Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

1918—100 Tausaga ua Mavae

1918—100 Tausaga ua Mavae

Na faatomua le Watch Tower o Ianuari 1, 1918 i le fesili lenei: “O ā ni mea o le a tutupu i le 1918?” O le taimi lenā o loo fai le Taua Muamua a le Lalolagi i Europa. Ae o mea na tutupu i le amataga o le 1918, na foliga mai ai o le a iai ni mea lelei e tulimataʻia e Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, faapea tagata lautele.

TALANOA LE LALOLAGI I LE FILEMU

Iā Ianuari 8, 1918, na faia ai e le peresitene o Woodrow Wilson se lauga i le Fono Faitulafono a le Iunaite Setete, ma taʻua ai ni manatu se 14 e fesoasoani e maua ai “le faamasinotonu ma le filemu tumau.” Na ia faatāua auala e soālaupule ai mataupu i le va o atunuu, faaitiitia meatau, ma faavaeina se “faalapotopotoga faavaomalo” e puipuia “atunuu tetele ma atunuu lāiti.” Mulimuli ane, na faaaogā “Manatu e 14” o le peresitene e fai ma faavae o Malo Sosoo, atoa foʻi ma le Feagaiga i Versailles. O le iʻuga, na faauma ai le Taua Muamua a le Lalolagi.

E LEʻI TAULAU TAUMAFAIGA A TAGATA TETEE

E ui lava na vevesi le tausaga ua teʻa, * ae na foliga mai o le a olioli Tagata Aʻoga o le Tusi Paia i le filemu, e pei ona faamaonia i mea na tutupu i le fonotaga faaletausaga o mataupu faapisinisi a le Watch Tower Bible and Tract Society.

A o faia lenei fono iā Ianuari 5, 1918, na taumafai nisi tane e faoa le tulaga pule mai i ē na taʻimua i le faalapotopotoga a Ieova. Na latou umia i se taimi muamua ni tofiga tāua, ae na aveesea i latou mai i le Peteli. Na tatala e Richard H. Barber le fono i se tatalo, ma o ia o se ovasia femalagaaʻi faamaoni. Ina ua māeʻa le lipoti o galuega o le tausaga ua teʻa, ona faia lea o le palota faaletausaga mo faatonu o le sosaiete. Na faatū atu e le uso o Barber le uso o Joseph Rutherford ma isi uso e toʻaono. Ae na faatūina e se lōia na lagolagoina le itu tetee, igoa o isi tane e toʻafitu e aofia ai ma tane na aveesea mai i le Peteli. E leʻi taulau a latou taumafaiga. O le toʻatele o ē e iai sea (shareholders) na palota mo le uso o Rutherford ma isi uso faamaoni e toʻaono, ina ia fai i latou ma faatonu.

O le toʻatele o uso na auai i lenā fono, na latou faapea mai “o le fonotaga sili lenā na faafiafiaina ai i latou ona o le faamanuia a Ieova.” Peitaʻi, e leʻi umi ae suia loa le tulaga o mea.

LE TALI ATU A TAGATA I LE TUSI THE FINISHED MYSTERY

Na tufatufaina e Tagata Aʻoga o le Tusi Paia le tusi The Finished Mystery mo ni nai masina. Na fiafia tagata lotofaamaoni a o faitau i upu moni mai i le Tusi Paia na faamatalaina i lenā tusi.

Na faamatala e E. F. Crist, o se ovasia femalagaaʻi i Kanata, se ulugalii na faitau i le tusi The Finished Mystery ma taliaina le upu moni i le na o le lima vaiaso. Na faapea mai o ia: “Ua tuutoina atoatoa i laʻua i le Atua, ma o loo faaauau ona agaʻigaʻi i luma faaleagaga.”

Ina ua maua e se tamāloa lenei tusi, na ia faailoa atu loa i ana uō mea na ia faitauina. Na pāʻia lona loto i faamatalaga i le tusi. Na faapea mai o ia: “A o oʻu savali i le auala, na iai se mea mamafa na paʻū mai ma tau i loʻu tauʻau. Na faapea aʻu o se piliki, ae e leai o le tusi ʻThe Finished Mystery.’ Na ou alu ma le tusi i le fale ma faitau atoa i ai. . . . Na ou iloa mulimuli ane na togi i fafo e se faifeʻau le tusi mai i le faamalama, ona o lona ita . . . Ae ou te talitonu o lenā gaoioiga na mafai ai ona ia faaliliuina le toʻatele o tagata i se faamoemoe pupula, nai lo o se isi lava gaoioiga na ia faia i lona olaga atoa. . . . O le ita o le faifeʻau, ua māfua ai ona matou vivii i le Atua i le taimi lenei.”

