1, 2. (a) O le ā le faanaunauga o Iesu na ia taʻua i lana tatalo mulimuli ma ona aposetolo? (e) Aiseā atonu na faamatilatila ai e Iesu le autasi?

SA MANATU mamafa Iesu i le autasi o ona soo a o faia la latou talisuaga mulimuli ma ona aposetolo. Ina ua tatalo faatasi ma i latou, na ia taʻua ai lona faanaunauga ina ia tasi ona soo uma, e pei ona autasi o ia ma lona Tamā. (Faitau le Ioane 17:20, 21.) O lo latou autasi o le a avatu ai se molimau lelei, ma avea o se faamaoniga manino na auina mai e Ieova Iesu i le lalolagi ina ia faia Lona finagalo. O le a avea le alofa ma faailoga e iloa ai soo moni o Iesu, ma faamalosia ai lo latou autasi.​—Ioa. 13:34, 35.

² O se mea talafeagai le faamatilatila e Iesu o le tāua o le autasi. Sa ia mātauina le leai o se autasi po o le fealofani o ona aposetolo, e pei o le taimi na fai ai lana talisuaga mulimuli ma i latou. I se taimi muamua atu, na fefinauaʻi ai le ʻauaposetolo “po o ai o i latou e sili.” (Luka 22:24-27; Mare. 9:33, 34) I le isi taimi, na talosaga atu ai Iakopo ma Ioane iā Iesu ina ia tuu atu ni nofoaga sili mo i laʻua i lona Malo.​—Mare. 10:35-40.

3. O ā vala atonu na māfua ai ona leai se autasi o soo o Keriso, ma o ā fesili o le a tatou talanoaina?

 ³ Peitaʻi, e lē na o le fia maua o ni tulaga maualuluga le māfuaaga na lē autasi ai soo o Keriso. Na fevaevaeaʻi tagata o le atunuu ona o le feitagaʻi ma le faaituʻau. Sa tatau i soo o Iesu ona manumalo mai i na faalogona. O le a talanoaina i lenei mataupu fesili nei: Na faapefea ona feagai Iesu ma faiga faaituʻau? Na faapefea ona ia fesoasoani i ona soo ina ia tutusa le auala e feagai ai ma tagata uma ma maua pea le autasi? E faapefea i ana aʻoaʻoga ona fesoasoani iā i tatou ina ia tumau ai pea ona autasi?

4. Aumai ni faaaʻoaʻoga o faiga faaituʻau na feagai ma Iesu.

⁴ Na feagai foʻi Iesu ma faiga faaituʻau. Ina ua fai atu Filipo iā Natanielu ua ia maua le Mesia, na tali mai Natanielu: “Pe e iai se mea lelei e sau mai i Nasareta?” (Ioa. 1:46) E foliga mai na iloa e Natanielu le valoaga i le Mika 5:2, ma na vaai iā Nasareta o se nuu e matuā faatauvaa e lē mafai ona tupuga mai ai le Mesia. I se tulaga talitutusa, na inosia Iesu e tagata aloaʻia o Iutaia ona o ia o se tagata Kalilaia. (Ioa. 7:52) Na vaai maulalo le toʻatele o tagata Iutaia i tagata Kalilaia. Na taufaifai isi tagata Iutaia iā Iesu e ala i le taʻua o ia o le Samaria. (Ioa. 8:48) Na ese le atunuu ma le tapuaʻiga a tagata Samaria mai i tagata Iutaia. Sa vaai maulalo tagata Iutaia ma tagata Kalilaia i tagata Samaria, ma ʻalofia i latou.​—Ioa. 4:9.

5. O ā faiga faaituʻau na feagai ma soo o Iesu?

⁵ Na matuā tauemua foʻi e taʻitaʻi Iutaia soo o Iesu. Na taʻua i latou e le ʻau Faresaio o ʻtagata ua faamalaiaina.’ (Ioa. 7:47-49) O le mea moni, na latou manatu e vālea ma faatauvaa tagata uma e leʻi aʻoaʻoina i aʻoga a le ʻau Rapi po o ē e leʻi tausia tū masani a le ʻau Faresaio. (Galu. 4:13) O faiga faaituʻau na feagai ma Iesu ma ona soo, na māfua mai i le faamaualuluga o tagata i a latou tapuaʻiga, tulaga aloaʻia, ma o latou ituaiga. Na faaalia foʻi e soo o Iesu le uiga lea o le faaituʻau. Ina ia maua la le autasi, sa manaʻomia ona suia le auala e latou te mafaufau ai.

