1. O le ā le lesona faamāfanafanaloto na aʻoaʻoina ai e Ieova Aperaamo?

 I LE tele o tausaga ua mavae, na faaaogā ai e le Atua se agelu e faailoa atu iā Aperaamo, o le a ia faaumatia aai o Sotoma ma Komoro. E leʻi faigofie iā Aperaamo ona malamalama i le fetalaiga a le Atua, e ui ina malosi lona faatuatua. Na ia fesili atu, “Pe e te faaumatia ea o ē e amiotonu faatasi ma ē e amioleaga? . . . Pe e lē faia ea e le Faamasino o le lalolagi uma le mea ua tonu?” Na onosaʻi Ieova ma fesoasoani mai i lana uō pele o Aperaamo ina ia aʻoaʻoina se lesona tāua: e lē faaumatia lava e le Atua tagata amiotonu. E aogā lenei lesona iā i tatou, ma e faamāfanafanaina ai i tatou i aso nei.—Kene. 18:​23-33.

2. Aiseā e tatou te mautinoa ai e tonu ma alofa mutimutivale le auala e faia ai e Ieova lana faamasinoga?

² Aiseā e tatou te mautinoa ai e tonu ma alofa mutimutivale le auala e faia ai e Ieova lana faamasinoga? Talu ai “o Ieova e vaai i le loto” o le tagata. (1 Samu. 16:7) O le mea moni, e silafia e ia “loto o tagata uma.” (1 Tu. 8:39; 1 No. 28:9) Maʻeu le faalaeiauina ai o i tatou i lenā manatu! E lē mafai ona tatou malamalama atoatoa i faamasinoga a Ieova. O le māfuaaga lea na faapea mai ai le aposetolo o Paulo e faatatau iā Ieova le Atua: “E lē masuʻesuʻeina ana faamasinoga!”—Roma 11:33.

3-4. O le ā e tatou te ono tomānatu ai i nisi taimi, ma o le ā o le a tatou iloiloina i lenei mataupu? (Ioane 5:​28, 29)

³ Peitaʻi, atonu e tatou te tuufesili foʻi e pei o Aperaamo. E tatou te ono tomānatu: ʻPe e iai se faamoemoe mo tagata na faaumatia i Sotoma ma Komoro? Pe e ono aofia ai nisi o i latou i ʻtagata amiolētonu e toetutū mai’?’—Galu. 24:15.

 ⁴ Seʻi iloilo nisi o mea ua tatou malamalama ai e faatatau i le toetū. Talu ai nei, na tatou maua ai se fetuunaʻiga o le malamalamaga e faatatau i le “toetutū i le ola” ma le “toetutū i le faamasinoga.” a (Faitau le Ioane 5:​28, 29.) O lenei fetuunaʻiga ua faamanino atili ai nisi o vala o le a talanoaina i lenei mataupu, ma le mataupu o loo sosoo mai. Seʻi iloilo muamua mea e tatou te lē iloa, ma mea ua tatou iloa e faatatau i faamasinoga a Ieova.

O MEA E TATOU TE LĒ ILOA

5. O le ā na taʻua i a tatou lomiga i le taimi ua teʻa e faatatau i ē na faaumatia i Sotoma ma Komoro?

⁵ I le taimi ua teʻa, na taʻua i a tatou lomiga o tagata na faaumatia e Ieova, e pei o i latou i Sotoma ma Komoro, e leai se faamoemoe e toetutū mai ai. Ina ua uma ona suʻesuʻeina ma le faaeteete e le pologa faamaoni lenei mataupu faatasi ai ma le tatalo, ua manino mai ai, e lē mafai ona tatou faapea atu ma le mautinoa, e lē toetutū mai nisi na faaumatia i Sotoma ma Komoro.

