1. Aiseā e tāua ai le talia o fautuaga mai i ē e matutua?

 E TATOU te manaʻomia uma lava ni fautuaga i le faia o filifiliga lelei i le olaga. E tatou te maua na fautuaga mai i toeaina, ma uso ma tuafāfine taʻumatuaina i le faapotopotoga. E tusa po ua loa lo latou soifua, ae e lē tatau ona tatou mafaufau ua lē o toe aogā a latou fautuaga. E finagalo Ieova ia tatou aʻoaʻoina ni lesona mai i ē e matutua, auā ua tele lo latou poto masani ma le atamai.—Iopu 12:12.

2. O le ā o le a talanoaina i lenei mataupu?

² I taimi o le Tusi Paia, na faaaogā ai e Ieova ana auauna matutua faamaoni e faalaeiau ma taʻitaʻia ona tagata. Ia mātau le faaaʻoaʻoga a Mose, Tavita ma le aposetolo o Ioane. E matuā eseese vaitaimi ma siʻomaga na soifua aʻe ai i latou. Ae a o lata ina maliliu, na latou avatu ai ni fautuaga atamai i ē e talavou ifo. Na faamatilatila mai e nei tane faamaoni le tāua o le usitaʻi i le Atua, ma na faamauina e Ieova a latou fautuaga atamai mo i tatou i aso nei. E tusa pe e tatou te matutua pe lāiti, ae e tatou te maua uma aogā mai i le iloiloina o a latou fautuaga. (Roma 15:4; 2 Timo. 3:16) I lenei mataupu, o le a tatou talanoaina ai upu faamavae a nei tane faamaoni e toʻatolu, ma lesona e tatou te aʻoaʻoina mai ai.

“E NA TE FAAUMIUMI OU ASO”

3. O ā vala eseese na faaaogā ai Mose i le auaunaga iā Ieova?

³ Na tuutoina atoatoa atu Mose iā Ieova. Na auauna o ia o se perofeta, faamasino, taʻitaʻiʻau ma o se tusitala. E tele mea na aʻoaʻoina e Mose mai i mea na tutupu i lona olaga. Na ia taʻitaʻieseina le nuu o Isaraelu mai i le nofo pologa i Aikupito,  ma na ia vaaitino foʻi i le tele o vavega a Ieova. Na faaaogā o ia e Ieova e tusia uluaʻi tusi e lima o le Tusi Paia, Salamo e 90, ma atonu o le Salamo e 91. E foliga mai foʻi o ia na tusia le tusi o Iopu.

4. O ai na faalaeiauina e Mose, ma aiseā?

⁴ A o lata ina maliu Mose i le 120 o ona tausaga, na ia faapotopoto mai ai le nuu o Isaraelu, ma faamanatu atu i ai mea na latou vāai o faia e Ieova mo i latou. A o talavou nisi o lana ʻaufaalogologo, na latou vāaitino ai i le tele o faailoga ma vavega na faia e Ieova, faapea le auala na ia faasalaina ai le nuu o Aikupito. (Eso. 7:​3, 4) Na latou savavali i le ilititai mātūtū ina ua vaeluaina le Sami Ulaula, ma vāai i le faaumatiaina o le ʻautau a Farao. (Eso. 14:​29-31) I le toafa, na latou tofo ai i le puipuiga ma le tausiga a Ieova. (Teu. 8:​3, 4) A o lata la ina latou ulu atu i le Nuu Folafolaina, na faaaogā e Mose lenei avanoa mulimuli e faalaeiau ai le nuu. a

5. O le ā le faamautinoaga na maua e tagata Isaraelu mai i upu faamavae a Mose o loo i le Teuteronome 30:​19, 20?

⁵ O le ā le fautuaga a Mose? (Faitau le Teuteronome 30:​19, 20.) Na tulimataʻia e le nuu o Isaraelu se lumanaʻi matagofie. E ala i le faamanuia a Ieova, na maua ai e le nuu o Isaraelu le avanoa e nonofo ai i se laueleele na folafola atu e Ieova iā i latou. O lenei laueleele e mataʻina lona matagofie ma e fua tele mai. Na faamatala atu e Mose lenei laueleele e faapea: “O aai tetele ma le matagofie e te leʻi fausiaina, o fale ua tumu i mea lelei uma e te leʻi faatumuina, o vaieli na eliina ae e te leʻi elia, o togāvine ma laau olive e te leʻi totōina.”—Teu. 6:​10, 11.