6. O ā ni faaaʻoaʻoga o auala e mafai ona tatou aafia ai i faiga faaituʻau?

⁶ I aso nei, o le toʻatele o i tatou o loo feagai ma faiga faaituʻau. E mafai ona tatou aafia i āuga o nei faiga, pe e tatou te faaalia foʻi le faaituʻau. Ua faamatala e se tuafafine paeonia i Ausetalia, “Na atili ona ou ita i papalagi ona sa ou taulaʻi atu i faiga lē tonu sa feagai ma tagata Apoliki i taimi ua teʻa ma le taimi lenei. Na faateteleina foʻi loʻu ita ona na faileagaina aʻu.” Na taʻua e se uso mai i Kanata lona faaituʻau i lana gagana i le taimi ua teʻa: “Na ou manatu e sili atu tagata e tautatala i le gagana Falani. O lea, na ou ita ai i tagata e tautatala i le gagana Peretania.”

7. Na faapefea ona taulimaina e Iesu faiga faaituʻau?

⁷ O faalogona faaituʻau e mafai ona matuā mauaa i loto o tagata i aso nei, e pei lava foʻi o taimi o Iesu. Na faapefea ona taulimaina e Iesu lenā tulaga? Muamua, na ia tetee atu i faiga faaituʻau, e ala i le tutusa o le auala na feutagaʻi ai ma tagata uma. Na talaʻi atu o ia i ē e mauʻoa ma ē e matitiva, o le ʻau Faresaio ma tagata Samaria, e oo lava i le ʻauaolafoga ma ē e agasala. Lua, e ala i aʻoaʻoga ma le faaaʻoaʻoga a Iesu, na ia faailoa atu ai i ona soo e tatau ona latou aveesea uiga o le masalosalo ma le faaituʻau.

8. O le ā le mataupu silisili o loo faavae ai le autasi o Kerisiano? Ia faamatala.

⁸ Na aʻoaʻo atu e Iesu i ona soo se mataupu silisili tāua lea e faavae ai lo tatou autasi. Na fetalai o ia: “O le ʻauuso uma outou.” (Faitau le Mataio 23:8, 9.) O se tasi o māfuaaga ua  avea ai i tatou o se “ʻauuso,” ona na tatou tupuga uma mai lava iā Atamu. (Galu. 17:26) Na faamatala foʻi e Iesu ua avea ona soo o ona uso ma tuafāfine, talu ai ua latou amanaʻia e faapea, o Ieova o lo latou Tamā i le lagi. (Mata. 12:50) E lē gata i lea, ua avea i latou o se vaega o se aiga faaleagaga toʻatele e autasia i le alofa ma le faatuatua. O le māfuaaga lea na masani ai ona taʻua e le ʻauaposetolo isi soo o o latou ʻuso ma tuafāfine’ i a latou tusitusiga.​—Roma 1:13; 1 Pete. 2:17; 1 Ioa. 3:13. *

9, 10. (a) Aiseā e leʻi tatau ai ona faamaualuluga tagata Iutaia i lo latou ituaiga? (e) Na faapefea ona aʻoaʻo atu e Iesu e sesē le vaai maulalo i se tasi e ese lona ituaiga? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

⁹ Ina ua uma ona faamanino atu e Iesu e tatau ona tatou vaai i isi o ni o tatou uso ma tuafāfine, ona ia faamamafa mai lea o le tāua o le lotomaulalo. (Faitau le Mataio 23:11, 12.) E pei ona taʻua muamua, o le faamaualuluga o aposetolo o Iesu na māfua ai ona latou feeseeseaʻi. Na ono avea foʻi o se faafitauli le faamaualuga i lo latou ituaiga. Pe na tatau ona faamaualuluga tagata Iutaia ona na latou tupuga mai iā Aperaamo? O le manatu lenā sa iai i le toʻatele o i latou. Peitaʻi na faapea atu Ioane le Papatiso iā i latou: “E iai le mana o le Atua e faia ai ni fanau ma Aperaamo mai i nei maa.”​—Luka 3:8.