6. O ā ni faaaʻoaʻoga o faamasinoga a Ieova i tagata amiolētonu, ma o le ā le mea e tatou te lē o iloa?

⁶ Seʻi o tatou tilofaʻia nisi o manatu nei. E tele tala o le Tusi Paia o loo faamatalaina ai faamasinoga a Ieova i tagata amiolētonu. O se faaaʻoaʻoga, e lē mafaitaulia i latou na faaumatia e Ieova i le Lolo, seʻi vaganā ai Noa ma lona aiga. Na faatonuina foʻi e Ieova ona tagata e faaumatia atunuu e fitu na nonofo i le Nuu Folafolaina. E lē gata i lea, na ia faaaogā se agelu e faaumatia fitafita a Asuria e toʻa 185,000 i le pō e tasi. (Kene. 7:23; Teu. 7:​1-3; Isa. 37:​36, 37) Pe e lava na faamatalaga e faapea atu ai, na faasalaina e Ieova na tagata taʻitoʻatasi i le faaumatiaga e faavavau, e aunoa ma se faamoemoe e toetutū mai? E leai. Aiseā?

7. O le ā le mea e tatou te lē iloa e faatatau i tagata na faaumatia i le Lolo po o i latou na faaumatia i Kanana? (Tagaʻi i le ata .)

⁷ E tatou te lē iloa po o le ā le auala na faamasino ai e Ieova na tagata taʻitoʻatasi. E tatou te lē iloa foʻi pe na maua e i latou na faaumatia se avanoa e aʻoaʻo ai e faatatau iā Ieova ma faaalia le salamō. I le vaitaimi o le Lolo, o loo faamatalaina ai e le Tusi Paia Noa “o lē e talaʻi le amiotonu.” (2 Pete. 2:5) Ae e lē o faapea mai, a o ia fausia se vaa telē, na ia taumafai foʻi e talaʻi i tagata taʻitoʻatasi uma i le lalolagi, o ē o le a faaumatia i le Lolo. I se tulaga talitutusa, e tatou te lē iloa foʻi pe na maua e tagata amioleaga uma o Kanana, le avanoa e aʻoaʻo ai e faatatau iā Ieova ma suia o latou ala.

8. O le ā le mea e tatou te lē iloa e faatatau i tagata o Sotoma ma Komoro?

⁸ Ae e faapefea tagata na faaumatia i Sotoma ma Komoro? Na ola faatasi Lota le tagata amiotonu ma i latou na. Ae faamata na talaʻi Lota i tagata uma na? E leai. E mautinoa o i latou o ni tagata amioleaga. Ae pe na latou iloa le eseesega o le mea saʻo mai i le mea sesē? Ia manatua tamāloloa o le aai na ō atu iā Lota, na aofia ai “tama e oo lava i toeaina.” Na latou mananaʻo e faia ni faiga matagā taufeusuaʻiga i ana malo. O nisi o nei tama o ni tamaiti lāiti, ma atonu e latou te leʻi malamalama i le sesē o a latou gaoioiga. (Kene. 19:4; 2 Pete. 2:7) Pe e mafai ona tatou faapea atu, na faasalaina e Ieova le Atua e alofa mutimutivale na tagata taʻitoʻatasi i le oti e aunoa ma se faamoemoe e toetutū mai? Na faamautinoa atu e Ieova iā Aperaamo, e lē atoa se toʻasefulu o tagata amiotonu i lenā aai. (Kene. 18:32) O lea, o i latou o tagata  amiolētonu, ma ua tonu le faamasinoga a Ieova ina ia faaumatia i latou. Pe e mafai la ona tatou faapea atu ma le mautinoa, e leai se tasi o i latou na o le a aofia ai i le ʻtoetutū mai o tagata amiolētonu’? E leai.

9. O le ā le mea e tatou te lē iloa e faatatau iā Solomona?

⁹ O loo taʻua foʻi i le Tusi Paia tagata amiotonu na mulimuli ane avea ma tagata amiolētonu. O se faaaʻoaʻoga, o le tupu o Solomona. Na malamalama lelei o ia i ala o le Atua, ma na matuā faamanuiaina o ia e Ieova. Peitaʻi, na mulimuli ane tapuaʻi o ia i atua faapaupau. Na toʻatamaʻi Ieova ona o agasala a Solomona, ma na pagatia ai le nuu o Isaraelu mo le faitau selau o tausaga. Ua faapea mai le Tusi Paia, ina ua maliu Solomona ona “taoto lea o ia faatasi ma ona augātamā,” e aofia ai tane faamaoni e pei o le tupu o Tavita. (1 Tu. 11:​5-9, 43; 2 Tu. 23:13) Po o le uiga la o lenā manatu, o le a faatūina mai Solomona? E lē o faailoa mai i le Tusi Paia. Peitaʻi, e ono manatu nisi, “o lē ua oti ua magalo o ia mai i lana agasala.” (Roma 6:7) E ui i lenā manatu, ae e lē faapea ai o i latou uma ua maliliu o le a faatutūina mai, e peiseaʻī o la latou aiā le toe mauaina o le ola. O le toetū o le meaalofa mai i lo tatou Tamā alofa, ma e na te faasafua atu lenā meaalofa iā i latou uma e finagalo i ai e auauna iā te ia e faavavau. (Iopu 14:​13, 14; Ioa. 6:44) Po o le a maua e Solomona lenā meaalofa? E na o Ieova e silafia le tali o lenā fesili. Ae e pau le mea e tatou te iloa, o le a faia e Ieova le mea tonu.

