Paulo: Na faatumulia i maʻua i le fiafia! Iā Novema 1985, na ma ō ai i le ma uluaʻi faaeaga o ni misionare, i Laiperia, i Aferika i Sisifo. Ina ua taunuu le vaalele i Senegal, na faapea mai Anne: “Ua toeitiiti ta oo i Laiperia.” Ae na teʻi ua sau se faasilasilaga e faapea: “O pasese uma e agaʻi atu i Laiperia, e tatau ona ō ese mai i le vaalele. E iai se vaega fouvale o loo taumafai e foua le malo, ma ua lē mafai ai ona faaauau le tatou faigāmalaga.” O lea, na ma nonofo ai i misionare i Senegal i le sefulu aso na sosoo ai, ma faalogologo i tala fou mai i Laiperia e faatatau i le toʻatele na fasiotia. Na faamalosia foʻi e le malo ni sā, ma na fasiotia so o se tasi e lē usitaʻia.

Anne: E ese le ma faaeteete i mea e ma te ō i ai. Talu mai loʻu laʻitiiti, e masani ona faaigoa aʻu e tagata o Annie Popolevale. E oo lava i le kolosi o le auala ou te popole ai! Ae na ma maumauaʻi lava e ma te ō i lo ma faaeaga.

Paulo: E felataʻi le mea na ma feola aʻe ai ma Anne i le itu i sisifo o Egelani. Na faalaeiauina aʻu e oʻu mātua e paeonia, ma na amata laʻu paeonia ina ua uma laʻu aʻoga i le kolisi. Na faapena foʻi Anne ona o faalaeiauga a lona tinā. Na latou lagolagoina le ma faanaunauga e auai i le auaunaga faataimi atoa. O le 19 o oʻu tausaga na ou galue ai i le Peteli, ma na ma auauna faatasi i inā ma Anne ina ua ma faaipoipo i le 1982.

Anne: Na ma fiafia i le Peteli, ae na ma fia auauna i se mea o loo tele ai le manaʻoga. Na faamalosia lenā faanaunauga ina ua matou galulue i le Peteli ma nisi sa avea o ni misionare. E tolu tausaga o ma tatalo i pō uma e faatatau i lenei mataupu, ma na ma matuā fiafia ina ua maua se ma valaaulia i le 1985, e auai i le vasega lona 79 o le Aʻoga o Kiliata! Na tofia i maʻua e galulue i Laiperia, i Aferika i Sisifo.

Paulo: O le malaga muamua lava na mafai ona toe alu i Laiperia, na ma ō ai. Na matuā fefefe tagata ma na faaauau ona faasā ona ō ese mai i o latou fale i le afiafi. E oo lava i le pā o le mafa o se taavale e fefefe ma taufetuli ai tagata! Ina ia maua le toʻafilemu, e ma te faitauina se vaega o  le Salamo i pō uma. E ui i na tulaga faigatā, ae na ma fiafia lava i le ma faaeaga. Na talaʻi Anne i aso uma, ae na ou galue i le Peteli faatasi ai ma le uso o John Charuk. E tele mea na ou aʻoaʻoina mai iā te ia ona ua leva ona ola i Laiperia, ma na ia iloa lelei luʻi ma tulaga na feagai ma uso ma tuafāfine.

Anne: Na vave ona ma fiafia i lo ma faaeaga i Laiperia ona o uso ma tuafāfine. E ese lo latou alolofa, faaleuō ma faamaoni. Na ma māfana atu iā i latou, ma na avea i latou ma o ma aiga. O a latou fautuaga na faamalosia ai i maʻua i le itu faaleagaga. E mataʻina foʻi le auala e tali mai ai tagata i le talaʻiga. E matuā mumusu a tagata pe a pupuu talanoaga! E te vaaia tagata i so o se mea o loo talanoa e faatatau i le Tusi Paia, ma e faigofie ona e alu atu ma talaʻi i ai. Talu ai e toʻatele tagata fiafia, o se luʻi la le suʻesuʻe faatasi ma i latou uma. E ui i lenā, ae o se luʻi na ma fiafia i ai.

