O LE sesega o lanu o lenā seti tusi, na taʻua ai o le seti tusi felanulanuaʻi. Ina ua ou matamata i tusi, na ou vaaia ai ni ata na faaosofia ai loʻu fia iloa o mea. O le iʻuga, na ou fia aʻoaʻoina mai lava a o oʻu laʻitiiti le tele o mea e faatatau i le Tusi Paia, e pei ona faamatala i lenā seti tusi mataʻina.

Ina ua amata ona aafia Initia i le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na matuā suia lava loʻu olaga i le faanoanoa. Na iʻu ina nonofo valavala oʻu mātua, ma mulimuli ane tatala la laʻua faaipoipoga. Ou te leʻi malamalama i le pogai na teteʻa ai ni tagata se toʻalua na sili ona pele iā te aʻu. Na matuā tigā loʻu loto ma sa pei e leai se tasi na alofa mai iā te aʻu. E na o aʻu le tama a oʻu mātua ma e leʻi mafai ona faamāfanafanaina aʻu ma maua le lagolagosua alofa na ou matuā faananau i ai.

O le taimi lenā na ma nonofo ai ma loʻu tinā i Karachi, o le laumua o lenā vaipanoa. I se tasi aso, na asiasi mai ai i lo ma fale se fomaʻi matua e igoa iā Fred Hardaker, o ia o se Molimau a Ieova. E tutusa le tapuaʻiga a Hardaker ma le misionare lea na aumaia le seti  tusi i loʻu aiga. Na ofo atu e Hardaker se suʻesuʻega faale-Tusi Paia i loʻu tinā ae e na te leʻi taliaina. Peitaʻi, na fai i ai loʻu tinā atonu ou te manaʻo e fai saʻu suʻesuʻega. O le vaiaso na sosoo ai na amata ai la ma suʻesuʻega ma le uso o Hardaker.

I ni nai vaiaso mulimuli ane, na amata ona ou auai i sauniga faa-Kerisiano na faia i le falemaʻi o le uso o Hardaker. E pe tusa ma le toʻa 12 Molimau matutua na potopoto ai i inā mo le tapuaʻiga. Na latou faamāfanafanaina aʻu ma naunau mai iā te aʻu e pei o so latou atalii. Ou te manatua lo latou ō mai ma nonofo i oʻu autafa, ma talatalanoa mai o ni uō e alolofa moni iā te aʻu. O le mea lenā na ou matuā manaʻomia lava i lenā taimi.

E leʻi umi ae valaaulia loa aʻu e le uso o Hardaker e ma te galulue faatasi i le faiva i le fanua. Na ia aʻoaʻoina aʻu i le auala e faaaogā ai laau e tā ai lauga pupuu faale-Tusi Paia. Sa iai tagata e leʻi fiafia ona o le malosi o le feʻau na faailoa atu i na lauga. Ae na ou fiafia tele e molimau atu i isi. Na ou matuā naunau i upu moni o le Tusi Paia ma ou fiafia e faailoa atu na upu moni i isi tagata.

A o agaʻi mai le vaegaʻau a Iapani e osofaʻi Initia, na faateteleina omiga na fesagaʻia e Molimau a Ieova mai i le malo o Peretania. Na matuā aafia aʻu i na omiga iā Iulai i le 1943. Na tuli aʻu mai i le aʻoga e le pule aʻoga, o se faifeʻau o le lotu Egelani, ona “e leʻi fiafia iā te aʻu.” Na fai le pule aʻoga i loʻu tinā, o aʻu o se faaaʻoaʻoga leaga i isi tamaiti ona o loʻu faifaimea faatasi ma Molimau a Ieova. Na matuā faateʻia loʻu tinā ma faasā loa ona ou toe faifaimea faatasi ma Molimau a Ieova. Mulimuli ane, na auina atu aʻu e loʻu tinā e ma te nonofo faatasi ma loʻu tamā i Peshawar, o se taulaga e pe tusa ma le 850 maila (1,370 km) le mamao i le itu i mātū. Na iʻu ina ou vaivai faaleagaga ona e leʻi toe maua ni meaʻai faaleagaga, ma motusia la matou fesootaʻiga ma Molimau a Ieova.

