1, 2. (a) Aiseā ua lauiloa ai upu o loo i le Teuteronome 6:4? (e) Aiseā na taʻua ai e Mose na upu?

I LE tele o senituri, ua faaaogā e tagata lotu Iutaia upu Eperu e ono o le Teuteronome 6:4 e fai ma vaega o sa latou tatalo faapitoa. E latou te faia i aso uma, i taeao ma afiafi. E taʻua lenei tatalo o le Sema, o le uluaʻi upu lea o le fuaiupu. E faaaogā e tagata Iutaia mapolotu lenei tatalo e faaalia atu ai lo latou tuutoina atu atoatoa i le Atua.

² O na upu o se vaega o le lauga faamavae a Mose i le nuu o Isaraelu, lea na potopoto i laufanua o Moapi i le tausaga e 1473 T.L.M. Ua toeitiiti ona sopoʻia lea e le nuu le vaitafe o Ioritana ina ia nofoia le Nuu Folafolaina. (Teu. 6:1) Na manaʻo Mose lo latou taʻitaʻi mo le 40 tausaga ina ia latou lototetele a o feagai ma luʻi o loo fotuaʻi mai. Na manaʻomia ona latou maufaatuatuaina Ieova ma faamaoni iā te ia o lo latou Atua. O upu faaiʻu a Mose sa iai se aafiaga malosi i tagata. Ina ua uma ona taʻua Tulafono e Sefulu ma isi tulafono na tuuina  atu e Ieova i le nuu, ona faia lea e Mose se faalauiloaga mataʻina o loo maua i le Teuteronome 6:4, 5. (Faitau.)

3. O ā fesili o le a tatou iloiloina i lenei mataupu?

³ Pe e leʻi iloaina e tagata Isaraelu sa potopoto faatasi ma Mose, o Ieova lo latou Atua e toʻatasi lava ia? O le mea moni na latou iloa. Na iloa ma tapuaʻia e tagata Isaraelu faamaoni le Atua e toʻatasi, le Atua o le augātamā o Aperaamo, Isaako, ma Iakopo. O lea, aiseā na faamanatu ai e Mose iā i latou o Ieova lo latou Atua e “toʻatasi lava ia”? Pe e fesootaʻi le toʻatasi o Ieova i le alofa atu iā te ia ma le lotoatoa, tagata atoa, ma le malosi atoa, e pei ona taʻua i le fuaiupu e 5? O le ā le uiga o upu o le Teuteronome 6:4, 5, mo i tatou i aso nei?

4, 5. (a) O le ā se tasi o uiga o le faaupuga o “Ieova e toʻatasi lava ia”? (e) E faapefea ona ese Ieova mai i atua o isi atunuu?

⁴ Tutasi. O le upu ʻtasi’ i le gagana Eperu ma isi gagana, e tele atu mea e aofia ai nai lo o se fuainumera. E mafai ona faatatau atu i le tutasi, pe e na o le tasi lava. E leʻi foliga mai na taumafai Mose e taʻusalaina aʻoaʻoga faalelotu o se atua tolutasi. O Ieova o Lē na faia le lagi ma le lalolagi, o ia o le Pule Silisili Ese o le vateatea aoao. E leai se isi lava Atua moni ua na o ia, e leai foʻi se isi atua e pei o ia. (2 Samu. 7:22) Na faamanatu atu e Mose i tagata Isaraelu, e na o Ieova lava e tatau i ai la latou tapuaʻiga. E lē tatau ona latou mulimuli i tagata na siʻomiaina i latou, o ē na tapuaʻi i atua ma atua fafine eseese. Na manatu i nisi o na atua sesē na latou puleaina vaega eseese o le natura.

⁵ O se faaaʻoaʻoga, na tapuaʻia e tagata Aikupito le atua o le lā o Ra, le atua fafine o le lagi o Nut, le atua o le lalolagi o Geb, le atua o le Naila o Hapi, ma le tele o meaola. O le tele o nei atua sesē sa matuā faatoʻilaloina e Ieova e ala mai i Mala e Sefulu. O le atua autū o Kanana o Paala, o le atua o le fanautama, o ia foʻi o le atua o le lagi, timu, ma afā. I le tele o isi nofoaga, o Paala o se atua e faalagolago atoatoa i ai. (Nu. 25:3) Na tatau i tagata Isaraelu ona latou manatua o Ieova lo latou “Atua moni,” e “toʻatasi lava ia.”—Teu. 4:35, 39.