O MEA UA TATOU ILOA

10. O ā faalogona o Ieova e faatatau i le faaumatiaina o tagata? (Esekielu 33:11) (Tagaʻi foʻi i le ata.)

¹⁰ Faitau le Esekielu 33:11. O le alofa o Ieova, ua ia faailoa mai ai ona faalogona e faatatau i le auala e na te faamasino ai ona tagata. Na faagaeeina le aposetolo o Peteru e faailoa mai le manatu na tusia e le perofeta o Esekielu e faapea, “e lē finagalo [Ieova] e faaumatia se tasi.” (2 Pete. 3:9) O lenā faamautinoaga ua tatou iloa ai, e lē vave ona gaoioi Ieova e faaumatia tagata e aunoa ma se māfuaaga tatau. O ia o se Atua e matuā alofa mutimutivale, ma e na te faaalia lenā uiga pe a talafeagai.

11. O ai i latou e lē faatutūina mai, ma e faapefea ona tatou iloa?

¹¹ O le ā ua tatou iloa e faatatau iā i latou e lē faatutūina mai? E lē tele ni faaaʻoaʻoga o loo taʻua i le Tusi Paia. b Na fetalai Iesu, e lē faatūina mai Iuta le Sekara. (Mare. 14:21; tagaʻi foʻi i le Ioane 17:12.) c Na tetee ma le loto i ai Iuta iā Ieova ma Lona Alo. (Tagaʻi i le Mareko 3:29.) d Na fetalai foʻi Iesu, e lē maua e nisi o taʻitaʻi lotu na tetee iā te ia le faamoemoe o le toetū. (Mata. 23:33) Na lapataʻi mai foʻi le aposetolo o Paulo, e le faatutūina mai i latou ua fulitua i le tapuaʻiga moni e aunoa ma le salamō.—Epe. 6:​4-8; 10:29.

12. O le ā ua tatou iloa e faatatau i le alofa mutimutivale o Ieova? Aumai ni faaaʻoaʻoga.

¹² O le ā ua tatou iloa e faatatau i le alofa mutimutivale o Ieova? O ā faamaoniga e iloa ai “e lē finagalo o ia e faaumatia se tasi”? Seʻi mātau le auala na ia faaalia ai le alofa mutimutivale i isi na faia agasala matuiā. Na faia e le tupu o Tavita ni agasala matuiā e pei o le mulilua ma le fasioti tagata. Peitaʻi, na ia faaalia le salamō ma na faamagalo o ia e Ieova. (2 Samu. 12:​1-13) O le tele o le olaga o le tupu o Manase, na ia faia ai mea leaga. E oo lava i  lenei tagata na sili ona amioleaga, ae na faamagaloina o ia e Ieova ma faasafua atu i ai lona alofa mutimutivale, ma faamagaloina o ia ona na ia faaalia le salamō. (2 No. 33:​9-16) O nei faaaʻoaʻoga ua faamanatu mai ai, e faaalia e Ieova lona alofa mutimutivale, pe afai e iai se māfuaaga talafeagai e na te faia ai faapea. O le a ia faatutūina mai tagata faapena, ona na latou iloa a latou agasala matuiā na fai ma faaalia le salamō.

13. (a) Aiseā na faaalia ai e Ieova le alofa mutimutivale i tagata Nineva? (e) O le ā na taʻua mulimuli ane e Iesu e faatatau i tagata Nineva?