Na ou toe foʻi i Karachi i le 1947 e suʻe saʻu galuega, ma toe asiasi atu ai i le falemaʻi o le uso o Hardaker. Na ia faafeiloaʻia aʻu i se auala māfana ma le fiafia.

Na fesili mai o ia: “O le ā le mea ua tupu?” I lona manatu, na ou asiasi atu ona ua ou maʻi.

Ae na ou tali atu: “Ou te lē o maʻi faaletino, ae ua ou maʻi faaleagaga. Ua toe fia fai saʻu suʻesuʻega faale-Tusi Paia.”

Na fesili mai o ia: “O afea la e te manaʻo e toe amata ai?”

Na ou tali atu: “Pe e talafeagai ma oe ae amata loa?”

Na amata ai loa la ma suʻesuʻega i le afiafi lava lenā, ma o se afiafi i inā manaia! Maʻeu loʻu fiafia ona ua ou toe foʻi mai i loʻu aiga faaleagaga! Na taumafai malosi loʻu tinā e taofi aʻu mai i le faifaimea faatasi ma Molimau a Ieova, ae ua uma ona fai laʻu faaiʻuga ou te auauna iā Ieova. Na faailoga loʻu tuuina atu iā Ieova ina ua ou papatiso iā Aokuso 31, 1947. E leʻi umi ae amata loa ona ou auauna o se paeonia sauatoa i le 17 o oʻu tausaga.

O loʻu tofiga muamua o se paeonia o Quetta, o se vaipanoa na faamautū ai le vaegaʻau a Peretania i tausaga ua teʻa. Ae i le 1947, na vaevaeina ai le atunuu iā Initia ma Pakisitana. * O le iʻuga, na sasao faaafi ai sauāga faalotu lea na iʻu ai i se tasi o aofaʻiga e sili ona toʻatele i le talafaasolopito o tagata na siitia i isi vaipanoa. E pe tusa ma le 14 miliona tagata na ō ese faamalosi mai i o latou aiga. O tagata Musalimi i Initia na latou siitia atu i Pakisitana, a o tagata Hinitū ma Sikh i Pakisitana na siitia atu i Initia. A o tupu lenā tulaga vevesi, na ou malaga ai i se nofoaafi mai Karachi na faatumulia i tagata, ma ou pipiimau i se ʻau i le pito i fafo o le nofoaafi a o agaʻi atu i Quetta.

A o oʻu iai i Quetta, na ou feiloaʻi ai iā George Singh o se paeonia faapito e leʻi atoa le 30 o ona tausaga. Na aumai e George mo aʻu se pasika tuai ou te tiʻetiʻe ai (pe tulei) i oganuu aʻegā. O le tele o taimi na ou talaʻi ai na o aʻu. I totonu o le ono masina, e 17 aʻu suʻesuʻega faale-Tusi Paia na fai ma na talia e nisi o i latou le upu moni. O se tasi o na suʻesuʻega o se fitafita e igoa iā Sadiq Masih, o lē na fesoasoani iā i maʻua ma George e faaliliu nisi o lomiga faale-Tusi Paia i le gagana Urdu, o le gagana autū a Pakisitana. Mulimuli ane, na avea Sadiq o se tagata talaʻi maelega e folafola atu le tala lelei.