6, 7. O le ā le isi auala e faamatala ai le upu ʻtasi,’ ma ua faapefea ona faamaonia e Ieova lenei mea?

⁶ Lē Fesuisuiaʻi ma Faamaoni. O le upu ʻtasi’ e faasino atu foʻi i le autasi i fuafuaga ma galuega. E lē femoumouaʻi Ieova le Atua. Nai lo o lea e faamaoni pea, e lē fesuisuiaʻi, alofa faamaoni ma moni. Na ia folafola atu iā Aperaamo o le a maua e lana fanau le Nuu Folafolaina, ma sa faia e Ieova galuega mamana e faataunuu ai lenā folafolaga. Na maumauaʻi Ieova e faataunuu lenā folafolaga e ui ina mavae le 430 tausaga.—Kene. 12:1, 2, 7; Eso. 12:40, 41.

⁷ I senituri mulimuli ane, ina ua faailoa atu e Ieova Isaraelu o ni ana molimau, na ia fetalai atu iā i latou: “O aʻu lava lea e tasi. E leʻi iai se atua na faia e muamua iā te aʻu, e leai lava se isi atua talu mai aʻu.” Na toe fetalai Ieova ina ia faamatilatila ai le lē fesuisuiaʻi o lana fuafuaga e faapea: “O aʻu lava o Ia.” (Isa. 43:10, 13; 44:6; 48:12) Maʻeu se faaeaga tutasi mo tagata Isaraelu, faapena foʻi ma i tatou le avea ma auauna a Ieova, le Atua e lē fesuisuiaʻi ma faamaoni i ona ala uma!—Mala. 3:6; Iako. 1:17.

8, 9. (a) O le ā e faatalitalia e Ieova mai i ona tagata tapuaʻi? (e) Na faapefea ona faamamafa e Iesu le tāua o upu a Mose?

 ⁸ Na faamanatu atu e Mose i tagata, e lē femoumouaʻi le alofa o Ieova ma e na te tausia i latou. O lea, e tatau ai ona latou tuutoina atu atoatoa iā te ia, ma alofa iā te ia ma o latou lotoatoa, tagata atoa, ma le malosi atoa. Sa tatau foʻi i talavou ona tuutoina atu atoatoa, talu ai e aʻoaʻoina e mātua a latou fanau i avanoa uma.—Teu. 6:6-9.

⁹ Talu ai e lē femoumouaʻi Ieova e tusa ai ma lona finagalo ma ana fuafuaga, e manino mai ai e lē o suia foʻi ana tapulaa faavae mo tagata tapuaʻi faamaoni i aso nei. Ina ia taliaina la tatou tapuaʻiga, e tatau ona tatou tuutoina atu atoatoa iā te ia, ma alolofa iā te ia ma le lotoatoa, mafaufau atoa ma le malosi atoa. O le mea tonu lenā na fetalai ai Iesu Keriso i se tasi na fesili iā te ia. (Faitau le Mareko 12:28-31.) O lea la, seʻi o tatou vaai pe faapefea i a tatou gaoioiga ona faaalia ai e tatou malamalama moni o Ieova lo tatou Atua “e toʻatasi lava ia.”

10, 11. (a) O le ā le uiga o le tuutoina atu atoatoa iā Ieova? (e) Na faaalia faapefea e talavou Eperu i Papelonia lo latou tuutoina atu atoatoa iā Ieova?

¹⁰ E tatau ona tatou tuutoina atu atoatoa iā Ieova, ina ia avea ai o ia ma o tatou Atua e toʻatasi. O la tatou tapuaʻiga iā te ia e lē mafai ona vaeluaina i se isi atua, pe lualuagia ma manatu po o faiga mai isi tapuaʻiga. E tatau ona tatou manatua o Ieova e lē na o se Atua mai i le tele o atua, po o ia foʻi e sili ona maualuga ma malosi iā i latou uma. Peitaʻi, e na o Ieova lava e tatau ona tapuaʻi i ai.—Faitau le Faaaliga 4:11.

¹¹ I le tusi o Tanielu e tatou te faitau ai e faatatau i talavou Eperu o Tanielu, Hanania, Mesaelu, ma Asaraia. Na latou faaalia le tuutoina atu atoatoa iā Ieova e ala i le taumamao mai i le aai i meaʻai lē mamā, ma teena le ifo atu i le tupua auro a Nepukanesa. Na manino mai mea na latou faatāuaina, ma e latou te leʻi faagutugutulua i la latou tapuaʻiga.—Tani. 1:1–3:30.

