PE AFAI e tatou te agalelei i isi, e matuā faalaeiau ma faamāfanafanaina ai i latou. E tatou te talisapaia foʻi le manatu mamafa mai o isi iā i tatou, ma feutagaʻi ma i tatou i se auala agalelei. E faapefea la ona tatou atiaʻe lenei uiga tautele o le agalelei?

O le agalelei, e aofia ai le naunau moni i isi tagata, ma e atagia atu i upu ma gaoioiga e tatou te fesoasoani ai iā i latou. Talu ai o le agalelei e faaalia i gaoioiga lelei, e lē faasino atu la i na o ni faaupuga faaaloalo po o ni uiga tauagafau e matilatila i le vaai a tagata. O le agalelei moni, e uunaʻia e le alofa moni ma le tigā alofa. O le agalelei foʻi o se vala o le fua o le agaga paia o le Atua, lea e tatau ona atiaʻe e Kerisiano. (Kala. 5:22, 23) O lea, o le a tatou iloiloina auala ua faaalia ai e Ieova ma lona Alo lenei uiga mataʻina, ma auala e tatou te faaaʻoaʻo ai iā i laʻua.

E agalelei ma manatu mamafa Ieova i tagata uma, e aofia ai “ē e lē lotofaafetai ma ē amioleaga.” (Luka 6:35) O se faaaʻoaʻoga, ua faapea mai le Mataio 5:45 e faatatau iā Ieova, e “na te faaoso lona lā i ē e amioleaga ma ē e amiolelei, ma faatotō mai le timu i ē e amiotonu ma ē e amiolētonu.” E oo lava i tagata e lē talitonu o Ieova na foafoaina mea uma lava, e latou te maua aogā mai i sauniuniga agalelei a Ieova e faatumau ai le ola, ma faapea ona faafiafiaina ai i latou.

O se faaaʻoaʻoga mataʻina o le agalelei o Ieova, o le auala na ia feutagaʻi ai ma Atamu ma Eva. Ina ua agasala Atamu ma Eva, ʻna la suʻia lau o le mati e ufiufi ai lo la lē lavalavā.’ Peitaʻi, na silafia e Ieova e la te manaʻomia ni ofu talafeagai ina ia mafai ai ona ola i fafo o le faatoʻaga o Etena, auā ua faamalaiaina le laueleele “e tutupu mai [ai] laau tuitui ma laau talatala.” O lea, na tali atu ma le agalelei Ieova i lo la manaʻoga, ma saunia ai “ofu talaloa mai i paʻumanu” mo i laʻua.​—Kene. 3:7, 17, 18, 21.

E ui lava e agalelei Ieova “i ē e amioleaga ma ē e amiolelei,” ae e sili atu ona naunau o ia e faaalia le agalelei i ana auauna faamaoni. O se faaaʻoaʻoga, i aso o le perofeta o Sakaria, na lotovaivai ai se agelu ina ua vaai atu ua taofia le galuega o le toe fausiaina o le malumalu i Ierusalema. Na faalogologo lelei Ieova i faalogona popole o le agelu, ma tali atu i “upu lelei ma upu faamāfanafanaloto.” (Saka. 1:12, 13) O le mea foʻi lenā na faia e Ieova i le perofeta o Elia. I se tasi taimi, na talosaga ai Elia iā Ieova ua fia oti ona o le matuā lotovaivai. Na manatu mamafa Ieova i faalogona o Elia, ma auina mai se agelu e faamalosiau i le perofeta. E lē gata i lea, na fetalai atu le Atua iā Elia o loo iai foʻi isi perofeta o loo totoe. Na toe faamalosi Elia e faaauau lona tofiga ina ua faalogo atu i faaupuga agalelei a Ieova ma vaaia lana fesoasoani. (1 Tu. 19:1-18) Ae o le fesili tāua: O ai le auauna a le Atua na ia faaatagia mai lenei uiga tautele o Ieova i se auala e sili ona mataʻina?

Na lauiloa Iesu o se tagata agalelei ma magafagafa, a o faatino lana faiva i le lalolagi. E leʻi sauā pe fia pule Iesu i isi. Na fetalai atu o ia ma le tigā alofa: “Ia outou ō mai iā te aʻu o outou uma ua tigāina ma mafatia i avega, ona ou faafouina lea o outou. . . . Auā e avegofie laʻu amo.” (Mata. 11:28-30) Na mulimuli tagata i so o se mea na femaliuaʻi ai Iesu, ona o lona agalelei iā i latou. O le “tigā alofa” o Iesu na uunaʻia ai o ia e fafaga ma aʻoaʻo i latou “i le tele o mea” e faatatau i lona Tamā, ma faamālōlō i ē e mamaʻi.​—Mare. 6:34; Mata. 14:14; 15:32-38.