6. Aiseā na faataga ai e le Atua isi nuu e faatoʻilalo Isaraelu?

⁶ Na lapataʻia foʻi e Mose le nuu o Isaraelu. Ina ia faaauau ona latou nonofo i lenā laueleele e fua tele mai, na tatau ona latou usitaʻia poloaʻiga a Ieova. Na augani atu Mose iā i latou ina ia “filifili i le ola,” e ala i le faalogo iā Ieova ma “pipii atu iā te ia.” Peitaʻi, na teena e tagata Isaraelu Ieova. O lea, na faataga ai e Ieova le ʻautau a Asuria ma le ʻautau a Papelonia mulimuli ane, e faatoʻilaloina Isaraelu ma ave faapagota.—2 Tu. 17:​6-8, 13, 14; 2 No. 36:​15-17, 20.

7. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le fautuaga a Mose? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

⁷ O le ā le lesona mo i tatou? O le usitaʻi e faasaoina ai o tatou ola. E pei lava ona toeitiiti ulu atu le nuu o Isaraelu i le Nuu Folafolaina, ua toeitiiti foʻi o tatou ulu atu i le lalolagi fou ua folafolaina mai e le Atua, lea o le a ia suia ai le lalolagi e avea ma parataiso. (Isa. 35:1; Luka 23:43) I le taimi lenā, o le a lē toe iai le Tiapolo ma ana temoni. (Faaa. 20:​2, 3) O le a lē toe iai lotu sesē e taʻitaʻieseina tagata mai iā Ieova. (Faaa. 17:16) O le a lē toe iai foʻi faigāmalo a tagata lea e māfua ai mafatiaga. (Faaa. 19:​19, 20) O le a lē toe iai se ʻaufouvale i le parataiso. (Sala. 37:​10, 11) O le a usitaʻia e tagata uma tulafono amiotonu a Ieova, lea e faaauiluma ai le filemu ma le autasi. O le iʻuga, o le a alolofa ma maufaatuatuaina e le tasi le isi. (Isa. 11:9) Maʻeu se faamoemoe matagofie! E lē gata i lea, pe a tatou usiusitaʻi iā Ieova, o le a tatou ola i se lalolagi parataiso e lē mo na o le faitau selau o tausaga, ae seʻia oo i le faavavau.—Sala. 37:29; Ioa. 3:16.

8. Na faapefea i le folafolaga o le ola e faavavau ona fesoasoani i se uso ua leva ona misionare? (Iuta 20, 21)

 ⁸ Pe a tāmau i o tatou mafaufau le folafolaga a le Atua mo le ola e faavavau, o le a uunaʻia ai i tatou e pipii atu pea iā te ia e tusa po o ā faigatā e fesagaʻia. (Faitau le Iuta 20, 21.) O lenā folafolaga e faamalosia ai i tatou e tauivi ma o tatou vaivaiga. E iai se uso ua leva ona auauna o se misionare i Aferika, e iai sona vaivaiga e masani ona ia fesagaʻia. Na ia faapea mai: “O loʻu iloaina e lē mafai ona ou ola e faavavau pe a ou lolo atu i oʻu vaivaiga, na ou maumauaʻi ai e manumalo mai i oʻu vaivaiga, ma tatalo faatauanau iā Ieova mo lana fesoasoani. O lana fesoasoani na ou manumalo ai.”