Mulimuli ane, na ou toe foʻi i Karachi ma auauna faatasi ai ma Henry Finch ma Harry Forrest, o ni misionare na faatoʻā taunuu mai i le Aʻoga o Kiliata. Maʻeu loʻu talisapaia o a la toleniga lelei faaleagaga! I se tasi taimi, na ma faimalaga faatasi ai ma le uso o Finch e  talaʻi i le itu i mātū o Pakisitana. Na matou feiloaʻi ai i tagata na nonofo i auvae o mauga maualuluga, ma o le toʻatele o i latou o ni tagata lotomaulalo e tautatala i le gagana Urdu, o ē na matuā naunau e fia iloa upu moni o le Tusi Paia. I le lua tausaga na sosoo ai, na ou auai ai i le Aʻoga o Kiliata ma na tofia aʻu e toe foʻi i Pakisitana e auauna faavaitaimi o se ovasia o le matagaluega. Na ou faamautū i le fale misionare i Lahore, faatasi ai ma isi uso misionare e toʻatolu.

O se tulaga na faanoanoa ai, na aliaʻe mai se feeseeseaʻiga i le va o misionare i Lahore i le 1954, ma faapea ai ona suia e le ofisa o le lālā tofiga o nisi o misionare. Talu ai na ou ʻau i le itu a isi misionare, na matuā aʻoaʻia ai aʻu. Na matuā nutimomoia loʻu loto, ma ou manatu ai ua ou lē taulau i le itu faaleagaga. Na ou manaʻo e toe taumafai i laʻu auaunaga, o lea na ou filifili ai e toe foʻi i Karachi, ma siitia atu ai i Lonetona i Egelani.

Na toʻatele sui o le aiga Peteli i Lonetona na auai i le faapotopotoga na ou iai. O le taimi lenā na avea ai le uso o Pryce Hughes ma auauna o le lālā. Na naunau alofa mai o ia iā te aʻu, ma o ia o se uso agalelei. I se tasi o aso, na ia faamatala ai se mea na tupu lea na matuā aʻoaʻia ai o ia e le uso o Joseph F. Rutherford, o lē na vaavaaia le galuega talaʻi i le lalolagi aoao. Ina ua taumafai le uso o Hughes e taʻutonuina lana gaoioiga na fai, na matuā faasaʻo o ia e le uso o Rutherford. Na faateʻia aʻu i loʻu tilotilo atu i foliga toʻafimālie o le uso o Hughes a o faamatala lenā tulaga faigatā. Na ia taʻua e faapea na tigā ona faalogona i le taimi muamua. Ae na ia iloa mulimuli ane na ia matuā manaʻomia lenā aʻoaʻiga malosi, ma o se faailoaga lenā o le alofa o Ieova. (Epe. 12:6) O lana faamatalaga na pāʻia ai loʻu loto, ma fesoasoani e toe faafoʻisia ai loʻu olioli i le auaunaga iā Ieova.

O le taimi lenā na siitia atu ai loʻu tinā i Lonetona ma talia ai se suʻesuʻega faale-Tusi Paia mai i le uso o John E. Barr, o lē na mulimuli ane auauna o se sui o le Vaega Pule. Na agaʻigaʻi i luma faaleagaga loʻu tinā ma papatiso ai i le 1957. Na ou iloa mulimuli ane, na suʻesuʻe foʻi loʻu tamā ma Molimau a Ieova a o leʻi maliu o ia.

Na ou faaipoipo iā Lene i le 1958, o ia o se tuafafine Tenemaka na nofo i Lonetona. Na faamanuiaina i maʻua i le tausaga na sosoo ai, ina ua fanau la ma tama teine o Jane, o le ulumatua o la ma fanau e toʻalima. Na ou maua foʻi ni faaeaga i le auaunaga i le faapotopotoga i Fulham. Peitaʻi, na tatau ona matou siitia atu i se vaipanoa māfanafana, ona na faalētonu le soifua mālōlōina o Lene. O lea, na matou siitia mai ai i Adelaide i Ausetalia i le 1967.

O le faapotopotoga lea na matou iai i Adelaide, e toʻa 12 Kerisiano matutua faauuina sa iai. Na latou maelega e taʻimua i le galuega talaʻi. Na vave lava ona toe faaauau la matou faasologa lelei faaleagaga.

