1. Faataʻitaʻi le māfuaaga e manaʻomia ai ona tatou mataala i le taimi ua tatou iai ma mea o loo tutupu. (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

LIMA, fā, tolu, lua, tasi! Pe a tatou vaaia ua tau le taimi i le TV, ona tatou iloa lea ua oo i le taimi e tatau ona tatou nonofo ai i lalo ma faalogologo i musika e amata ai se vaega o le tauaofiaga. O le taimi lenā e faalogologo lelei ai i musika matagofie mai i le fāʻili a le Olomatamata, ae o le vala e sili ona tāua o le sauniunia o o tatou loto ma mafaufau mo lauga o le a mulimuli mai. Ae faapefea pe afai e iai nisi o loo tosina ese, feoaʻi solo, pe talanoa ma a latou uō e aunoa ma le iloaina ua amata le polokalame? E mautinoa e latou te lē o mataala i le taimi ma mea o loo tutupu, e pei o le nofo o le taʻitaʻifono i le pulelaa, tātā o musika, ma ua alaala i lalo le aofia. O lenā faataʻitaʻiga, e mafai ona fesoasoani iā i tatou ia talisapaia le lata mai o se mea telē o le a tupu, lea e manaʻomia ai ona tatou matuā naunau i mea o le a tutupu i le lumanaʻi lata mai. O le ā lenā mea o le a tupu?

2. Aiseā na fetalai ai Iesu i ona soo ina ia “faaauau ona mataala?”

² Ina ua fetalai Iesu e faatatau i le “taufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea a le lalolagi,” na ia uunaʻia ona soo: “Ia vaavaai pea, ia  mataala pea, auā tou te lē iloa le taimi atofaina.” Ina ua māeʻa lenā, sa toe apoapoaʻi atu Iesu: “Ia faaauau ona mataala.” (Mata. 24:3; faitau le Mareko 13:32-37.) I le tusi a Mataio lea na taʻua ai le talanoaga lava lenei, na faaalia mai ai na lapataʻia e Iesu ona soo ina ia faaauau ona mataala: “O le mea lea, ia faaauau ai ona outou mataala, auā tou te lē iloa po o lē fea aso e sau ai lo outou Alii. . . . Ia outou nofosauni ai, auā o le itula tou te lē manatunatu ai, e sau ai le Atalii o le tagata.” Na ia toe fetalai: “O le mea lea, ia faaauau ai ona outou mataala, auā tou te lē iloa le aso po o le itula.”—Mata. 24:42-44; 25:13.

3. Aiseā e tatau ai ona tatou faatāuaina le lapataʻiga a Iesu?

³ I le avea ai ma Molimau a Ieova, e tatou te faatāuaina le lapataʻiga a Iesu. Ua tatou iloa ua tatou ola i le taufaasiʻusiʻuga o le “taimi o le iʻuga,” ma ua lē o toe umi ae gāpā “le puapuaga tele.” (Tani. 12:4; Mata. 24:21) Ua tatou vaaia taua tetele, faateteleina o amioga lē mamā ma le solitulafono, fenuminumiaʻi o lotu, utiuti o meataumafa, o faamaʻi, ma mafuiʻe ua tutupu i le lalolagi aoao. Ua tatou iloa ua faataunuuina e tagata o Ieova le galuega talaʻi mataʻina o le Malo i so o se vaipanoa. (Mata. 24:7, 11, 12, 14; Luka 21:11) E tatou te tulimataʻia le uiga o le afio mai o le Alii mo i tatou, ma le faataunuuina o le finagalo o le Atua.—Mare. 13:26, 27.

4. (a) Aiseā e tatou te talitonu ai ua silafia e Iesu le taimi e amata ai Amaketo? (e) E ui e tatou te lē iloa le taimi e gāpā ai le puapuaga tele, ae o le ā ua tatou mautinoa i ai?

⁴ Ua tatou iloa o so o se vaega lava o le tauaofiaga e iai le taimi tonu lava e amata ai. Peitaʻi, po o ā lava a tatou taumafaiga e lē mafai ona tatou iloa le tausaga tonu, faapea le aso ma le itula e gāpā ai le puapuaga tele. A o iai Iesu i le lalolagi, na ia fetalai: “A o lea aso ma lea itula e lē iloa e se tasi, e oo lava i agelu i le lagi po o le Atalii, ua na o le Tamā lava.” (Mata. 24:36) Peitaʻi, ua māeʻa ona tofia Keriso i le lagi e tauina le taua ma le lalolagi a Satani. (Faaa. 19:11-16) O lea, e talafeagai ona tatou faapea atu ua silafia e Iesu le taimi e faia ai le taua o Amaketo. Peitaʻi e tatou te lē iloaina lenā taimi. E tāua tele ai ona tatou mataala pea seʻia oo i le taimi e gāpā ai le puapuaga tele. Peitaʻi, ua leva ona silafia e Ieova le taimi tonu e tupu ai lenā mea, ma ua iai lana taimi atofaina e oo mai ai le iʻuga. O loo tau e Ieova le taimi e amata ai le puapuaga tele, ma “e lē faatuai mai.” (Faitau le Sapakuka 2:1-3.) E faapefea ona tatou mautinoa i lenā mea?