¹⁰ Na taʻusalaina e Iesu le faamaualuga o se tasi i lona ituaiga. Na ia faia faapea ina ua fesili mai se tusiupu iā te ia: “O ai la loʻu tuaoi?” Na tali Iesu e ala i le faamatala o se talafaatusa e faatatau i se tagata Samaria na tausia ma le agalelei se tagata Iutaia na alu malaga, ae na fasi e tagata gāoi. Ina ua pasi ane isi tagata Iutaia, e latou te leʻi ano i lenei tamāloa. Peitaʻi ina ua alu ane se tagata Samaria, na alofa mutimutivale o ia i le tamāloa Iutaia. Na faaiʻu le talafaatusa a Iesu e ala i le faapea atu i le tusiupu, ina ia faataʻitaʻi i lenā tagata Samaria. (Luka 10:25-37) Na faailoa atu e Iesu, e mafai e se tagata Samaria ona aʻoaʻoina tagata Iutaia i le uiga o le alofa moni i tuaoi.

11. Aiseā na manaʻomia ai i soo o Keriso ona tutusa la latou vaaiga i tagata uma, ma na faapefea ona faamanino atu e Iesu lenā vala?

¹¹ Ina ia faataunuu lo latou tofiga, na manaʻomia i soo o Iesu ona aveesea o latou uiga faamaualuga ma le faaituʻau. A o leʻi afio o ia i le lagi, na ia tofia i latou ina ia molimau atu “i Iutaia uma ma Samaria, ma tuluʻiga uma o le lalolagi.” (Galu. 1:8) Na muaʻi sauniunia i latou e Iesu mo lenā tofiga telē, e ala i le faauaʻi o i latou i uiga lelei o tagata ese. Na ia taʻuleleia se taʻitaʻiʻau mai i nuu ese ona o le malosi o lona faatuatua. (Mata. 8:5-10) A o iai i lona nuu i Nasareta, na fetalai Iesu i le fiafia o le finagalo o Ieova i tagata ese, e pei o le fafine Foinie mai i Sarefata ua oti lana tane ma le tagata lepela mai i Suria o Naamanu. (Luka 4:25-27) Na talaʻi atu foʻi Iesu i se fafine Samaria, ma e lua aso na nofo ai o ia i se nuu i Samaria ona o le naunau o tagata i lana feʻau.—Ioa. 4:21-24, 40.

12, 13. (a) O le ā le auala na tali atu ai le ʻauaposetolo ina ua aʻoaʻoina e Iesu se fafine Samaria? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.) (e) E faapefea ona iloa e leʻi malamalama Iakopo ma Ioane i le lesona na aʻoaʻo atu e Iesu?

¹² E leʻi faigofie i le ʻauaposetolo ona aveesea o latou uiga faaituʻau. Na faateʻia i latou ona o le naunau o Iesu e aʻoaʻoina se fafine Samaria. (Ioa. 4:9, 27) E lē talanoa taʻitaʻi lotu Iutaia i se fafine i nofoaga faitele, aemaise lava i se fafine Samaria e lē lelei lona talaaga. Na tauanau e le ʻauaposetolo Iesu ina ia taumafa. Ae o lana tali na faaalia ai na sili atu lona naunau i le talanoa i mataupu faaleagaga, nai lo o le faamalieina o lona galala i le  fia ʻai. O lea, o lona talaʻi atu i tagata e oo lava i se fafine Samaria, o le finagalo lenā o lona Tamā, ma sa pei o se meaʻai iā te ia.​—Ioa. 4:31-34.

