai iā Ieova. E faapefea?

3. E faapefea ona fesoasoani faaaʻoaʻoga faale-Tusi Paia o loo i lenei suʻesuʻega e tatou te faaaʻoaʻo ai iā Ieova?

³ O le ā le auala e feutagaʻi ai Ieova ma ona tagata tapuaʻi? E faafofoga Ieova iā i latou. E malamalama Ieova i le siʻomaga na ola aʻe ai le tagata ma lona tulaga. E na te faaalia foʻi le alofa mutimutivale mo i latou. A o tatou talanoaina le auala na feutagaʻi ai Ieova ma Iona, Elia, Akara ma Lota, seʻi o tatou iloilo pe e faapefea ona tatou faaaʻoaʻo iā Ieova pe a tatou feutagaʻi ma uso ma tuafāfine.

4. Aiseā e ono sesē ai la tatou vaaiga iā Iona?

⁴ Ona e tatou te lē iloa mea uma e faatatau iā Iona, e ono sesē ai la tatou vaaiga, ma tatou faamasinoina ai o ia o se tagata e lē maufaatuatuaina ma lē faamaoni. Na manino le faatonuga a Ieova e alu e folafola atu le feʻau faafaamasinoga i Nineva. Nai lo o le usitaʻi iā Ieova, ae na faimalaga ese Iona i se vaa i le isi itu ma ʻsola mai i luma o Ieova.’ (Iona 1:1-3) Pe ana o oe o Ieova, po o le a e tuu atu se isi avanoa iā Iona e faataunuu ai lona tofiga? Atonu e leai. Peitaʻi, na silafia e Ieova māfuaaga e tatau ai ona toe tuu atu se isi avanoa iā Iona.​—Iona 3:1, 2.

5. O le ā e tatou te aʻoaʻoina e faatatau iā Iona mai i upu o lana tatalo o loo i le Iona 2:1, 2, 9?

⁵ Na faailoa mai i le tatalo a Iona le ituaiga tagata moni lava e iai o ia. (Faitau le Iona 2:1, 2, 9.) E tele taimi na tatalo ai Iona, ae o lenei tatalo, ua fesoasoani iā i tatou e iloa ai le tele o mea e faatatau iā te ia, nai lo o le vaai iā Iona o se tane na sola ese mai i lona tofiga. O upu o lana tatalo e faailoa mai ai sa lotomaulalo Iona, lotofaafetai, ma na maumauaʻi foʻi e usitaʻi iā Ieova. E leitioa la a lē uaʻi atu Ieova i mea sesē a Iona, ae na ia tali atu i lana tatalo, ma faaauau pea ona ia faaaogāina o ia o se perofeta.

6. Aiseā e aogā ai iā i tatou le taumafai e faalogologo lelei?

⁶ Ina ia faalogologo lelei i isi, e manaʻomia ona tatou lotomaulalo ma onosaʻi. O māfuaaga nei e tolu e aogā ai lo tatou taumafai e faalogologo lelei. Muamua, e tatou te lē vave faamasinoina ai tagata. Lua, o le a mafai ai  ona tatou iloa faalogona ma uunaʻiga e fai ai mea e lo tatou uso, ma o le a fesoasoani ai iā i tatou ina ia faaalia atu ai pea le tigā alofa. Tolu, atonu e tatou te fesoasoani ai i le tagata e na te iloa se mea e faatatau iā te ia. O nisi taimi e tatou te lē malamalama i o tatou lava faalogona, seʻi vaganā ua tatou faaalia e ala i a tatou upu. (Faata. 20:5) Ua taʻutino mai se toeaina mai Asia: “Ou te manatua se taimi na ou tautala atu e aunoa ma le faalogologo muamua. Na ou fai i se tuafafine e manaʻomia ona ia galue e faaleleia le auala e fai ai ana tali i sauniga. Na ou iloa mulimuli ane, e faigatā mo le tuafafine ona faitau ma e tele ana taumafaiga e fai e sauni ai ana tali i sauniga.” E tāua mo toeaina taʻitasi ona faalogo muamua a o leʻi avatu se fautuaga.​—Faata. 18:13.

7. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le auala na feutagaʻi ai Ieova ma Elia?