“ONA E TAULAU MANUIA LEA”

9. O ā faigatā na feagai ma Tavita?

⁹ O Tavita o se tupu lelei. Na avea foʻi o ia o se fai musika, se fatusolo, se taʻitaʻiʻau, ma o se perofeta. E tele luʻi na ia fesagaʻia, ma e tele tausaga o fesolasolataʻi mai i le tupu lotoleaga o Saulo. Ina ua avea Tavita ma tupu, na toe sola foʻi o ia mai i lona atalii o Apisaloma, lea na taumafai e fasiotia o ia ma faoa lona nofoālii. E ui i faigatā ma mea na lē taulau ai Tavita, ae na faamaoni pea o ia i le Atua seʻia oo ina maliu. Na faamatalaina o ia e Ieova, “o se tagata ua malie i ai [lona] loto.” O lea, e talafeagai ona tatou uaʻi atu i fautuaga atamai a Tavita!—Galu. 13:22; 1 Tu. 15:5.

10. Aiseā na avatu ai e Tavita se fautuaga i lona atalii o Solomona lea na soloaʻi ane e avea ma tupu?

¹⁰ O se faaaʻoaʻoga, ia mātau le fautuaga a Tavita i lona atalii o Solomona lea na soloaʻi ane e avea ma tupu. Na filifilia e Ieova lenei talavou e faaauau ona faaauilumaina le tapuaʻiga mamā, ma fausia le malumalu e tapuaʻi ai tagata iā Ieova. (1 No. 22:5) Na faatalitalia e feagai Solomona ma le tele o fitā. O le ā le fautuaga a Tavita na avatu iā te ia? Seʻi o tatou vaai.

11. E tusa ai ma le 1 Tupu 2:​2, 3, o le ā le faamautinoaga na avatu e Tavita iā Solomona, ma na faapefea ona iloa le moni o na upu? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

¹¹ O le ā le fautuaga a Tavita? (Faitau le 1 Tupu 2:​2, 3.) Na faapea atu Tavita i lona atalii, pe afai e usitaʻi iā Ieova o le a taulau manuia lona olaga. O lea, e tele tausaga o taulau manuia le pulega a Solomona. (1 No. 29:​23-25) Na ia fausia le malumalu matagofie, tusia le tele o tusi o le Tusi Paia, ma o loo faamauina foʻi isi ana faamatalaga i isi tusi o le Tusi Paia. Na lauiloa o ia i lona atamai ma lona tamaoaiga. (1 Tu. 4:34) Peitaʻi, e pei o upu a Tavita, e faatoʻā mafai ona taulau manuia Solomona pe afai e faaauau ona usitaʻi iā Ieova le Atua. O le mea e faanoanoa ai, ona na mulimuli ane tapuaʻi Solomona i isi atua. O le iʻuga, na lē toe finagalo malie Ieova iā  Solomona, ma na mou atu lona atamai sa iai e pule ai ma le amiotonu, ma le faamasinotonu.—1 Tu. 11:​9, 10; 12:4.

12. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le fautuaga a Tavita?

¹² O le ā le lesona mo i tatou? O le usitaʻi e iʻu atu i le taulau manuia. (Sala. 1:​1-3) O le mea moni, e lē o folafola mai e Ieova e foaʻi mai iā i tatou le tamaoaiga ma le mamalu sa iā Solomona. Ae pe a tatou usitaʻi i le Atua, o le a ia foaʻi mai le atamai e faia ai filifiliga lelei. (Faata. 2:​6, 7; Iako. 1:5) E fesoasoani ana mataupu silisili iā i tatou, pe a faia filifiliga i galuega, aʻoga, faafiafiaga, ma tupe. O le usitaʻi i fautuaga mai i le Atua, e puipuia ai i tatou mai i mea e lamatia ai. (Faata. 2:​10, 11) O le a tatou maua ai ni faauōga lelei ma ni aiga fiafia.

