Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

E te Silafia?

E te Silafia?

Pe na iai moni lava se tagata e igoa iā Moretekai?

SA TĀUA le vaegafai a se tagata Iutaia e igoa iā Moretekai, i mea na tutupu o loo faamatalaina i le tusi o le Tusi Paia o Eseta. O ia o se tagata Iutaia sa faaaunuua na galue i le maota o le tupu o Peresia. Na tutupu na mea i le amataga o le senituri lona lima T.L.M. “i aso o [le tupu] o Asueru.” (E iloa lenā tupu i aso nei o Kesese I.) Na taofia e Moretekai le faufauga e fasiotia le tupu. O le lotofaafetai o le tupu, na ia faatonuina ai e tatau ona faamamaluina Moretekai i luma o le lautele. Ina ua mavae le maliu o Hamanu le fili o Moretekai ma isi tagata Iutaia, ona tofia lea o Moretekai e le tupu e avea ma palemia. O lenā tulaga na mafai ai e Moretekai ona avatu se poloaʻiga, e faasaoina tagata Iutaia o le a fasiotia, o loo nonofo i le emepaea o Peresia.​—Eseta 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Na faapea mai nisi o tagata suʻesuʻe o le talafaasolopito o le senituri lona 20, o le tusi o Eseta ua na o ni talafatu, ma e leʻi iai lava se tagata e igoa iā Moretekai. Peitaʻi i le 1941, na maua ai e tagata suʻesuʻe i le eleele ni faamaoniga e ono lagolagoina ai le faamatalaga a le Tusi Paia e faatatau iā Moretekai. O ā na faamaoniga?

Na maua e tagata suʻesuʻe se ipu ʻele na iai tusitusiga i le gagana Peresia ma o loo tusia ai le igoa Marduka (i le faa-Samoa o Moretekai). Na galue lenā tagata atonu o sē e vaaia tupe i Susana le laumua o Peresia. Na taʻua e Arthur Ungnad o se tagata e suʻesuʻeina le talafaasolopito o atunuu i Sasaʻe Tutotonu, o le taimi muamua lea ua taʻua ai Moretekai i se tusitusiga e ese mai i le Tusi Paia.

Talu mai le suʻesuʻega a Arthur, ua faaliliuina ai e le ʻaufaitofā le faitau afe o isi tusitusiga i le gagana Peresia na tusia i ipu ʻele. Na aofia ai ni tusitusiga i tamaʻi ipu ʻele na maua mai i toega o le aai o Persepolis, i le vaega sa teu ai ʻoa e lata i pā o le aai. O nei tusitusiga i ipu ʻele e mai i le vaitaimi o le pulega a Kesese I. Na tusia i le gagana Elama ma o loo iai le tele o igoa o loo taʻua i le tusi o Eseta. a

O le igoa Moretekai (Marduka) o loo tusia i se ipu ʻele i le gagana Peresia

O nisi o ipu ʻele na maua i Persepolis na tusia ai le igoa Marduka, o lē na auauna o se failautusi i le maota o le tupu i Susana i le vaitaimi o le pulega a Kesese I. O loo faamatalaina Marduka i se tasi o ipu ʻele, o se tagata faaliliu. Ua fetaui lelei ma le auala o loo faamatalaina ai Moretekai i le Tusi Paia. Sa ia auauna o se tagata aloaʻia i le maota o le tupu o Asueru (Kesese I), ma e pe ā ma le lua gagana na tautala ai o ia. Sa masani ona nofo Moretekai i le faitotoʻa o le maota o le tupu i Susana. (Eseta 2:19, 21; 3:3) O lenā faitotoʻa o se fale telē sa galulue ai tagata aloaʻia o le maota o le tupu.

E tele faamatalaga mataʻina e talitutusa ai Marduka o loo taʻua i ipu ʻele ma Moretekai o loo taʻua i le Tusi Paia. E tutusa taimi ma nofoaga na la soifua ai, ma na la auauna foʻi i ni tulaga aloaʻia i le nofoaga e tasi. Ua faailoa mai i nei faamatalaga, e foliga mai o Marduka ma Moretekai o le tagata lava e tasi.

a I le 1992, na lomia ai e le polofesa o Edwin M. Yamauchi se tala na taʻua ai igoa e sefulu o loo iai i ipu ʻele na maua i Persepolis, lea o loo faamatalaina foʻi i le tusi o Eseta.