⁷ E faigatā mo nisi o o tatou uso ma tuafāfine ona talanoa e faatatau i o latou faalogona, ona o le siʻomaga na ola aʻe ai, o aganuu po o latou uiga foʻi. E faapefea ona tatou fesoasoani atu iā i latou ina ia faigofie ona faamatala mai o latou faalogona mafatia? Ia manatua le auala na feutagaʻi ai Ieova ma Elia ina ua sola ese mai iā Iesepela. Na faatoʻā mafai ona faailoa atoatoa atu e Elia ona faalogona i lona Tamā i le lagi ina ua mavae aso e tele. Na faafofoga lelei Ieova iā Elia. Ona ia faalaeiauina lea o Elia ma avatu i ai se galuega tāua e fai. (1 Tu. 19:1-18) Atonu e umi se taimi faatoʻā mafai ona maufaatuatuaina i tatou e o tatou uso ma tuafāfine e faamatala mai o latou faalogona. Ae o inā e faatoʻā tatou malamalama ai i o latou faalogona moni. Pe a tatou onosaʻi e pei o Ieova, o le a mafai ona latou maufaatuatuaina i tatou. O lea, pe a latou sauni e faamatala mai o latou faalogona, e tatau ona tatou faalogologo lelei atu.

8. E tusa ai ma le Kenese 16:7-13, na faapefea ona fesoasoani Ieova iā Akara?

⁸ Na valea le gaoioiga na fai e Akara le auauna teine a Sarai, ina ua avea o ia ma avā a Aperamo. Ina ua tō Akara, na ia vaai maulalo iā Sarai ona e lē fanau. Na sola ese Akara ona na faalumaluma Sarai iā te ia. (Kene. 16:4-6) Talu ai e tatou te lē lelei atoatoa, e tatou te ono manatu ai o Akara o se fafine faamaualuga ma na tatau i ai lenā faasalaga. Peitaʻi, e sili atu mea na silafia e Ieova iā Akara. O lea, na auina atu ai e Ieova lana agelu iā Akara. Ina ua maua o ia e le agelu, na ia fesoasoani e faasaʻo uiga o Akara ma faamanuia iā te ia. Na iloa ai e Akara o loo puipuia o ia e Ieova ma e na te silafia lelei lona tulaga. O lea na uunaʻia ai o ia e taʻua Ieova, o ʻle Atua e na te silafia mea uma, ma o lē o loo silasila mai iā te aʻu.’​—Faitau le Kenese 16:7-13.

9. O le ā na malamalama i ai le Atua ina ua feutagaʻi ma Akara?

⁹ O ā mea na malamalama i ai Ieova e faatatau iā Akara? Na malamalama lelei Ieova i le siʻomaga na ola aʻe ai Akara ma mea uma na tutupu iā te ia. (Faata. 15:3) O Akara o se tagata Aikupito na nofo i se aiga Eperu. Pe na iai ni ona faalogona o ia o se tagata ese? Pe na ia misia lona aiga ma lona atunuu? E lē na o ia foʻi se avā a Aperamo. Na iai le taimi na tele ai foʻi avā a isi tane faamaoni e ui e lē o le fuafuaga lenā a Ieova mai i le amataga. (Mata. 19:4-6) E lē o se mea la e faateʻia ai pe a tupu le lotoleaga ma le feitagaʻi i le siʻomaga lea na iai Akara. E ui e leʻi fiafia Ieova i le lē faaaloalo o Akara iā Sarai, ae e tatou te mautinoa na malamalama Ieova i le siʻomaga na ola aʻe ai Akara ma lona tulaga ma na ia feutagaʻi ai ma Akara i se auala agalelei.

10. E faapefea ona tatou iloa lelei o tatou uso ma tuafāfine?

 ¹⁰ E mafai ona tatou faaaʻoaʻo iā Ieova pe a taumafai e malamalama le tasi i le isi. Ia iloa lelei ou uso ma tuafāfine. Ia talanoa ma i latou a o leʻi amata pe tuua foʻi sauniga, galulue ma i latou i le talaʻiga, ma valaaulia i latou mo se taumafataga pe a talafeagai. Pe a e faia faapea, o le a e iloa ai e matamuli moni lava se tuafafine na e faapea e lē fia faamasani i tagata, e talimālō se uso na e manatu i ai e manaʻo tele, ma se aiga e masani ona tuai i sauniga o loo onosaia teteega. (Iopu 6:29) E lē tatau ona tatou “isuisu fua i mataupu a isi tagata.” (1 Timo. 5:13) Peitaʻi, e lelei pe a tatou iloa se mea e faatatau i o tatou uso ma tuafāfine ma mea na tutupu i o latou olaga. E fesoasoani lea e tatou te malamalama lelei ai iā i latou.

