I le taimi o le Taua Lona Lua a le Lalolagi, na tuua ai e oʻu mātua Estonia ae malaga atu i Siamani lea na ou fanau ai. O i inā na matou sauniuni ai e siitia atu i Kanata. O le fale muamua na matou nonofo ai o se falemoa, lea e latalata i Ottawa i Kanata. E ui i lo matou matuā matitiva, ae sa maua lava fuāmoa e fai ai la matou tī i taeao.

I se tasi aso, na faitauina ai e Molimau a Ieova le Faaaliga 21:3, 4 i loʻu tinā. Na tagi o ia ona na matuā pāʻia lona loto i mea na ia aʻoaʻoina. Na ola le fatu o le upu moni, ma na vave ona agaʻigaʻi i luma loʻu tinā ma loʻu tamā ma papatisoina ai i laʻua.

E leʻi lelei le faa-Peretania a oʻu mātua, ae na la maelega i le upu moni. E ui lava ina faigaluega loʻu tamā i le pō atoa i le fale e faaliusuāvai ai uʻamea i Sudbury i Ontario, ae e toetoe o Aso Toonaʻi uma e na te ave ai i maʻua ma loʻu tuafafine laʻitiiti o Sylvia i le talaʻiga. E matou te suʻesuʻeina faatasi foʻi o se aiga i vaiaso taʻitasi Le Olomatamata. Na totō e oʻu mātua i loʻu loto le alofa mo Ieova, ma na uunaʻia ai aʻu e tuuina atu loʻu ola iā te ia i le 1956 ina ua sefulu oʻu tausaga. O lo la alofa loloto mo Ieova, ua faamalosia ai aʻu a o auauna iā Ieova i loʻu olaga atoa.

Ina ua uma aʻu aʻoga, na tauau ina mou atu loʻu maelega. Na ou manatu pe a avea aʻu ma paeonia, e lē lava se tupe e faataunuu ai loʻu manaʻo o le malaga atu i isi atunuu. Sa ou galue i se tasi o alāleo faasalalau, ma na matuā ou fiafia lava i laʻu galuega. Peitaʻi, na ou faigaluega i pō, ma na tele ina misi ai sauniga ma iʻu ai i le faauō atu i aumea leaga. Mulimuli ane, ona ua aʻoaʻoina loʻu lotofuatiaifo i le Tusi Paia, na uunaʻia ai aʻu e faia suiga manaʻomia.

Na ou siitia i Oshawa i Ontario, lea na ou feiloaʻi ai iā Ray Norman ma lona tuafafine o Lesli, ma isi paeonia. Na latou fesoasoani iā te aʻu. O lo latou fiafia i le auaunaga, na uunaʻia ai aʻu e toe iloilo oʻu sini. Na latou faalaeiauina aʻu e avea o se paeonia. O lea na amata loa laʻu paeonia iā Setema i le 1966. Na ou matuā fiafia lava i lenā taimi. Peitaʻi, e iai suiga e leʻi faatalitalia na tutupu i loʻu olaga.

A o oʻu aʻoga, sa ou talosaga ai e auauna i le Peteli i Toronto i Kanata. Ae ina ua ou paeonia, na  valaaulia ai aʻu e auauna mo le fā tausaga i le Peteli. Peitaʻi, na ou matuā fia uō lava iā Lesli, ae na ou popole pe afai ou te taliaina le valaaulia, ou te lē toe vaai iā Lesli. Ina ua uma le tele o aʻu tatalo faatauanau, na ou talia ai loa lenā valaaulia ae faamavae ma le faanoanoa iā Lesli.

Na ou galue i le potu tā mea i le Peteli, ma i se taimi mulimuli ane na ou galue ai o se failautusi. Ae o le taimi foʻi lenā ua avea Lesli ma paeonia faapito i Gatineau i Quebec. O le tele o taimi na ou mafaufau iā Lesli, ma pe e saʻo le filifiliga na ou faia. Ae i se tasi aso, na ou maua ai se tala e sili ona ou fiafia ai. Ua valaaulia Ray, le tuagane o Lesli i le Peteli. Na ma potu faatasi, ma ona o lenā mea na toe faaauau ai le ma faauōga ma Lesli. Na ma faaipoipo iā Fepuari 27, 1971, o le aso mulimuli lenā o laʻu auaunaga i le Peteli.