 Na fanau la ma uii o Daniel i le 1979. Na matuā tugā lona maʻi o le down syndrome * ma na manatu fomaʻi e lē umi ona ola o ia. E oo mai lava i le taimi lenei, e faigatā ona faamatala oʻu faalogona mafatia na iai. Na ma uaʻi atoatoa ma Lene i le tausiga o manaʻoga o Daniel, ae e ma te leʻi tuulafoaʻia ai le isi a ma fanau e toʻafā. E iai taimi na uli ai le tino o Daniel i le leai o se okesene, ona na iai ni pū se lua i lona fatu, ma na fai ma ave faatopetope o ia i le falemaʻi. E ui i lona maʻi tugā, ae o ia o se tamaitiiti atamai ma agaalofa, ma e naunau i mea faaleagaga. Pe a tatalo lo matou aiga mo meaʻai, e masani ona uu faatasi ona lima, lue lona ulu, ma faapea mai ma le leotele “Amene!” E faatoʻā ʻai lava Daniel pe a uma ona fai se tatalo.

Na maua Daniel i le kanesa o le toto ina ua fā ona tausaga. O le taimi lenā, na matuā vaivai o ma tino ma faalogona ma Lene. O oʻu faalogona na iai, sa pei o le a valea loʻu mafaufau ona o le leai o se mālōlōga. A o ma tauivi ma na faalogona mafatia, na asia i maʻua e le matou ovasia o le matagaluega o Neville Bromwich. Na ia opo i maʻua ma matou fetagisi faatasi i lenā pō. E leai ni aʻu upu e faamatala ai le matuā faalaeiauina o i maʻua, ona o faaupuga tigā alofa a lenei ovasia pele. Na ia tuua lo matou fale i le pe tusa o le tā o le tasi i le vaeluapō. E leʻi umi ae uma loa le ola o Daniel. O le oti o Daniel, o se tulaga aupito i sili ona faigatā na tuia ai o ma loto. E ui i lea, na mafai ona ma onosaia o ma faalogona faavauvau, ma mautinoa e leai se mea e oo lava i le oti e mafai ona faateʻaeseina Daniel mai i le alofa o Ieova. (Roma 8:38, 39) E ma te tulimataʻia le taimi e matou te toe feiloaʻi ai ma Daniel pe a toetū mai i le lalolagi fou a le Atua.​—Ioa. 5:28, 29.

O loo faaauau ona ou auauna o se toeaina i le faapotopotoga, e ui na faalua ona ou maua i le maʻi o le pē o le tino. O mea na tutupu iā te aʻu, ua mafai ai ona ou atiaʻe le tigā alofa i mafatiaga o isi, aemaise i latou o loo mafatia i faafitauli. Ou te taumafai e aua neʻi oʻu faamasinosino i isi. Nai lo o lea, ou te fesili ifo: ʻNa faapefea i mea na tutupu i o latou olaga ona aafia ai o latou faalogona ma manatu? E faapefea ona ou faailoa atu loʻu naunau alofa iā i latou? E faapefea ona ou faalaeiau i latou ina ia mulimuli i ala o Ieova?’ O se fiafiaga tele iā te aʻu le faia o asiasiga faaleoleo mamoe i uso ma tuafāfine o le faapotopotoga. O le mea moni, pe a ou faamāfanafana ma faalaeiau atu i isi i le itu faaleagaga, e faamāfanafana ma faalaeiauina ai foʻi aʻu.

E pei oʻu faalogona o le faisalamo o lē na faapea mai: “Ina ua tele popolega o loʻu loto, na fiafia loʻu loto ona o au [Ieova] faamāfanafanaga.” (Sala. 94:19) Na tausia aʻu e Ieova a o oʻu tauivi ma faalogona faanoanoa, lotomafatia, faafitauli i le aiga, ma teteega mai i lotu. Na avea moni Ieova o se Tamā e alofa iā te aʻu.