Paulo: E fā tausaga o olioli le atunuu i se vaitaimi o le filemu. Ae i le 1989, na faafuaseʻi ona suia le tulaga o mea ina ua iai fetauaʻiga i le atunuu. Iā Iulai 2, 1990, na pulea ai e vaega fouvale le vaipanoa e latalata i le Peteli. E tolu masina e leʻi maua se matou fesootaʻiga ma nisi i fafo atu o le atunuu, e aofia ai o matou aiga ma le ofisa ulu. Na matuā faateteleina sauāga, utiuti mea taumafa, faapea le toso faamalosi o tamaʻitaʻi. Na faaauau ona iai na faafitauli i le atunuu atoa mo le 14 tausaga.

Anne: Na fetauaʻi ma fefasiotiaʻi nisi o ituaiga. Na feoaʻi solo i le auala tagata fouvale ma auupega, ma e ese foʻi le auala na laʻei ai. E ō atu i fale o aiga ma ave faamalosi a latou meafaitino. Na pei o se mea fua i nisi o i latou le fasiotia o tagata, ma na faapea mai, e pei o le “tapēina o moa.” Na poloka e tagata fouvale le auala, ma e masani ona latou fasiotia tagata e taumafai e sopoʻia, ona faaputu lea o tino oti. O se tasi o nofoaga na faia ai na poloka, e latalata i le Peteli. Na fasiotia ai foʻi nisi o uso ma tuafāfine faamaoni, e aofia ai ma misionare e toʻalua.

Na lotomalilie le ʻauuso e lamatia o latou ola, ina ia faalalafi ai uso ma tuafāfine mai i ituaiga sa saʻilia e le ʻaufouvale e fasiotia. O le mea foʻi lenā na faia e misionare ma le aiga Peteli. Na momoe i le fogāfale i lalo o le Peteli nisi o le ʻauuso na sosola atu, ae o isi na momoe i o matou potu i le fogāfale i luga. Na matou nonofo faatasi i le ma potu ma se aiga e toʻafitu.

Paulo: I aso taʻitasi, e taumafai ai le ʻau fouvale e ō mai i totonu o le Peteli, e vaai po o matou faalalafiina ai nisi. O taimi uma e latou te ō mai ai, e ō atu ai ni uso se toʻalua i le pā ma talanoa i ai, ae o le isi toʻalua e vaavaai atu mai i le faamalama. Pe afai e tuu i luma lima o uso o loo i le pā, o lona  uiga e leai se mea e popole ai. Ae pe a tuu i tua o la lima, o lona uiga e iai se mea o le a tupu, ma e tatau i le toʻalua o loo vaavaai atu i le faamalama ona ō e faalalafi isi.

Anne: I se tasi aso, na sao mai ai se vaega o tagata fouvale i totonu o le Peteli. Na ma ō ma se tuafafine i totonu o le falelētaʻua ma loka le faitotoʻa. I inā, e iai se kapoti e mafai ona tatala le fola, ma na lafi ai i inā le tuafafine. Na ō mai i le fogāfale i luga le ʻaufouvale ma a latou fana, ma tuʻituʻi mai ma le feita le ma potu. Na augani atu Paulo, “O la e faaaogā e si aʻu avā le falelētaʻua.” Talu ai na paʻō le tapuniina o le fola ma le toe faatulagaina o mea sa iai i le kapoti, na ou popole ai ina neʻi lagona mai e tagata fouvale. O loʻu popole tele na matuā tetete atoa ai loʻu tino, ma ou lē mautonu ai i le mea e fai. Na ou tatalo lē leoa ma talosaga iā Ieova mo lana fesoasoani, ma na teʻi lava ua ou maua le toʻa ma tatala le faitotoʻa. Na tulei ese aʻu e se tasi o le ʻaufouvale, ma alu atu saʻo i le kapoti ma laga solo. Ae e leai se isi na ia mauaina. O lea, na latou ō ai loa suʻe isi potu ma le taualuga o le fale, ae leai lava se isi na latou maua.