11. Aiseā e tāua ai ona iloa lelei e toeaina mamoe?

¹¹ E tatau patino lava i toeaina ona iloa le tulaga ma le siʻomaga na ola aʻe ai se uso po o se tuafafine o le faapotopotoga. Seʻi mātau le faaaʻoaʻoga a se uso e igoa iā Artur na galue o se ovasia matagaluega. Na la asia ma le isi toeaina se tuafafine e foliga matamuli ma lē fia faamasani i isi. Na faapea mai Artur, “Na ma iloa ai na maliu le tane a le tuafafine i nai tausaga mulimuli ane ina ua uma ona la faaipoipo, ma e ui i luʻi na ia fesagaʻia, ae na ia tausia aʻe se fanau teine e toʻalua e malolosi faaleagaga. Ua faalētonu lana vaai, ma o loo aafia foʻi i le lotomafatia. E ui i lea, o loo malosi pea lona alofa ma lona faatuatua iā Ieova. Na ma iloa e tele mea e mafai ona ma aʻoaʻoina mai i le faaaʻoaʻoga lelei a lenei tuafafine.” (Fili. 2:3) Na faaaʻoaʻo lenei ovasia matagaluega iā Ieova. E silafia lelei e Ieova ana mamoe ma tigā o loo latou mafatia ai. (Eso. 3:7) E mafai ona fesoasoani toeaina i mamoe pe a latou iloa lelei mamoe.

12. Na faapefea ona aogā iā Yip Yee lona iloa lelei o se tuafafine i le faapotopotoga?

¹² E mautinoa lava o le a e faaalia le tigā alofa i se Kerisiano e te manatu e faatigā loto, pe a e iloa lelei le siʻomaga na ola aʻe ai lenā tagata. Seʻi mātau se faaaʻoaʻoga. Na faapea mai se tuafafine mai i Asia e igoa iā Yip Yee, “E iai se tuafafine i laʻu faapotopotoga e ese le leotele pe a talanoa, na ou faapea ai e ese le lē mafaufau o ana amio. Ae ina ua ma galulue i le talaʻiga, na ou iloa ai na masani ona fesoasoani i ona mātua e faatau iʻa i le maketi. Sa tatau ona ia valaau leotele ina ia lagona mai e tagata faatau.” Na ia faapea atili mai, “Na ou aʻoaʻoina mai ai, ina ia ou malamalama i oʻu  uso ma tuafāfine, e tatau ona ou iloa le siʻomaga na ola aʻe ai.” E tele taumafaiga e tatau ona fai ina ia iloa lelei ai o tatou uso. E ui i lea, pe a tatou faatatauina le fautuaga a le Tusi Paia e faalautele atu o tatou loto, ua tatou faaaʻoaʻo ai iā Ieova o lē e alofa i “ituaiga uma o tagata.”​—1 Timo. 2:3, 4; 2 Kori. 6:11-13.

13. E pei ona faamauina i le Kenese 19:15, 16, o le ā le gaoioiga na fai e agelu ina ua faifaiga pea Lota, ma aiseā?

¹³ Na faatuai ona usitaʻia e Lota faatonuga a Ieova i le taimi na matuā tatau ai ona ia usitaʻi. Na asia e ni agelu se toʻalua Lota ma faatonu ina ia sosola ese mai i Sotoma. Aiseā? Na la faapea mai: “O le a ma faaumatia lenei aai.” (Kene. 19:12, 13) Ae i le taeao na sosoo ai, e leʻi ō ese lava Lota ma lona aiga mai i Sotoma. O lea na toe lapataʻia ai e agelu Lota ae na “faifaiaga pea o ia.” E tatou te ono faamasinoina Lota o se tagata e lē ano ma lē usitaʻi. E ui i le faifaiaga o Lota, ae e leʻi taofia mai ai Ieova i le faasaoina o ia. “Ona o le alofa mutimutivale o Ieova iā te ia,” na fetagofi atu ai agelu i o latou lima ma aveese atu i latou i fafo o le aai.​—Faitau le Kenese 19:15, 16.