Na tofia i maʻua ma Lesli e galulue i se faapotopotoga e tautatala i le gagana Falani i Quebec. Ina ua mavae ni nai tausaga, na faateʻia aʻu ina ua maua le valaaulia e galue o se ovasia o le matagaluega i le 28 o oʻu tausaga. Na ou lagona le lē agavaa, ae na faalaeiauina aʻu i upu i le Ieremia 1:7, 8. Na iai ni aafiaga iā Lesli ona o ni faalavelave tau taavale i tausaga ua teʻa, ma na faigatā foʻi ona ia moe lelei. O le a faapefea la ona faia le ma auaunaga? Na faapea mai Lesli: “Pe afai e valaaulia e Ieova i tatou e faia se mea, pe e lē tatau ona tatou taumafai e fai?” Na ma talia le tofiga, ma na ma olioli ai i lea vala o le auaunaga mo le 17 tausaga.

Ona o le pisi tele o laʻu faasologa o se ovasia o le matagaluega, e leʻi tele se taimi e ma te faifaimea faatasi ai ma Lesli. Peitaʻi, e iai se lesona tāua na ou aʻoaʻoina mai ai. I se tasi taeao i le Aso Gafua, na tatagi ai le logo o le faitotoʻa o lo ma fale. E tatala atu le faitotoʻa e na o le ato o loo iai se ʻie laulau, fualaau ʻaina, sisi, falaoa, fagu uaina, ipu malamalama, ma se fasi pepa o loo tusia ai, “Ave si au avā e faatafao.” Sa lagi lelei lenā aso. Ae na ou fai iā Lesli e tele aʻu lauga o loo tāpena ma e lē mafai ona ma ō. E ui na faanoanoa Lesli ae sa ia malamalama lava. A o sauni aʻu lauga, na amata ona aafia loʻu lotofuatiaifo. Na ou manatunatu i upu o loo i le Efeso 5:25, 28. O lenā mau, na faamanatu mai ai e Ieova le auala e tatau ona ou amanaʻia ai faalogona o laʻu avā. Ina ua uma laʻu tatalo, na ou faapea atu loa iā Lesli e ma te ō ma te tafafao, ma na matuā faafiafiaina ai o ia. O se aso na sili ona ma fiafia ai. Na ma tafafao e latalata i se vaitafe, ma na lava pea le taimi e tāpena ai aʻu lauga.

E tele matagaluega na ma galulue ai, e amata mai i British Columbia e oo i Newfoundland. Ua faataunuu ai le mea na ou manaʻo ai lava mai i le amataga, o le malaga atu i isi atunuu. Sa ou mafaufau i le Aʻoga o Kiliata, ae e leʻi iai soʻu faanaunauga e auauna o se misionare i se isi atunuu. Ou  te leʻi manatu na ou agavaa e avea o se misionare. Na ou popole neʻi tofia i maʻua i se atunuu i Aferika o loo aafia i faamaʻi pipisi ma taua. Na ou fiafia i le ma auaunaga i Kanata.

I le 1992 ina ua toe amata le galuega i atunuu sa pulea e le Soviet, na talosagaina ai i maʻua pe e mafai ona ma galulue i Estonia o ni misionare. Na matuā faateʻia i maʻua, o lea na ma tatalo ai e faatatau i lea mataupu. Na ma toe mafaufau foʻi, ʻPe afai e valaaulia e Ieova i tatou e faia se mea, pe e lē tatau ona tatou taumafai e fai?’ O lea na ma talia ai loa le talosaga, ma na ou fiafia ua ma lē ō i Aferika.

Na amata loa ona ma aʻoaʻoina le gagana Estonia. Ina ua mavae ni nai masina, na talosagaina ai i maʻua e galulue i le galuega femalagaaʻi. E pe ā ma le 46 faapotopotoga ma nisi vaega sa tatau ona ma asia i atunuu e tolu i le Baltics faapea Kaliningrad i Rusia. O lona uiga sa manaʻomia ona ma aʻoaʻoina nisi o upu i le gagana Latvia, Lithuania, ma le gagana Rusia. Na mautinoa sa avea o se luʻi. E ui i lea, na talisapaia e uso ma tuafāfine a ma taumafaiga ma na latou fesoasoani mai iā i maʻua. I le 1999, na faatūina ai le ofisa o le lālā i Estonia, ma na tofia ai aʻu i le komiti o le lālā e galulue faatasi ma uso o Toomas Edur, Lembit Reile, ma Tommi Kauko.