Paulo: Na matuā utiuti a matou meaʻai mo le tele o masina. Ae na faamalosia pea i matou i meaʻai faaleagaga. Na avea tapuaʻiga o le taeao a le Peteli ma a matou “mālū o le taeao” i aso taʻitasi, ma na matou maua ai le malosi e tumau ai.

Na matou iloa, pe afai e matou te ō e suʻe ni meaʻai po o ni vai, o le a lē mafai la ona puipuia i latou o loo lalafi, ma iʻu ai ina fasiotia. O nisi taimi, na saunia mai ai e Ieova mea na matou manaʻomia i le taimi tonu na manaʻomia ai, ma i auala e leʻi faatalitalia. Na tausia e Ieova o matou manaʻoga ma fesoasoani mai ia matou toʻafilemu pea.

E ui i le matuā leaga o le tulaga o mea i le atunuu, ae o le upu moni na matou maua ai se faamoemoe. E tele taimi na sosola ai uso ma tuafāfine, ae na malosi pea lo latou faatuatua ma toʻafilemu e ui i na tulaga faigatā. Na taʻua e nisi o i latou, o le tumau i nei tulaga faigatā ua “sauniunia ai i latou mo le puapuaga tele.” Na tausolomua toeaina ma uso talavou lototetele e fesoasoani i o latou uso ma tuafāfine. Pe a sosola uso ma tuafāfine, e fesoasoani le tasi i le isi, ma amata ona talaʻi atu i na vaipanoa fou. E latou te faaaogāina foʻi so o se mea e maua i le vaomatua e fau ai se mea e malu, e fai ai a latou sauniga. I na taimi faigatā, na fesoasoani le auai i sauniga ma talaʻiga e maua ai e uso ma tuafāfine faalaeiauga. Ina ua matou tufatufaina atu meaʻai ma isi mea e manaʻomia, na pāʻia o matou loto ina ua talosaga mai uso mo ni ato talaʻi nai lo o lavalava. Na naunau le toʻatele o tagata na aafia i mea leaga na tutupu, ina ia faalogo i le tala lelei. Na latou maofa i le fiafia ma le iai i Molimau a Ieova o se uiga mautinoa, ma na pei i latou o se malamalama na susulu atu i se lalolagi pogisa. (Mata. 5:​14-16) O le maelega  o le ʻauuso, na iʻu lava ina avea ai nisi o tagata fouvale ma o tatou uso.

Paulo: Na iai taimi na tatau ai ona ma tuua Laiperia. E faatolu ona ma ō ese mo se taimi puupuu, ae e faalua na ma ō ese mo le tausaga atoa. I taimi faapena, e tutusa lelei o matou faalogona ma se isi tuafafine misionare, o lē na faapea mai: “Na aʻoaʻoina i matou i Kiliata ina ia faia ma le lotoatoa o matou faaeaga, ma o le mea lenā na matou faia. O lea, e matuā momomo o matou loto pe a tuua le ʻauuso, ae o loo feagai ma faigatā!” O le mea e faafetai ai, na matou galulue i atunuu e lata ane, ma mafai ai ona fesoasoani pea i uso ma tuafāfine i Laiperia.

Anne: Iā Me 1996, e toʻafā i matou na ō i le taavale a le Peteli ma ave faamaumauga tāua a le lālā. Na matou mananaʻo e ō atu i se nofoaga e saogalemu, lea e 16 kilomita (10 maila) le mamao. Ae o le taimi lava lenā na osofaʻia ai le vaipanoa o loo matou iai. Na faapāpā e tagata fouvale a latou fana, taofi le matou taavale, toso i fafo i matou e toʻatolu, ma ave le taavale ae o loo iai pea i totonu Paulo. Na matou matuā teteʻi ma lē iloa le mea e fai. Ae na faateʻia i matou i le savali mai o Paulo ma o loo tafe mai le toto i lona muāulu. O le lē mautonu na matou faapea ai ua fana Paulo e se isi. Ae na matou toe maumanatu ane, pe ana fana e se isi semanū e lē mafai ona savali mai. Na tuʻi o ia e se tagata fouvale ma tulei mai fafo o le taavale. O le mea e faafetai ai, ua na o se manuʻa mitimiti.