O se isi faamaoniga o le agalelei tele o Iesu, o lona malamalama i faalogona o tagata, ma lona magafagafa i ana feutagaʻiga ma i latou. E tusa lava po o le ā le faigatā o manaʻoga o tagata na saʻili atu iā Iesu mo se fesoasoani, ae na “talileleia” lava i latou e Iesu. (Luka 9:10, 11) O se faaaʻoaʻoga, e leʻi otegia e Iesu se fafine mafatia na paʻi atu i lona ofu tele, ma le faamoemoe o le a faamālōlō ai lona maʻi o le puna toto, lea na lē mamā ai. (Levi. 15:25-28) Na alofa mutimutivale Iesu i lenei fafine na mafatia mo le 12 tausaga. O lea, na ia fetalai atu ai: “Loʻu afafine e, ua e malosi ona o lou faatuatua. Alu ia ma le filemu, ma ia e mālōlō mai lou maʻi tigā.” (Mare. 5:25-34) Maʻeu le agalelei o Iesu!

E pei ona taʻua i faaaʻoaʻoga o i luga, o le agalelei moni e faaalia i gaoioiga. Na faamatilatila e Iesu lenā manatu i lana talafaatusa i le Samaria agalelei. Na feitagaʻi tagata Samaria ma tagata Iutaia. E ui i lea, na alofa mutimutivale le tamāloa Samaria i le tagata Iutaia na faoa e tagata ana mea, sasa faamoʻamoʻa iā te ia, ma tuua o ia ua toeitiiti a oti. O le agalelei na uunaʻia ai le tamāloa Samaria e faia se gaoioiga. Na ia fusifusia manuʻa o le tamāloa ma ave o ia i se faletalimālō. E lē gata i lea, na ia totogia le tagata e ana le faletalimālō ina ia tausi le tamāloa, ma folafola atu o le a ia totogia isi mea uma.​—Luka 10:29-37.

E moni o le agalelei e faaalia e ala i gaoioiga, ae e aofia ai foʻi upu logolelei ma faalaeiau. O loo taʻua i le Faataoto 12:25: “O popolega i le loto o le tagata e faavaivai ai le loto, a o tala lelei e olioli ai le loto.” E mafai ona tatou faamalosiau i isi pe a tatou talanoa atu iā i latou i se auala e atiaʻe ai, lea e uunaʻia i le agalelei ma le mataalofa. * O a tatou faaupuga agalelei e faaalia ai lo tatou manatu mamafa iā i latou. O le iʻuga, o le a faalaeiauina ai i latou ma lototetele ai e fesagaʻia luʻi ma tulaga faigatā.​—Faata. 16:24.

Talu ai na faia i tatou “i le faatusa o le Atua,” o lona uiga e mafai e tagata uma lava ona faaalia le agalelei. (Kene. 1:27) O se faataʻitaʻiga, o le fitafita Roma o Iulio, o lē na vaavaaia le aposetolo o Paulo a o agaʻi atu i Roma. O loo taʻua i le Galuega 27:3, na ʻagalelei tele Iulio iā Paulo, ma tuu atu o ia e alu i ana uō ma fiafia ai i la latou tausiga’ i le aai o Saitonu. I se taimi mulimuli ane, na “matuā agalelei” tagata o le motu o Melita iā Paulo ma ē na latou folau faatasi, ina ua afātia la latou folauga ma malepe ai le vaa. Sa tafu foʻi e tagata o le motu se afi ina ia māfanafana ai tagata na folau atu. (Galu. 28:1, 2) Na mataʻina la latou gaoioiga na fai. Peitaʻi, o le agalelei o se gaoioiga e manaʻomia pea ona faaalia.

Ina ia matuā faafiafiaina le finagalo o le Atua, e tatau ona tatou faaalia pea le agalelei, ma avea ai o so tatou uiga masani. O le māfuaaga lea ua faatonuina ai i tatou e Ieova  ina ia “oofu” i le agalelei. (Kolo. 3:12) Ae o le mea moni, e lē faigofie i taimi uma ona tatou faaalia pea le agalelei. Aiseā? Talu ai o nisi o i tatou e matamumuli, e lē mautonu, e manatu faapito, po o loo feagai foʻi ma teteega. Peitaʻi, e mafai lava ona tatou manumalo i na luʻi e ala i le faalagolago i le agaga paia, ma faaaʻoaʻo i le agalelei o Ieova.​—1 Kori. 2:12.