13. O le ā na fesoasoani iā Carmen e taulau manuia ai i le olaga?

¹³ Na manatu Carmen mai i Mozambique, e maua le taulau manuia pe a auai i aʻoga maualuluga. O lea na alu ai i se iunivesite ma aʻoga i le tusiaina o ata o fale. Na ia tusi e faapea: “Na ou fiafia i mea na ou aʻoaʻoina, ae na alu uma ai loʻu taimi ma loʻu malosi. Na amata le aʻoga i le 7:30 a.m. seʻia oo i le 6:00 p.m. Na faigatā ona ou auai i sauniga, ma amata ai ona ou vaivai faaleagaga. Na oo ina ou iloa na ou taumafai e auauna i ni matai se toʻalua.” (Mata. 6:24) Na tatalo Carmen e faatatau i lona tulaga ma fai ana saʻiliʻiliga i a tatou lomiga. Na ia faapea atili mai: “Ina ua ou maua fautuaga atamai mai i uso taʻumatuaina ma loʻu tinā, na ou filifili loa e tuua le iunivesite ae auauna iā Ieova faataimi atoa. Na fesoasoani lenā ou te faia ai filifiliga e sili ona lelei i le olaga, ma ou te lē o salamō ai.”

14. O le ā le feʻau tāua na momoli mai i fautuaga a Mose ma Tavita?

¹⁴ Na alolofa Mose ma Tavita iā Ieova, ma na la iloa lelei le tāua o le usiusitaʻi iā te ia. I a la upu faamavae, na la faalaeiau ai isi ina ia mulimuli i a la faaaʻoaʻoga, e ala i le pipii atu pea iā Ieova le Atua. Na la lapataʻi mai foʻi, o ē e tuua Ieova o le a latou lē toe maua lona finagalo malie ma ana faamanuiaga. O loo aogā pea a la fautuaga e oo mai i aso nei. I senituri mulimuli ane, na iai foʻi se isi auauna a Ieova na ia faamatilatila mai le tāua o le faamaoni i le Atua.

 “E LEAI SE ISI MEA E SILI ONA OU OLIOLI AI”

15. O ā mea na molimauina e le aposetolo o Ioane i lona olaga?

¹⁵ O Ioane o se aposetolo na pele iā Iesu Keriso. (Mata. 10:2; Ioa. 19:26) Na faatasi atu Ioane iā Iesu i le taimi atoa o lana faiva, molimauina ana vavega, ma tumau faamaoni iā Iesu i taimi faigatā. Na vaai Ioane iā Iesu i le taimi na fasiotia ai, ma ina ua toe faatūina mai. Na vaaitino foʻi o ia i le faatuputeleina o le faa-Kerisiano i le uluaʻi senituri, mai i se vaega toʻaitiiti o Kerisiano faamaoni, seʻia oo ina “talaʻiina atu” le tala lelei “i foafoaga uma i lalo o le lagi.”—Kolo. 1:23.

16. O ai ua mauaina aogā mai i tusi a Ioane?

¹⁶ A o lata ina maliu Ioane, na ia maua ai le faaeaga e tusia se vaega o le Afioga faagaeeina a le Atua. Na ia tusia le ʻfaaaliga mataʻina a Iesu Keriso.’ (Faaa. 1:1) Na ia tusia le Evagelia o loo faaigoa i lona igoa, ma isi ana tusi faagaeeina e tolu. I lana tusi lona tolu, na ia tusi atu ai i le Kerisiano faamaoni o Kaio, o lē sa vaai i ai Ioane o sona atalii faaleagaga. (3 Ioa. 1) I le taimi lenā, e foliga mai e toʻatele i latou na alofa i ai Ioane e pei o sana fanau faaleagaga. O faamatalaga na tusia e lenei tane matua faamaoni, ua faalaeiauina ai soo uma o Iesu e oo mai i aso nei.