14. O ā māfuaaga atonu na faaalia ai e Ieova le alofa mutimutivale iā Lota?

¹⁴ E tele māfuaaga atonu na faaalia ai e Ieova lona alofa mutimutivale iā Lota. Atonu e leʻi manaʻo Lota e tuua lona fale ona sa fefe i tagata na nonofo i fafo atu o le aai. Na iai foʻi isi lamatiaga. Atonu na iloa foʻi e Lota tupu e toʻalua na paʻuʻū i lua e iai tā, i se vanu na latalata ane i Sotoma. (Kene. 14:8-12) Talu ai o Lota o se tane ma o se tamā, na popole la o ia i lona aiga. E lē gata i lea na tamaoaiga Lota, o lea atonu na nofo i se fale taugatā i Sotoma. (Kene. 13:5, 6) O le mea moni, e lē mafai ona avea na vala e fai ma faamolemolega o le lē vave usitaʻi o Lota iā Ieova. Peitaʻi, e leʻi taulaʻi atu Ieova i mea sesē a Lota ae na ia silasila iā te ia o se “tagata amiotonu.”​—2 Pete. 2:7, 8.

15. O le ā e tatau ona tatou faia nai lo o le faamasinosino o gaoioiga a se tagata?

¹⁵ Nai lo o le faamasinoina o gaoioiga a le isi tagata, ia taumafai malosi e malamalama i ona faalogona. Na taumafai se tuafafine mai i  Europa e igoa iā Veronica e faia lenā mea. Na ia faapea mai, “E iai se tuafafine e foliga maitaita, e lē fiafia e faatasitasi ma isi. O nisi taimi na ou fefe e talanoa i ai. Ae na ou mafaufau, ʻPe a tuu aʻu i le tulaga o le tuafafine, ou te manaʻomia la se uō.’ O lea na ou fesili i ai po o ā mai o ia, ma na ia sasaa mai mea sa i lona loto. I le taimi lenei, ua tele atu mea ua ou iloa e faatatau i le tuafafine.”

16. Aiseā e tatau ai ona tatou tatalo mo le fesoasoani ina ia faaalia atili ai le tigā alofa?

¹⁶ E na o Ieova e malamalama atoatoa iā i tatou. (Faata. 15:11) O lea, ia talosaga atu iā te ia ina ia fesoasoani iā te oe e vaai i isi e pei ona ia silasila i ai, ma ia malamalama i le auala e faaalia ai le alofa mutimutivale iā i latou. Na fesoasoani le tatalo i se tuafafine e igoa iā Anzhela ina ia faaalia atili ai le tigā alofa. Na iai se tuafafine i lana faapotopotoga na faigatā ona faauō i ai. Ua taʻutino mai Anzhela: “Atonu e faigofie ona maileia aʻu e faitioina le tuafafine ma ʻalofia o ia. Ae na ou talosaga iā Ieova e fesoasoani mai ina ia tuu aʻu i le tulaga o le tuafafine.” Pe na tali e Ieova le tatalo a Anzhela? Na ia faapea atili mai: “Na ma paga faatasi i le talaʻiga, mulimuli ane na ma talanoa mo le tele o itula. Na ou faaalia le alofa mutimutivale i loʻu faalogologo lelei iā te ia. I le taimi lenei, ua faateleina loʻu alofa iā te ia, ma ua ou maumauaʻi e fesoasoani i ai.”

17. O le ā e tatau ona tatou maumauaʻi e fai?

¹⁷ E lē mafai ona e filifili po o ai uso ma tuafāfine e tatau ona e faaalia i ai le alofa mutimutivale. O i latou uma e feagai ma faafitauli e pei o Iona, Elia, Akara ma Lota. O le tele o taimi, na latou feagai ma faafitauli ona o a latou lava filifiliga. O le mea moni e faapenā foʻi i tatou. Ua talafeagai la iā Ieova ona talosaga mai iā i tatou e faaalia le tigā alofa o le tasi i le isi. (1 Pete. 3:8) Pe a tatou usitaʻi iā Ieova, o le a tatou faamalosia ai le autasi o lo tatou ʻauaiga matagofie mai i atunuu eseese i le lalolagi aoao. O lea pe a feutagaʻi ma uso ma tuafāfine, seʻi o tatou maumauaʻi e faalogologo atu, iloa lelei i latou ma ia faaalia le alofa mutimutivale.