¹³ Na faaalia foʻi e Ieova le alofa mutimutivale i tagata o Nineva. Na fetalai o ia iā Iona, “ua oo mai i oʻu luma a latou amioga leaga.” Ae ina ua latou faaalia le salamō, na faamagaloina i latou e Ieova. Na sili atu lona alofa mutimutivale nai lo o Iona. Na matuā ita Iona, ae na faamanatu atu e le Atua iā te ia, e lē iloa e tagata Nineva le “eseesega o le mea e saʻo mai i le mea e sesē.” (Iona 1:​1, 2; 3:10; 4:​9-11) Mulimuli ane, na faaaogā e Iesu lenā faaaʻoaʻoga e aʻoaʻo atu ai e faatatau i le faamasinotonu ma le alofa mutimutivale o Ieova. Na fetalai Iesu, e ʻtutū mai tagata Nineva na salamō i le faamasinoga.’—Mata. 12:41.

14. O le ā le uiga o le “toetutū i le faamasinoga” mo tagata Nineva?

¹⁴ O le ā le “faamasinoga” o le a “tutū mai” ai tagata Nineva? Na taʻua e Iesu, o le a iai le ʻtoetū i le faamasinoga’ i le lumanaʻi. (Ioa. 5:29) Na ia faasino atu i lana Pulega i le Afe Tausaga, lea o le a faatutūina mai ai “tagata amiotonu ma tagata amiolētonu.” (Galu. 24:15) O ē e amiolētonu o le a “toetutū i le faamasinoga.” O lona uiga, o le a mataʻitu ma iloiloina e Ieova ma Iesu a latou amioga, faapea le auala e latou te tali atu ai i mea e aʻoaʻoina ai i latou. Pe afai e lē manaʻo se tagata Nineva ua faatūina mai e tapuaʻi iā Ieova, o le iʻuga o lona faamasinoga o le oti. (Isa. 65:20) Ae o i latou e filifili e tapuaʻi iā Ieova ma le faamaoni, o le a maua le avanoa e ola ai e faavavau.—Tani. 12:2.

15. (a) Aiseā e lē tatau ai ona tatou manatu e leai se tasi o i latou na faaumatia o Sotoma ma Komoro e toetutū mai? (e) E faapefea ona tatou malamalama i upu o loo i le Iuta 7? (Tagaʻi i le pusa “ O le ā le Uiga o le Faamatalaga a Iuta?”)

¹⁵ Ina ua taʻua e Iesu tagata Sotoma ma  Komoro, na ia faapea mai “e māmā atu le faasalaga o Sotoma ma Komoro i le Aso Faamasino,” nai lo o tagata na teena o ia ma ana aʻoaʻoga. (Mata. 10:​14, 15; 11:​23, 24; Luka 10:12) O le ā na ia uiga atu i ai? Atonu e tatou te manatu na faatelē naʻuā e Iesu lana fetalaiga, ina ia faamatilatila ai le leaga o tagata i ona aso. Peitaʻi, e lē o le tulaga lenā. E foliga mai na saʻo le fetalaiga a Iesu e faatatau i tagata Sotoma ma Komoro. O le “Aso Faamasino” na fetalai ai Iesu e toetutū mai ai tagata o Sotoma ma Komoro, o le aso faamasino lava lenā e tasi e toetutū mai ai tagata Nineva. E pei o tagata Nineva, na faia foʻi e tagata o Sotoma ma Komoro mea leaga. Ia manatua foʻi le fetalaiga a Iesu e faatatau i le “toetutū i le faamasinoga,” lea o le a aofia ai i latou “o ē na faia mea leaga.” (Ioa. 5:29) Talu ai na maua e tagata Nineva le avanoa e faaalia ai le salamō, e foliga mai la e ono faatutūina mai nisi o tagata o Sotoma ma Komoro “i le Aso Faamasino,” ma latou maua le avanoa e faaalia ai le salamō. Atonu foʻi e tatou te maua le avanoa e aʻoaʻo ai i latou e faatatau iā Ieova ma Iesu Keriso.