5. Aumai se faaaʻoaʻoga o le faataunuuina e Ieova o ana valoaga i le taimi tonu e tatau ona taunuu ai.

⁵ E faataunuuina valoaga uma a Ieova i le taimi tonu e tatau ona taunuu ai. Seʻi manatu i le taimi tonu na ia laveaʻia ai Isaraelu mai i Aikupito. Na faapea mai Mose e faatatau iā Nisani 14, 1513 T.L.M.: “Ua oo i le faaiʻuga o le fā selau tolu sefulu tausaga, i lea lava aso na ō ese mai ai ʻau uma a Ieova mai i le atunuu o Aikupito.” (Eso. 12:40-42) Na amata lenā 430 tausaga, ina ua amata le feagaiga a Ieova ma Aperaamo i le 1943 T.L.M. (Kala. 3:17, 18) I se taimi mulimuli ane, na fetalai Ieova iā Aperaamo: “Ia e mautinoa o le a aumau lau fanau i se atunuu e lē o so latou atunuu, e nofo pologa lau fanau iā i latou, ma latou te faapuapuagatia i latou mo le fā selau tausaga.” (Kene. 15:13; Galu. 7:6) Na amata lenā 400 tausaga o puapuaga i le 1913 T.L.M., ina ua aamu Isamaeli iā Isaako ina ua teʻa ma le susu, ae na faaiʻuina lenā vaitaimi ina ua ō ese Isaraelu mai i Aikupito  i le 1513 T.L.M. (Kene. 21:8-10; Kala. 4:22-29) I le fā senituri na muamua atu, na faatulaga ai e Ieova le taimi tonu e laveaʻia ai ona tagata.

6. Aiseā e mafai ai ona tatou mautinoa o le a laveaʻia e Ieova ona tagata?

⁶ O Iosua o se tasi na faasaoina mai i Aikupito, sa ia faamanatu atu i tagata Isaraelu: “Ua outou iloa lelei ma o outou lotoatoa, ma o outou tagata atoa, e leʻi iʻuvale se upu e tasi i upu lelei uma na fetalai mai ai Ieova lo outou Atua iā te outou. Ua faataunuuina uma iā te outou. E leʻi iʻuvale se tasi o na upu.” (Iosua 23:2, 14) E tatou te mautinoa foʻi, e faataunuuina e Ieova lana folafolaga o le faasaoina o i tatou mai i le puapuaga tele. Peitaʻi, pe a tatou mananaʻo e faasaoina i tatou mai i le faaumatiaga o lenei faiga o mea, e tatau ona tatou mataala pea.

7, 8. (a) O le ā le tiute a se tagata vāai i aso anamua, ma o le ā tatou te aʻoaʻoina mai ai? (e) Aumai se faaaʻoaʻoga o se mea e tupu pe a momoe tagata vāai o loo tiute.

⁷ E tatou te aʻoaʻoina se lesona mai i aso anamua e faatatau i le mataala. I na aso, o le tele o aai e pei o Ierusalema sa siʻomia e pā maualuluga. O na pā maualuluga na maua ai le puipuiga mai i tagata osofaʻi, ae e lē gata i lea sa iai vaega maualuluga o pā na mafai ona iloa atu ai vaipanoa na siʻomia ai aai. I ao ma pō e tiute ai tagata vāai i nei pā faapea faitotoʻa. E latou te logoina le aai pe a mātauina se mea e lamatia ai. (Isa. 62:6) Sa tatau i tagata vāai ona mataala ona e faalagolago i ai ola o tagata.—Eseki. 33:6.

⁸ Na faamatala mai e le tusitala Iutaia o talafaasolopito o Josephus, na osofaʻia e ʻautau a Roma i le 70 T.A. le ʻOlo o Antonia lea e pipii i le pā o le aai o Ierusalema, ona sa momoe tagata na leoleoina faitotoʻa. O le māfuaaga lenā na sao atu ai ʻautau a Roma ma susunu le malumalu, lea na faaiʻu ai le puapuaga tele e leʻi vaaia muamua e Ierusalema ma tagata Iutaia.