Na latalata ane se loli a le vaegaʻau a le malo na faatumulia i tagata o loo matuā fefefe. Na matou ō atu loa tutū ma pipii atu i fafo o le loli, ae na tau leai se mea e mafai ona matou pipii ai. Na saoasaoa le alu a le loli, ma na toeitiiti lava matou paʻuʻū ese. Na matou valaau atu i le ave loli e taofi le loli, ae na musu e tū ona o le fefe. E lē iloa pe na faapefea ona matou lē paʻuʻū ese ma le loli, ae e matou te taunuu ane, ua matou matuā vaivai ma gapelu i le fefefe.

Paulo: Na masaesae ma palapalā o matou ofu, ma e na o le tilotilo o le tasi i le isi i le lē talitonu o loo matou feola lava. Na matou momoe i se fanua taalaelae, i autafa o se helikopa ua toetoe malepe ma e pūpū i le tele o pulufana, lea na ave ai i matou i Sierra Leone i le aso na sosoo ai. E ui na matou lotofaafetai o loo matou feola pea, ae na matou matuā popole i nai o matou uso ma tuafāfine.

Anne: Ina ua matou taunuu i le Peteli i Freetown, i Sierra Leone, na matou lagona le saogalemu ma na tausia lelei i matou. Peitaʻi, na amata ona tau loʻu mafaufau i mea leaga na ou vaai o tutupu i Laiperia. I aso uma, ou te matuā fefe ai ina neʻi iai se mea leaga e tupu, ma e leʻi mafai ai ona ou mafaufau lelei. Pe a oo i le pō, e masani ona ou teʻi ane ou te afu mālūlū ma tetete loʻu tino ona o le fefe. Na tau lē mafai ona ou mānava. O lea, e fusi aʻu e Paulo ma ma tatalo faatasi. E ma te usuina foʻi pese sauniga seʻia oo ina maua soʻu toʻa. Na ou faapea ua tau faalētonu loʻu mafaufau, ma e lē mafai ona ou toe auauna o se misionare.

E lē mafai ona galo iā te aʻu le isi mea na tupu. I le vaiaso lava lenā, na ma maua ai ni mekasini se lua. O se tasi o mekasini o le Awake! o Iuni 8, 1996, lea o loo iai le mataupu “Auala e Feagai ai ma Faalogona Matuā Atuatuvale.” O lenā mataupu na ou malamalama ai i le mea o loo tupu iā te aʻu. O le isi mekasini o Le Olomatamata o Me 15, 1996 lea na iai le mataupu “O Fea e Maua Mai ai lo Latou Malosi?” I lenā Olomatamata, na iai se ata o se pepe lele e leaga lona apaʻau. Na faamatalaina ai, e pei lava ona mafai e se pepe lele ona faaauau ona lele e tusa pe e leaga lona apaʻau, e faapena foʻi ona mafai ona tatou fesoasoani i isi e ala i le agaga paia o Ieova, e tusa lava po o tatou mafatia i le itu tau faalogona. Na avea nei mataupu o ni faalaeiauga i le taimi tonu na ou manaʻomia ai. (Mata. 24:45) Na fesoasoani foʻi iā te aʻu le faia o ni saʻiliʻiliga, ma tuufaatasi mataupu e tai pei o mataupu ia na ou faitau ai. A o faagasolo taimi, na amata ona faaitiitia oʻu faalogona matuā popole.

Paulo: E ese lo ma fiafia i so o se taimi e ma te toe foʻi ai i Laiperia. E oo ane i le faaiʻuga o le 2004, ua toetoe 20 tausaga o ma iai i lo ma faaeaga. Na faaiʻuina le taua, ma na faia ni fuafuaga i le lālā mo galuega faufale. Ae na faateʻia i maʻua ina ua tofia i se isi faaeaga fou.