Na ma feiloaʻi ma le toʻatele o uso ma tuafāfine sa ave faamalosi i Siberia. E ui i tulaga faigatā na latou fesagaʻia i le falepuipui ma le vavaeesea mai i o latou aiga, ae e latou te leʻi teulotoina na mea leaga. Na faaauau pea ona latou olioli ma maelega e talaʻi. Na fesoasoani a latou faaaʻoaʻoga ina ia ma tumau ma olioli ai pea e ui i tulaga faigatā.

Na ma galulue mamafa mo le tele o tausaga, ma na tau leai se taimi e mālōlō ai. Na amata ona lagona e Lesli le matuā lē lavā. I le taimi muamua, na faigatā ona iloa e iai le fesootaʻiga o le matuā lē lavā ma le maʻi o le fibromyalgia. Na ma mafaufau po ua tatau ona ma toe foʻi i Kanata. Ina ua valaaulia i maʻua mo isi toleniga i Patterson i Niu Ioka i Amerika, na ou lē mautinoa pe e mafai ona ma auai. Peitaʻi, ina ua uma le tele o a ma tatalo faatauanau, na ma talia ai loa le valaaulia. Na faamanuia e Ieova le ma faaiʻuga. A o ma auai i le aʻoga, na maua ai e Lesli togafitiga faafomaʻi na ia manaʻomia. O lea, na mafai ai ona faaauau le ma auaunaga.

I se tasi afiafi i le 2008 a o ma iai pea i Estonia, na vili mai le ofisa ulu pe e ma te talia se tofiga e galulue ai i Congo. Na faateʻia aʻu, aemaise lava na manaʻomia ona ave saʻu tali i le aso na sosoo ai. Ou te leʻi faailoa iā Lesli lenei mataupu ona na ou iloa o le a lē lelei ai lana moe. Ae na uma ane e leʻi lelei laʻu moe, ona sa ou faailoa iā Ieova oʻu popolega i le ma ō i Aferika.

O le aso na sosoo ai na ou faailoa ai loa iā Lesli,  ma na ma faapea ane: “Ua valaaulia e Ieova i taʻua e auauna i Aferika. E faapefea ona ta iloa le manaia o le auaunaga i inā pe afai e lē tofo i ai?” O lea, ina ua mavae le 16 tausaga talu ona ma galulue i Estonia, na ma malaga ai loa i Kinshasa i Congo. Na manaia le ola lauusiusi o le togālaau i le ofisa o le lālā faapea le siʻomaga toʻafilemu. I totonu o le ma potu, na faapipii ai e Lesli se card na maua a o ma iai i Kanata. O loo tusia ai upu nei, “Ia tupu olaola i le mea o loo totōina ai oe.” Ina ua ma feiloaʻi ma le ʻauuso, amata ni suʻesuʻega faale-Tusi Paia, ma tofo i le fiafia o le galulue o ni misionare, na matuā faafiafiaina ai i maʻua. Mulimuli ane, na ma maua le faaeaga e asiasi atu i lālā e 13 i nisi o atunuu i Aferika. Na maua ai le avanoa e feiloaʻi ai ma le toʻatele o tagata mai i ituaiga eseese. Na mou atu oʻu popolega sa iai, ma na ma faafetai iā Ieova mo le avanoa e ma te auauna ai i Aferika.

I Congo, na ma tofo ai i meaʻai eseese e aofia ai ma iniseti lea na ma manatu e lē mafai ona ma aai ai. Peitaʻi, na ma mātauina le fiafia o le ʻauuso i na ituaiga meaʻai. O lea, na ma tofo i ai ma iloa ai le manaia.

Na mafai ona ma fesoasoani i le itu faaleagaga ma le faaletino o uso ma tuafāfine na nonofo i le itu i sasaʻe o le atunuu. I na vaipanoa, na osofaʻia ai aai e fitafita fouvale ma tetee i le malo, ma na aafia ai fafine ma fanau iti. O le toʻatele o le ʻauuso e lima vaivai. Ae na pāʻia o ma loto ona o le malosi o lo latou faamoemoe i le toetū, le alofa mo Ieova, ma le faamaoni i lana faalapotopotoga. O a latou faaaʻoaʻoga na ma toe iloilo ai i maʻua lava ma faamalosia ai lo ma faatuatua. O nisi o uso na faaleagaina o latou fale ma mea totō. Na faamanatu mai ai o meafaitino e vave ona mou atu, ma na faamatilatila mai ai foʻi le tāua o ʻoa faaleagaga. E ui i tulaga e sili ona faigatā, ae e leʻi faavaivai ai uso. O lo latou uiga mautinoa, na faalototeleina ai i maʻua e feagai ma luʻi ma faafitauli tau i le soifua mālōlōina.