12. O le ā e tatau ona tatou faaeteete i ai, a o tatou tuutoina atu atoatoa iā Ieova?

¹² Ina ia tuutoina atu atoatoa iā Ieova, e tatau ona tatou faaeteete i so o se mea e aveesea le faamuamuaina o Ieova i o tatou olaga. Atonu o ā na mea? I le Tulafono e Sefulu, na faamanino atu e Ieova e lē tatau i ona tagata ona iai nisi atua e ese mai iā te ia, ma e lē tatau foʻi ona latou faia ni ifoga tupua. (Teu. 5:6-10) I aso nei, e tele ituaiga ifoga tupua, o nisi atonu e faigatā ona iloa. Peitaʻi, e lē suia tapulaa a Ieova ma e “toʻatasi lava ia.” Seʻi o tatou vaai po o le ā le uiga o lenā mea mo i tatou.

13. O ā mea e mafai ona tatou faamuamuaina nai lo o Ieova?

¹³ I le Kolose 3:5 (faitau), e tatou te maua ai fautuaga malolosi e faatatau i mea e ono faaleagaina ai la tatou faiā lelei ma Ieova. Ia mātau, o le manaʻo tele e fesootaʻi atu i le ifo i tupua, auā o mea e moomoo ai le loto o se tasi e pei o le ʻoa, e mafai ona pulea ai le olaga o se tagata, ma avea ai e pei o se atua malosi. Peitaʻi, pe a tatou faitau i le fuaiupu atoa, o isi agasala o loo taʻua ai e fesootaʻi atu i le manaʻo tele po o le ifo i tupua. O le manaʻonaʻo i na mea e faigofie ai ona tatou lē toe alolofa i le Atua. O le faatagaina o nei mea e pulea i tatou o le a lē toe avea  ai Ieova ma o tatou Atua e toʻatasi. E tatou te lē mananaʻo e tupu lenā mea.

14. O le ā le lapataʻiga na aumaia e le aposetolo o Ioane?

¹⁴ O le manatu foʻi lenā o le aposetolo o Ioane ina ua aumaia lana lapataʻiga. O se tasi e manaʻo i mea o le lalolagi, “o tuʻinanauga o le tino, ma tuʻinanauga o mata, ma le faalialiavale o meafaitino, . . . e lē o i totonu iā te ia le alofa o le Tamā.” (1 Ioa. 2:15, 16) O lona uiga, e manaʻomia ona suʻesuʻe e lē aunoa o tatou loto ina ia vaai po ua faasesēina i faafiafiaga, aumea, ma aʻega o laʻei ma teuga a le lalolagi. E lē gata i lea, o le manaʻo i le lalolagi e ono aofia ai taumafaiga e maua “mea tetele,” e pei o le tuliloaina o aʻoaʻoga maualuluga. (Iere. 45:4, 5) Ua tatou tulata atu i le lalolagi fou, e pei ona folafola mai. O lea, e tāua tele ona tamau i mafaufau le augani mai a Mose! Pe afai e tatou te malamalama ma talitonu maumauaʻi o ʻIeova lo tatou Atua, e toʻatasi lava o ia,’ o le a tatou faia mea uma e tuutoina atu atoatoa ma auauna iā te ia i le auala e finagalo malie ai.—Epe. 12:28, 29.

15. Aiseā na faamanatu ai e Paulo i Kerisiano e toʻatasi le Atua e na o Ieova?

¹⁵ E faasino atu foʻi le faaupuga o Ieova e toʻatasi lava ia i le autasi ma ia tasi i se fuafuaga, o uiga ia e tatau ona faaalia e ona tagata tapuaʻi a o auauna iā te ia. Na faia aʻe le faapotopotoga i le uluaʻi senituri i tagata Iutaia, Eleni, Roma, ma tagata o isi atunuu. Sa eseese o latou talaaga, o aganuu ma mea e fiafia i ai. O lea, na faigatā ai i nisi ona taliaina auala fou e tapuaʻi ai, pe lafoaʻia atoatoa o latou ala tuai. Na talafeagai ona faamanatu atu ai e le aposetolo o Paulo iā i latou e toʻatasi  le Atua o Kerisiano, ua na o Ieova.—Faitau le 1 Korinito 8:5, 6.

16, 17. (a) O le ā le valoaga ua faataunuuina i o tatou aso, ma o le ā ua iʻu i ai? (e) O le ā e ono faaleagaina ai lo tatou autasi?