9. O le ā le mea e lē o iloa e le toʻatele o tagata i aso nei?

⁹ O le tele o atunuu i aso nei e iai a latou tagata vāai e pei o fitafita o loo leoleoina tuaoi o o latou atunuu, ma masini puʻeata faaonapōnei e iloa ai gaoioiga a tagata. E latou te mataʻituina mea e faamataʻu ane, faapea o latou fili e lamatia ai le saogalemu o le atunuu. Peitaʻi, o na tagata vāai e na o faamataʻuga mai i tagata po o malo faaletagata e mafai ona latou mataʻituina. E latou te lē iloaina le pulega o le Malo o le Atua i le lagi faapea gaoioiga a lenā Malo, lea ua pule ai Keriso. E latou te lē iloa foʻi le matafaioi a le Malo i le aumaia o le sala faafaamasinoga i atunuu. (Isa. 9:6, 7; 56:10; Tani. 2:44) Ae i le isi itu, pe a tatou mataala faaleagaga, o le a tatou nonofo sauni e tusa po o le ā le aso e oo mai ai lenā faamasinoga.—Sala. 130:6.

10, 11. (a) O le ā e tatau ona tatou faaeteete i ai, ma aiseā? (e) E faapefea ona e mautinoa o loo faasesēina e le Tiapolo tagata ina ia lē amanaʻia ai valoaga a le Tusi Paia?

¹⁰ Seʻi faaata se tagata vāai o loo mataala i lana tiute i le pō atoa. E matuā vaivai ma tautulemoe o ia a o toeitiiti māeʻa lana tiute. I se tulaga talitutusa, o le latalata mai o le iʻuga o lenei faiga o mea, o le faigatā foʻi lenā ona tatou mataala pea. Pagā le leaga pe afai e lē taulau ona tatou mataala pea! Seʻi o tatou iloiloina ni vala se tolu e mafai ona mou atu ai lo tatou mataala pe afai e tatou te lē faaeteete.

 ¹¹ Ua faasesēina e le Tiapolo tagata ina ia lē ano i mea faaleagaga. A o toeitiiti maliu Iesu, e faatolu ona ia lapataʻia ona soo e faatatau i “le pule o lenei lalolagi.” (Ioa. 12:31; 14:30; 16:11) Na silafia e Iesu, o le a faapogisa e le Tiapolo mafaufau o tagata ina ia latou lē amanaʻia ai valoaga a le Atua e faatatau i le lumanaʻi, lea e faamatilatila ai le mataala. (Sefa. 1:14) Ua faatauaso e Satani manatu o tagata e ala mai i lotu sesē uma. O le ā e te mātauina pe a e talanoa atu i isi? Pe e leʻi “faatauasoina” ea e le Tiapolo “manatu o i latou o ē e lē talitonu” e faatatau i le lata mai o le iʻuga o lenei faiga o mea, ma le mea moni ua pule Keriso i le taimi lenei i le Malo o le Atua? (2 Kori. 4:3-6) Pe e masani ona e faalogo o tali mai tagata, “Ou te lē fiafia”? I le tele o taimi, e lē ano mai tagata pe a tatou taumafai e faailoa atu iā i latou le tulaga o le a oo i le lalolagi.

12. Aiseā e lē tatau ai ona faasesēina i tatou e le Tiapolo?

¹² Aua neʻi faatagaina le lē ano o isi e te lotovaivai ai ma mou atu ai lou mataala. E tele atu mea ua e iloaina. Na tusi atu Paulo i uso talitonu: “Ua outou iloa lelei, e oo mai lava le aso o Ieova.” Na ia toe faaopoopo mai: “E pei o se gaoi i le pō.” (Faitau le 1 Tesalonia 5:1-6.) Na lapataʻi mai Iesu: “Ia outou nofosauni ai, auā o le itula tou te lē manatunatu ai, e sau ai le Atalii o le tagata.” (Luka 12:39, 40) Ua toeitiiti ona faasesēina lea e Satani le toʻatele ina ia manatu “ua filemu ma saogalemu,” ma o loo tulaga lelei le lalolagi. Ae e faapefea i tatou? Pe a “tatou mataala ma faaauau ona mafaufau lelei,” e lē ʻmaua mai tatou e lenā aso, e pei ona maua o tagata gaoi.’ O le māfuaaga lenā e tatau ai ona tatou faitau i aso taʻitasi le Afioga a le Atua, ma manatunatu loloto i mea ua faailoa mai e Ieova iā i tatou.

13. Ua faapefea ona aafia le fanau a tagata i le agaga o le lalolagi, ma e faapefea ona tatou ʻalofia lenā lamatiaga mataʻutia?