Na iai foʻi se isi mea na faateʻia ai i maʻua. Na valaaulia i maʻua e galulue i le lālā i Hong Kong. E  ma te leʻi mafaufauina lava o le a ma galulue i Asia. Ae ona na ma vaaia le faamanuia a Ieova i tofiga uma na ma galulue ai, na ma talia ai le valaaulia. Na ma lagona le faanoanoa i le faamavae atu i uō pele ma tuua le atunuu matagofie o Aferika. O lea i le 2013, na ma malaga atu ai loa i Hong Kong.

O Hong Kong o se aai telē ma pisi. Na avea ma luʻi le aʻoaʻoina o le gagana Cantonese. Peitaʻi, na faafeiloaʻia ma le māfana i maʻua e le ʻauuso, ma e ese lo ma fiafia i meaʻai eseese. Na vave ona agaʻigaʻi i luma le galuega, ae ua matuā taugatā foʻi fale ma fanua. O lea, na faia ai e le Vaega Pule se filifiliga atamai e faatau ese le tele o fanua a le lālā. Mulimuli ane i le 2015, na ma siitia atu ai i Korea i Saute ma o loo faaauau ona ma auauna ai i inā. Na ma toe feagai ai ma se isi luʻi o le aʻoaʻoina o se gagana fou. Ae na ma lototetele ona o le faamālō mai o uso ma tuafāfine, i a ma taumafaiga e tautatala i le gagana Korea.

O nisi taimi e lē faigofie le faamasani i isi, ae o le faaalia o le agaga talimālō, e mafai ona iloa lelei ai i latou. Ua ma mātauina e taitutusa uma le ʻauuso, ma na foafoaina e Ieova i tatou ina ia māfana atu i isi ma faalautele atu o tatou loto.​—2 Kori. 6:11.

Ua ma iloa le tāua o le vaai i tagata e pei ona silasila i ai Ieova, ma mātauina faamaoniga o lona alofa ma lana taʻitaʻiga i o ma olaga. Pe a ma lagona le lotovaivai pe manatu foʻi po o fiafia mai isi pe leai, e ma te toe faitauina cards po o tusi faalaeiau mai i a ma uō. Ua ma molimauina le auala ua tali mai ai Ieova i a ma tatalo, ma ua avea o se faamautinoaga ma faalaeiauga iā i maʻua.

A o faagasolo tausaga, ua ma aʻoaʻoina ai ma Lesli le tāua o le faaalu o se taimi e faifaimea faatasi ai, e tusa lava po o le ā le pisi. Ua ma iloa foʻi le tāua o le aua le soona faamamafa i le mafaufau pe a iai ni mea sesē, aemaise pe a aʻoaʻoina se gagana fou. I pō taʻitasi, e ma te mafaufau po o le ā se mea na ma fiafia i ai ma faafetai atu ai iā Ieova.

O le mea moni, ou te leʻi manatu e mafai ona avea aʻu o se misionare pe nofo i isi atunuu. Peitaʻi ua ou tofo i le fiafia ina ua ou aʻoaʻoina, e mafai mea uma ona o le fesoasoani a Ieova. Ua ou manatua ai upu a le perofeta o Ieremia: “Ieova e, ua e faasesēina aʻu.” (Iere. 20:7) Ioe, ua saunia e Ieova le tele o mea lelei e ma te leʻi faatalitalia ma faamanuiaga e lē mafaatusalia, ma faamalieina loʻu manaʻo e malaga i se vaalele. A o oʻu laʻitiiti, na ou manaʻo e malaga i isi atunuu. Peitaʻi, o lea ua tele atu atunuu ua mafai ona ma malaga i ai, nai lo o le mea na ou moemiti i ai. E aofia ai asiasiga i ofisa o lālā i konitineta e lima. I tofiga uma na ma galulue ai, ou te matuā talisapaia le lagolagosua ma le agaga faataulaga o Lesli.

E ma te taumafai e manatua pea, o mea uma e ma te faia e māfua ona e ma te alolofa iā Ieova. O faamanuiaga o loo tatou olioli ai i aso nei, ua na o se faaataga o le ola e faavavau pe a “faamafola [e Ieova] [lona] aao ma faamalie le manaʻo o meafaiola uma lava.”​—Sala. 145:16.