Pe e iai ni vala e manaʻomia ona faaleleia e tusa ai ma lo tatou faaalia o le agalelei? Ia tatou fesili ifo: ʻPo o aʻu o se tagata e faalogologo atu ma se loto e fia fesoasoani? Po o oʻu mataala i manaʻoga o isi? Po ou te taumafai e agalelei i tagata ou te lē aiga i ai pe māfana ai foʻi?’ E mafai ona faatutū ni o tatou sini, e pei o le faamasani atu i isi, aemaise lava i uso ma tuafāfine i le faapotopotoga. O le faia faapea, o le a tatou iloa lelei ai o latou tulaga ma manaʻoga. O se isi sini, o le taumafai lea e faaalia le agalelei i auala e tatou te mananaʻo e latou te agalelei mai ai iā i tatou. (Mata. 7:12) O le sini mulimuli, o le ōle atu lea iā Ieova mo le fesoasoani, ma o le a faamanuia Ieova i a tatou taumafaiga ina ia faaalia le agalelei.​—Luka 11:13.

Na taʻua e le aposetolo o Paulo le uiga o le “agalelei,” ina ua ia taʻua nisi o mea na mātaulia ai o ia o se auauna a le Atua. (2 Kori. 6:3-6) Na fiafia tagata iā Paulo ona o lona naunau moni iā i latou, lea na atagia atu i ana gaoioiga ma faaupuga agalelei. (Galu. 28:30, 31) I se tulaga talitutusa, e mafai foʻi ona fiafia mai tagata i le upu moni pe a tatou faaalia le agalelei. Pe a tatou agalelei i tagata uma, e aofia ai ma ē e tetee mai iā i tatou, atonu o le a tuuitiitia ai o latou faalogona ita ma fiafia mai ai iā i tatou. (Roma 12:20) A o faagasolo taimi, atonu o le a latou fia faalogo mai i le feʻau o le Tusi Paia.

E lē mafaitaulia le aofaʻi o i latou o le a toetutū mai i le Parataiso i le lalolagi fou. E lē taumatea, o le toʻatele o i latou o le taimi muamua lenā o le a tofo ai i le agalelei. O lo latou talisapaia o lenā agalelei, o le a uunaʻia ai foʻi i latou e faaalia le agalelei i isi. O se tasi e lē faaalia le agalelei i lenā taimi ma fesoasoani atu i isi, e lē faaauau ona ola i le pulega o le Malo o le Atua. Peitaʻi, o i latou e finagalo le Atua e ola e faavavau, o le a feutagaʻi ma isi i se auala alofa ma agalelei. (Sala. 37:9-11) Ioe, o le a avea le lalolagi o se nofoaga saogalemu ma filemu! Ae o ā aogā e tatou te mauaina i le taimi lenei pe a tatou faaalia le agalelei?

O loo taʻua i le Faataoto 11:17: “O le tamāloa e alofa faamaoni ua agalelei o ia iā te ia lava.” E fiafia tagata e faauō atu i se tasi e agalelei, ma e latou te agalelei foʻi iā te ia. Na fetalai Iesu: “O le fua tou te fuaina atu, e toe fuaina mai iā te outou.” (Luka 6:38) O lea, o le tagata agalelei e faigofie ona ia mauaina ni uō lelei.

O le timaʻiga lenei a le aposetolo o Paulo i le faapotopotoga i Efeso: “Ia agalelei le tasi i le isi, ia māfana lo outou alofa, ma ia fefaamagaloaʻi ma le lotoatoa.” (Efe. 4:32) O se faamanuiaga i se faapotopotoga pe a taumafai uma ona sui o ē e tigā alofa e faaalia le agalelei, ma fesoasoani le tasi i le isi. E latou te lē tautatala i upu faatigā, soona faitio i isi, pe faia foʻi ni upu faalumaluma. E latou te talanoa foʻi i se auala e atiaʻe ai, nai lo o le faasalalau atu o tala taufaaleaga. (Faata. 12:18) O le iʻuga, o le a maua ai se faapotopotoga e fiafia ma malolosi faaleagaga.

Ioe, o le agalelei e faaalia e ala i upu ma gaoioiga. E tatou te faaatagia atu uiga māfana ma le aaomafola o lo tatou Atua o Ieova, pe a tatou faaalia le agalelei. (Efe. 5:1) O le iʻuga, o le a faamalosia ai faaleagaga a tatou faapotopotoga, ma fiafia mai ai tagata i le tapuaʻiga mamā. Tau ina ia mātaulia i tatou o ni ē e faaalia le agalelei i taimi uma.