¹³ Ua faapogaia e le agaga o le lalolagi le tautulemomoe faaleagaga. Ua pisi tele tagata i mea fai o le olaga, ma ua latou lē “manatu mamafa ai i manaʻoga faaleagaga.” (Mata. 5:3, fpl.) Ua latou tosina atu i meafaitino a le lalolagi, lea e faaauiluma ai “tuʻinanauga o le tino, ma tuʻinanauga  o mata.” (1 Ioa. 2:16) E lē gata i lea, o faafiafiaga a le lalolagi ua maileia ai tagata i le “pupū i mea faafiafia,” ma ua faateteleina faaosoosoga i lea tausaga i lea tausaga. (2 Timo. 3:4) O le māfuaaga lenā na faapea atu ai Paulo i Kerisiano e “aua neʻi muaʻi fuafua e faamalie tuʻinanau o le tino,” lea e faapogaia ai le tautulemomoe faaleagaga.—Roma 13:11-14.

14. O le ā le lapataʻiga o loo i le Luka 21:34, 35?

¹⁴ Nai lo o le taaʻina e le agaga o le lalolagi, e tatau ona taaʻina o tatou olaga e le agaga o le Atua, lea ua mafai ona aumaia ai e Ieova iā i tatou le malamalamaga manino i mea o le a tutupu i le lumanaʻi. ^[1] (1 Kori. 2:12) E lē o ni mea tetele e māfua ai ona tautulemoe faaleagaga se tasi, peitaʻi e tupu lenā mea pe a faoa e mea masani o le olaga le taimi mo mea faaleagaga. (Faitau le Luka 21:34, 35.) Atonu e tauemu mai nisi ona o le faaauau ona tatou mataala, ae e lē tatau ona avea lenā ma māfuaaga e mou atu ai lo tatou faanatinati. (2 Pete. 3:3-7) Nai lo o lea, e tatau ona tatou auaufaatasi e lē aunoa ma uso Kerisiano i sauniga a le faapotopotoga, lea e iai le agaga paia o le Atua.

15. O le ā na tupu iā Peteru, Iakopo ma Ioane, ma e faapefea ona ono tupu lenā mea iā i tatou?

¹⁵ O lo tatou tino lē lelei atoatoa e mafai ona mou atu ai lo tatou mataala. Na silafia e Iesu o le tagata lē lelei atoatoa e faigofie ona lolo atu i vaivaiga o le tino. Seʻi manatu i le mea na tupu i le pō a o leʻi fasiotia Iesu. Sa manaʻomia ona ia liliu atu i lona Tamā mo le malosi ina ia tumau ai i le faamaoni. Na talosaga atu Iesu iā Peteru, Iakopo ma Ioane ina ia “faaauau ona mataala” a o ia tatalo. Peitaʻi, e latou te leʻi iloaina le tāua o le mea o le a tupu. Nai lo o le fesoasoani i lo latou Matai, ae na latou lolo atu i manaʻoga o o latou tino ma momoe ai. Sa lagona foʻi e Iesu le vaivai, ae na ia tatalo faatauanau pea i lona Tamā. O le mea lenā sa tatau ona faia e ana aumea.—Mare. 14:32-41.

16. E tusa ai ma le Luka 21:36, o le ā na faatonuina i tatou e Iesu e fai ina ia ʻmataala ai pea?’

¹⁶ O le “mataala pea” faaleagaga e tele atu mea e aofia ai nai lo o le iai o ni faanaunauga lelei. I nai aso a o leʻi oo i le mea na tupu i le faatoʻaga o Ketesemane, na fautuaina e Iesu ona soo lava ia, ina ia faatoga atu iā Ieova. (Faitau le Luka 21:36.) O lea, ina ia tatou mataala pea faaleagaga, e tatau ona tatou mataala i le tatalo.—1 Pete. 4:7.

17. E faapefea ona mautinoa ua tatou sauni mo mea o le a tutupu i le lumanaʻi lata mai?

¹⁷ Talu ai na fetalai Iesu o “le itula [tatou] te lē manatunatu ai” e oo mai ai le iʻuga, e lē o se taimi la lenei e tautulemoe ai faaleagaga, pe tuliloa ai moomooga ma faatosinaga o loo ofoina mai e Satani ma lana lalolagi, ma o loo tatou tuʻinanau foʻi i ai. (Mata. 24:44) E ala mai i le Tusi Paia, ua faailoa mai e le Atua ma Keriso mea ua la folafola mai mo i tatou i le lumanaʻi, ma le auala e tausia ai lo tatou mataala. E tatau ona tatou uaʻi atu i lo tatou itu faaleagaga, la tatou faiā ma Ieova, ma le faamuamuaina o le Malo. E tatau ona tatou mataala i le taimi ma mea o loo tutupu ina ia tatou nofosauni ai mo mea o loo fotuaʻi mai. (Faaa. 22:20) O nei mea e faalagolago i ai o tatou ola.