¹³ E leʻi malamalama Iakopo ma Ioane i lenā lesona. A o femalagaaʻi ma Iesu i Samaria, na saʻili e le ʻausoo se mea e latou te api ai i le pō i se nuu i Samaria. E leʻi talia i latou e tagata Samaria, o lea na feita ai Iakopo ma Ioane ma faapea atu ina ia alu ifo le afi mai i le lagi e faaumatia ai le nuu atoa. Peitaʻi, na matuā aʻoaʻia i laʻua e Iesu. (Luka 9:51-56) Atonu e tatou te taumānatu pe faamata o le auala lenā e tali atu ai Iakopo ma Ioane pe ana faapea o ni tagata Kalilaia ia na teena la latou talosaga, auā o Iakopo ma Ioane e ō mai mai i Kalilaia. E foliga mai o lo la uiga faaituʻau na māfua ai ona matuā feita i laʻua. Atonu na lagona e le aposetolo o Ioane le māsiasi ona o le auala inainā sa ia tali atu ai i le taimi muamua, ina ua talileleia e tagata Samaria la latou talaʻiga i se taimi mulimuli ane.—Galu. 8:14, 25.

14. Na faapefea ona foʻia se faafitauli atonu na fesootaʻi atu i le faaituʻau i le gagana?

¹⁴ E leʻi umi talu ona māeʻa le Penetekoso i le 33 T.A., ae aliaʻe mai se faafitauli e faatatau i le faaituʻau. A o tufatufa atu meaʻai i fafine matitiva ua feoti a latou tane, e leʻi faaaofia ai fafine e tautatala i le gagana Eleni. (Galu. 6:1) Atonu o se tasi o māfuaaga o le faaituʻau i le gagana. Na vave ona foʻia e le ʻauaposetolo lenā faafitauli, e ala i le tofia o ni tane agavaa e vaavaaia le tufatufaina o meaʻai. O nei tane agavaa faaleagaga e iai o latou igoa Eleni. Atonu o lenā tulaga na taliagofie ai i latou e fafine na mafatia i lenei faiga faaituʻau.

15. Na faapefea ona faasolosolo ona suia uiga o Peteru e tusa ai o le lē faailoga tagata? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹⁵ I le 36 T.A., na oo atu ai le galuega o le faia o isi ma soo i tagata mai i isi atunuu. O le masaniga a le aposetolo o Peteru sa iai, e na o tagata Iutaia e latou te faifaimea faatasi. Ae ina ua uma ona faamanino mai e le Atua e lē tatau i Kerisiano ona faailoga tagata, na talaʻi atu ai loa Peteru iā Konelio, o se fitafita Roma. (Faitau le Galuega 10:28, 34, 35.) Mulimuli ane, na fiafia Peteru e aai ma faatasitasi ma tagata talitonu mai i Nuu Ese. Peitaʻi ina ua mavae ni nai tausaga i le aai o Anetioka, e leʻi toe aai faatasi Peteru ma Kerisiano e lē o ni Iutaia. (Kala. 2:11-14) O lea, na aʻoaʻia ai o ia e Paulo, ma e foliga mai na talia e Peteru. Ina ua tusia e Peteru lana tusi muamua i Kerisiano Iutaia ma Kerisiano o Nuu Ese i Asia Itiiti, na ia taʻua ai ma le alofa le ʻauuso atoa.​—1 Pete. 1:1; 2:17.

16. O le ā le uiga na iloga ai Kerisiano i le uluaʻi senituri?

¹⁶ E manino mai, na aʻoaʻoina e le ʻauaposetolo se lesona mai i le faaaʻoaʻoga a Iesu ina ia alolofa i “ituaiga uma o tagata.” (1 Timo. 4:10; Ioa. 12:32) E ui na umi se taimi faatoʻā o latou iloa lenā mea, ae na mafai lava ona suia le auala e latou te mafaufau ai. Na iloga Kerisiano i le uluaʻi senituri i le faaalia o le alofa o le tasi i le isi. Na taʻua e Tetuliano o se tusitala i le senituri lona lua, se faamatalaga a tagata e lē o ni Kerisiano e faatatau i Kerisiano moni: “E alofa le tasi i le isi . . . E nofosauni foʻi le tasi e oti mo le isi.” E ala i le oofu i “le tagata fou,” na vāai Kerisiano i le uluaʻi senituri i tagata uma e faapea, e tutusa uma i latou i le silasila a le Atua.​—Kolo. 3:10, 11.