17. E tusa ai ma le 3 Ioane 4, e faapefea ona tatou maua le olioli?

¹⁷ O le ā le fautuaga na tusia e Ioane? (Faitau le 3 Ioane 4.) Na tusi Ioane e faatatau i le olioli e maua pe a usiusitaʻi i le Atua. E oo ane i le taimi na tusi ai e Ioane lana tusi lona tolu, ua faasalalau atu e nisi aʻoaʻoga sesē ma faatupu ai fevaevaeaʻiga i le faapotopotoga. Peitaʻi, e iai nisi na “savavali pea . . . i le upu moni.” Na latou usiusitaʻi iā Ieova, ma “savavali e tusa ai ma ana poloaʻiga.” (2 Ioa. 4, 6) O le faamaoni o nei Kerisiano, e lē gata na maua ai e Ioane le olioli, ae na faafiafiaina ai foʻi Ieova.—Faata. 27:11.

18. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le fautuaga a Ioane?

¹⁸ O le ā le lesona mo i tatou? O le faamaoni e iʻu atu i le mauaina o le olioli. (1 Ioa. 5:3) O se faataʻitaʻiga, e tatou te maua le olioli i lo tatou iloaina o loo tatou faafiafiaina Ieova. E olioli o ia pe a silasila mai o loo tatou teena faaosoosoga a le lalolagi ae talia le upu moni, ma e olioli foʻi le ʻauagelu. (Faata. 23:15; Luka 15:10) E tatou te maua foʻi le olioli i le mātauina o le faamaoni o isi, aemaise i taimi e feagai ai ma faigatā ma faaosoosoga. (2 Tesa.  1:4) Pe a faaumatia lenei faiga o mea, o le a tatou maua le faamalieina i lo tatou iloa na tatou faamaoni iā Ieova, e ui o loo pulea e Satani lenei lalolagi.

19. O le ā le faamatalaga a le tuafafine o Rachel e faatatau i le aʻoaʻoina o isi i le upu moni? (Tagaʻi foʻi i le ata.)

¹⁹ E sili ona tatou maua le olioli pe a tatou faasoa atu le upu moni i isi. E manatu Rachel mai i Dominican Republic, o se matuā faaeaga le aʻoaʻoina o se tasi i lo tatou Atua o Ieova. Ua faapea mai o ia e faatatau i lana fanau faaleagaga: “E lē mafai e upu ona faamatala loʻu olioli, pe a ou vaai atu i ē na ou aʻoaʻoina i le upu moni, o tuputupu aʻe lo latou alofa mo Ieova, faalagolago iā te ia, ma suia o latou olaga ina ia faafiafiaina ai o ia. O lenā olioli, e sili atu nai lo o so o se faataulaga lava na ou faia ina ia aʻoaʻoina ai i latou.”

LESONA MAI I UPU FAAMAVAE A TANE FAAMAONI

20. O ā mea e taitutusa ai i tatou ma Mose, Tavita ma Ioane?

²⁰ Na soifua Mose, Tavita ma Ioane i ni siʻomaga ma vaitaimi e ese mai iā i tatou i aso nei. Peitaʻi, e tele mea e taitutusa ai i tatou. Na latou auauna i le Atua moni e pei foʻi o i tatou, ma e tatou te tatalo uma iā Ieova, faalagolago iā te ia ma saʻili atu iā te ia mo fautuaga. I le pei o na tane, e tatou te mautinoa e matuā faamanuia e Ieova i latou e usiusitaʻi iā te ia.

21. O ā faamanuiaga e maua e i latou e utagia fautuaga a tane faamaoni e pei o Mose, Tavita ma Ioane?

²¹ O lea, seʻi o tatou utagia fautuaga o loo aumaia i upu faamavae a na tane faamaoni, e ala i le usiusitaʻi i poloaʻiga a Ieova. O le faia faapea, o le a tatou taulau manuia moni ai i mea uma e tatou te faia. E lē gata i lea, o le a ʻfaaumiumi ai o tatou aso,’ ma maua le ola e faavavau! (Teu. 30:20) O le a tatou maua foʻi le olioli i le faafiafiaina o lo tatou Tamā alofa i le lagi, o Lē e faataunuuina ana folafolaga uma i auala e sili atu nai lo o se mea e tatou te faatalitalia, pe mafaufau i ai.—Efe. 3:20.