16. O le ā ua tatou iloa e faatatau i le auala e filifili ai e Ieova i latou e faatutūina mai? (Ieremia 17:10)

¹⁶ Faitau le Ieremia 17:10. O loo aotele mai i lenei mau, mea ua tatou iloa. O Ieova e “saʻiliʻili [pea] i le loto ma iloilo i manatunatuga loloto.” Pe a ia filifili po o ai i latou o le a ia faatutūina mai, o le a ia “tuuina atu i tagata taʻitoʻatasi e tusa ma ona ala.” E faia pea e Ieova le mea e tonu, ae e na te faaalia le alofa mutimutivale, pe afai e talafeagai ona ia faia faapea. O lea, e lē tatau ona tatou faia se faaiʻuga o se tasi e faapea e lē toetū mai o ia, seʻi vaganā ua tatou iloa o loo taʻua i le Tusi Paia.

O LE A FAIA “E LE FAAMASINO O LE LALOLAGI UMA LE MEA UA TONU”

17. O le ā le faamoemoe mo i latou ua maliliu?

¹⁷ Ua faitau piliona tagata ua maliliu, talu ona filifili Atamu ma Eva e ʻau faatasi ma Satani i lana fouvalega iā Ieova. E lētioa la taʻua le oti o “se fili” mataʻutia. (1 Kori. 15:26) O le ā o le a tupu i na tagata uma? Ua faatulaga e Ieova e faatutūina i le lagi se vaega toʻaitiiti e 144,000 o soo faamaoni o Keriso, ma e lē  mafai ona toe feoti. (Faaa. 14:1) Ae mo le toʻatele o auauna faamaoni a Ieova, o le a aofia i latou i le “toetutū mai o tagata amiotonu,” ma o le a latou ola e faavavau i le lalolagi, pe afai e faaauau ona latou amiotonu a o faagasolo le Pulega i le Afe Tausaga a Keriso ma le tofotofoga mulimuli. (Tani. 12:13; Epe. 12:1) A o faagasolo foʻi le Pulega i le Afe Tausaga, o le a maua ai e “tagata amiolētonu” e aofia ai i latou e leʻi auauna lava iā Ieova po “o ē na faia mea leaga,” le avanoa e suia ai o latou ala ma avea ma auauna faamaoni a Ieova. (Luka 23:​42, 43) Ae talu ai o nisi o tagata na matuā leaga a latou amioga ma fouvale ma le loto i ai iā Ieova ma lona finagalo, o lea ua ia filifili ai e lē faatutūina mai i latou.—Luka 12:​4, 5.

18-19. (a) Aiseā e tatou te maufaatuatuaina ai le auala e faamasino ai e Ieova i latou ua maliliu? (Isaia 55:​8, 9) (e) O le ā o le a talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai?

¹⁸ Pe e mafai ona tatou mautinoa e tonu faamasinoga uma a Ieova, e tusa lava pe e faasaoina le tagata pe leai? Ioe! Na iloa lelei e Aperaamo, o Ieova o “le Faamasino o le lalolagi uma,” e lelei atoatoa, e sili lona atamai, ma e alofa mutimutivale. Na ia aʻoaʻoina lona Alo ma tuuina atu iā te ia e na te faia le faamasinoga uma. (Ioa. 5:22) E silafia lelei e Ieova ma Iesu mea o loo i loto o tagata taʻitoʻatasi. (Mata. 9:4) O lea, pe a la faamasinoina tagata taʻitoʻatasi, e la te faia lava “le mea ua tonu.”

¹⁹ Tau ina ia tatou maufaatuatuaina pea Ieova, e na te silafia le mea e sili ona lelei mo i tatou! Ua tatou iloa nei, e na o Ieova lava e tatau ona avea ma faamasino. (Faitau le Isaia 55:​8, 9.) O le māfuaaga lenā e tatou te maufaatuatuaina ai Ieova ma lona Alo e faia le faamasinoga uma. Ua tatou iloa foʻi, ua faaatagia atoatoa mai e lo tatou Tupu o Iesu le faamasinotonu ma le alofa mutimutivale o lona Tamā. (Isa. 11:​3, 4) Ae o le ā le auala o le a faamasino ai e Ieova tagata i le taimi o le puapuaga tele? O ā mea e tatou te lē o iloa? O ā mea ua tatou iloa? O le a taliina na fesili i le mataupu o loo sosoo mai.