¹⁶ Ae faapefea le tulaga o faapotopotoga Kerisiano i aso nei? Na valoia e le perofeta o Isaia “o aso e gata ai” o le a gasolo ane ai tagata o atunuu uma i le nofoaga maualuga o le tapuaʻiga moni a Ieova. O le a latou faapea mai: “E na te aʻoaʻoina ai i tatou i ona ala, ma tatou savavali ai i ona ala.” (Isa. 2:2, 3) Maʻeu lo tatou fiafia e vaai atu ua faataunuu lenei valoaga i o tatou taimi! O le iʻuga, e tele faapotopotoga ua iai ituaiga, aganuu ma gagana eseese o loo vivii atu iā Ieova. Peitaʻi, o nei tulaga eseese e tulaʻi mai ai ni luʻi e manaʻomia ona tatou iloiloina totoʻa.

¹⁷ O se faaaʻoaʻoga, o le ā sou faalogona e faatatau i uso Kerisiano e matuā eseese a outou aganuu? Atonu e te lē masani lelei i a latou gagana, laʻei, o amioga ma meaʻai. Pe e te taumamao mai iā i latou na, ae faifaimea na o i latou e tutusa o outou talaaga? Ae faapefea pe afai o i latou ua tofia o ni ovasia i le faapotopotoga, matagaluega, po o le lālā, e lāiti ifo iā te oe pe eseese foʻi a outou aganuu? Pe e te faataga na mea e faaleagaina ai le autasi, lea e tatau ona iai i tagata o Ieova?

18, 19. (a) O le ā le fautuaga o loo taʻua i le Efeso 4:1-3? (e) O le ā e mafai ona tatou faia e faatumauina ai le autasi o le faapotopotoga?

¹⁸ O le ā e fesoasoani iā i tatou e ʻalofia na faafitauli? Na avatu e Paulo ni fautuaga aogā i Kerisiano i Efeso, o se aai e tamaoaiga ma tumu i tagata eseese. (Faitau le Efeso 4:1-3.) Mātau, na uluaʻi taʻua e Paulo uiga e pei o le lotomaulalo, agamalu, onosaʻi ma le alofa. E talitutusa nei uiga ma poutū malolosi o se fale. E ui i le iai o poutū malolosi, ae e manaʻomia ona tausia lelei e lē aunoa le fale, ina neʻi faaleagaina ai. Na timaʻi atu Paulo i Kerisiano i Efeso e tatau ona latou matuā naunau e “tausia le autasi i le agaga.”

¹⁹ E tatau iā i tatou uma ona faia lo tatou tiute tauave, o le saosaolaumea i le tausia o le autasi i le faapotopotoga. O le ā e mafai ona tatou faia? Muamua, ia atiaʻe ma faaalia uiga na taʻua e Paulo, o le lotomaulalo, agamalu, onosaʻi, ma le alofa. Ona faia lea o taumafaiga malolosi e faaauiluma ai le “fusi o le filemu.” E tatau ona tatou galulue e faaleleia ni faafitauli e tulaʻi mai. O le faia faapea, e tatou te saosaolaumea ai i le tausia o le filemu ma le autasi.

20. E faapefea ona faaalia o loo tatou malamalama o ʻIeova lo tatou Atua, e toʻatasi lava ia’?

²⁰ ʻO Ieova lo tatou Atua, e toʻatasi lava ia.’ Maʻeu se feʻau malosi o loo momoli mai e nei upu! O lenā faamanatuga, na faamalosia ai tagata Isaraelu e fesagaʻia luʻi a o latou ulu atu i le Nuu Folafolaina. O lo tatou manatuaina o na upu, o le a faamalosia ai i tatou e sao atu i le puapuaga tele ua lata mai, ma saosaolaumea ai i le filemu ma le autasi i le Parataiso. Seʻi o tatou tuutoina atu atoatoa iā Ieova e ala i le alofa ma auauna iā te ia ma o tatou tagata atoa, ma faia taumafaiga malolosi e tausisia ai le autasi o le ʻauuso Kerisiano. Pe afai e faaauau ona tatou faia faapea, e mafai ona tatou taulaʻi atu ma le mautinoa i le faataunuuina o fetalaiga a Iesu i ē o le a ia faamasinoina o ni mamoe: “Ō mai ia outou o ē ua faamanuiaina e loʻu Tamā, ia fai mo outou tofi le malo ua saunia mo outou talu ona faavaeina le lalolagi.”—Mata. 25:34.