 Na faigatā lenei suiga, ona ua ma māfana i lo ma aiga faaleagaga. O le a faapefea ona ma taulima lenei tulaga? Na ma manatua le auala na fesoasoani ma faamanuia ai Ieova iā i maʻua, ina ua tuua o ma aiga ae ō atu i Kiliata. O lea, na ma talia ai lo ma faaeaga fou i Ghana, o se atunuu e latalata ane.

Anne: Na ma matuā fetagisi ina ua ma tuua Laiperia. Ae na faateʻia i maʻua ina ua faapea mai Frank, o se uso matua e lava le poto masani: “Aua neʻi lua toe mafaufau mai iā i matou.” Ona ia faamatala mai lea e faapea: “E matou te iloa e lē taitai galo i matou iā oulua, ae e tatau ona tuu atoa lua loto i le lua faaeaga fou. Talu ai o se faaeaga e mai iā Ieova, e ao la ona lua uaʻi i uso ma tuafāfine o le a outou galulue.” O lana fautuaga na faamalosia ai i maʻua a o toe amata i se faaeaga fou, lea e leai se isi e matou te masani, ma e fou mea uma iā i maʻua.

Paulo: E leʻi umi ae ma fiafia ma māfana i lo ma aiga faaleagaga i Ghana. E toʻatele Molimau a Ieova i inā, ma e tele mea na ma aʻoaʻoina mai iā i latou, e pei o le faamaoni ma le iai o se faatuatua malosi. Ina ua mavae le 13 tausaga talu ona ma iai i inā, na ma maua ai se isi faaeaga fou e galulue i Aferika i Sasaʻe i le lālā i Kenya. E ui na ma matuā misia a ma uō i Laiperia ma Ghana, ae na vave foʻi ona ma māfana atu i uso ma tuafāfine faamaoni i Kenya. E oo mai i le taimi lenei, o loo ma auauna pea i Kenya i le mea o loo tele ai le manaʻoga.

Anne: A o faagasolo tausaga, e iai taimi na lofitūina ai aʻu i faalogona popole ma le fefe. Pe a feagai ma faigatā ma tulaga e lamatia ai, e mafai ona aafia ai i tatou i le itu i le tino ma tau faalogona. E lē mafai ona puipuia faavavega i tatou mai i nei mea. E oo mai lava i le taimi lenei, e pei e lē nofo lelei loʻu moa ma gagase oʻu lima pe a ou faalogo atu i le pāpā o fana. Ae ua ou iloa le tāua o le faalagolago i le fesoasoani a Ieova ina ia faamalosia ai i maʻua, faapea le lagolagosua a le ʻauuso. E lē gata i lea, o le pipii pea i se faasologa faaleagaga, na mafai ona fesoasoani mai ai Ieova i lo ma faaeaga.

Paulo: E fesili mai nisi, “E te lua fiafia i le lua faaeaga?” E ui e mananaia atunuu eseese, ae e iai le taimi e suia ai le tulaga o mea ma oo ai i se tulaga e lamatia ai le ola. O lea, o le mea e sili ona ma fiafia ai i se atunuu, o o ma uso ma tuafāfine pele na avea ma o ma aiga. E ui i le eseese o matou talaaga, ae e tutusa o matou manatu ma faalogona e faatatau iā Ieova. Na ma mafaufau na auina atu i maʻua e faalaeiau i latou, ae o le mea moni, na latou matuā faamalosia ma faalaeiauina i maʻua.

O taimi uma e ma te ō ai i se faaeaga fou, e ma te vāaitino ai i le vavega o le iai o se ʻauuso i le lalolagi atoa. Po o fea lava e tatou te ō ai, e iai lava lo tatou aiga, pe a tatou piiama pea i le faapotopotoga. Ua ma mautinoa, pe afai e ma te faalagolago pea iā Ieova, o le a ia faamalosia i maʻua e tusa ai o mea e ma te manaʻomia.—Fili. 4:13.