17. Ia aumai ni faaaʻoaʻoga i le auala e aveesea ai le faaituʻau mai i o tatou loto.

¹⁷ I aso nei, e tatou te ono manaʻomia foʻi se taimi e aveesea ai le faaituʻau mai i o tatou loto. Ua faamatala e se tuafafine i Falani le faigatā o lenā tulaga. Ua faapea mai o ia: “Ua aʻoaʻoina aʻu e Ieova i le uiga moni o le alofa, le uiga o le tufa atu o mea i isi, ma le uiga o le alofa i so o se ituaiga o tagata. Ae o loo oʻu aʻoaʻoina pea le auala e aveesea ai le faaituʻau, ma e lē faigofie i taimi uma. O le māfuaaga lenā ou te tatalo ai pea e faatatau i lenei luʻi.” O le luʻi foʻi lenā o loo feagai ma se tuafafine  i Sepania. Ua faapea mai o ia: “E iai taimi ou te tauivi ai ma faalogona o le ita i se isi ituaiga, ma o le tele o taimi ou te manumalo ai i na faalogona. Peitaʻi, ou te iloa e manaʻomia ona faia pea aʻu taumafaiga. Ou te faafetaia Ieova, o loo oʻu maua pea le fiafia ona o le iai i se aiga e autasi.” E mafai e i tatou uma ona faia se iloiloga faamaoni o le tagata lava ia. Faamata e manaʻomia ona tatou aveesea mai i o tatou loto ni faalogona o le faaituʻau e pei o na tuafāfine?

18, 19. (a) O ā māfuaaga e tatou te taliaina ai isi? (e) O ā ni auala aogā e mafai ona tatou faia ai faapea?

¹⁸ E tāua ona manatua na iai le taimi na avea ai i tatou uma o ni “tagata ese,” e leʻi iai se faiā vavalalata ma le Atua. (Efe. 2:12) Peitaʻi na tosina mai i tatou e Ieova iā te ia “i manoa o le alofa.” (Ho. 11:4; Ioa. 6:44) Na talia foʻi i tatou e Keriso. Ua ia tatala mai le avanoa ina ia mafai ona avea i tatou o se vaega o le aiga o le Atua. (Faitau le Roma 15:7.) Talu ai ua talia ma le alofa e Iesu i tatou e ui i lo tatou tulaga lē lelei atoatoa, e tatau foʻi la ona tatou taliaina isi tagata.

¹⁹ O le mea mautinoa o le a faatupulaʻia pea fevaevaeaʻiga, faiga faaituʻau, ma le feitagaʻi i lenei lalolagi, a o tatou lata atu i le iʻuga o lenei faiga amioleaga o mea. (Kala. 5:19-21; 2 Timo. 3:13) Peitaʻi, i le avea ai o i tatou ma auauna a Ieova, e tatou te saʻilia le atamai mai i lugā lea e lē faailoga tagata ma e faatupuina ai le filemu. (Iako. 3:17, 18) E tatou te olioli i le atiaʻe o ni faauōga ma tagata mai i isi atunuu, amanaʻia e iai le eseesega o aganuu, ma atonu e tatou te aʻoaʻoina foʻi nisi gagana. Pe a tatou faia faapea, o le a pei ai o se vaitafe lo tatou filemu, ma lo tatou amiotonu e pei o galu o le sami.​—Isa. 48:17, 18.

20. O le ā le iʻuga pe a suia e le alofa o tatou mafaufau ma loto?

²⁰ Ua faapea mai le tuafafine mai i Ausetalia lea na taʻua muamua, “Na ou aʻoaʻoina le tele o le poto saʻo.” Ua ia faailoa mai le aafiaga iā te ia o lona suʻesuʻeina o le Tusi Paia: “Sa suia loʻu loto ma loʻu mafaufau. O lea, na faasolosolo ina mou ese atu mai i loʻu loto le faaituʻau ma le ita.” Ua faapea mai le uso mai i Kanata, ua ia iloa nei “o le lē malamalama i isi o le pogai autū lenā o le faailoga tagata, ma e lē faalagolago uiga o tagata i atunuu na fananau ai.” Na faaipoipo o ia i se tuafafine e tautala i le gagana Peretania. O na suiga o se faamaoniga lea e iloa ai e mafai ona manumalo le alofa faa-Kerisiano i le faaituʻau. Ioe, o le alofa o le fusi lea e autasia ai i tatou ma e lē mafai ona motusia.​—Kolo. 3:14.