Peitaʻi, e lē na o le faifeʻau na ita i le tusi. Na faasā e le malo o Kanata le tusi iā Fepuari 12, 1918, e ala i le faapea mai o se tusi e iai faamatalaga faatupu vevesi ma tetee i le taua. E leʻi umi ae faasā foʻi e le Iunaite Setete le tusi. Na ō atu tagata o le malo i le Peteli ma ofisa i Niu Ioka, Pennsylvania, ma Kalifonia, ina ia saʻili ni faamaoniga e molia ai uso na taʻimua i le faalapotopotoga. Iā Mati 14, 1918 na faasā ai e le Matagaluega o Faamasinoga a le Iunaite Setete le tusi The Finished Mystery, ma faapea mai o le lomiaina ma le tufatufaina o lenei tusi, o se faiga e tetee i le taua. Na latou manatu na solia e le tusi le Espionage Act, o se tulafono na faasā ai so o se taumafaiga e tetee i le taua.

LAFO USO I LE FALEPUIPUI

Iā Me 7, 1918, na tuuina atu ai e le Matagaluega o Faamasinoga ni tusi saisai mo Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh, ma Clayton Woodworth. Na tuuaʻia i latou i le “fouvale, solitulafono, tetee ma le loto i ai i le faigāmalo, lē faamaoni, ma lē fia lagolagoina le vaegaʻau ma fuāvaa tau a le Iunaite Setete.” Na amata lo latou faamasinoga iā Iuni 3, 1918, ma na mautinoa o le a faasalaina i latou. Aiseā?

Na taʻua e le lōia sili o le Iunaite Setete le tulafono o le Espionage Act, “o se auupega lelei e taofia ai le salalau atu o faamatalaga taufaasesē,” ma na manatu o ia na solia e uso lenā tulafono. Na teena e le Fono Faitulafono iā Me 16, 1918 le toe teuteuga o le Espionage Act, lea na semanū e puipuia ai i latou na lomiaina “faamatalaga e moni, lelei, ma tonu.” Sa avea le tusi The Finished Mystery o se mataupu autū i a latou finauga. Na taʻua i faamaumauga aloaʻia a le Fono Faitulafono a le Iunaite Setete: “O le tusi ʻThe Finished Mystery,’ o se faaaʻoaʻoga sili ona mataʻutia o faamatalaga taufaasesē . . . E pau le aafiaga o lenei tusi, o le uunaʻia lea o fitafita ina ia faalēaogā a matou taumafaiga . . . ma mumusu ai e auai i le vaegaʻau.”

Iā Iuni 20, 1918, na fai ai le faaiʻuga a le ʻaufaatonu o le faamasinoga e faasala uso uma e toʻavalu. I le aso na sosoo ai, na lau ai e le faamasino o latou faasalaga. Na faapea atu o ia: “O le lotu o loo lagolagoina malosi ma talaʻia e nei tamāloloa . . . e sili atu ona mataʻutia nai lo o se vaega o fitafita a Siamani. . . . E tatau ona mamafa lo latou faasalaga.” I le lua vaiaso na sosoo ai, na faafalepuipui nei uso e toʻavalu i Atlanta i Georgia ma e eseese o latou faasalaga e amata mai i le 10 tausaga seʻia oo i le 20 tausaga.

FAAAUAU LE GALUEGA TALAʻI

Na feagai Tagata Aʻoga o le Tusi Paia ma le tele o teteega i lenā taimi. Na matuā suʻesuʻe e le FBI (o le matagaluega e gafa ma suʻesuʻega o soligatulafono) galuega a uso, ma latou faia ai le tele o faamaumauga. Na faamaonia i nei suʻesuʻega le maelega o uso e faaauau pea le galuega talaʻi.

Na tusi atu le pule o le falemeli i Orlando i Florida i le FBI e faapea: “O loo talaʻi atu mai i lea fale i lea fale [Tagata Aʻoga o le Tusi Paia] ma e tele ina talaʻi i pō. . . . E foliga mai o loo latou faasoesa i tagata e ala i le faaauau pea ona talaʻi.”

Na tusi atu se ofisa sinia o le vaegaʻau i le FBI e lipotia ai galuega a Frederick W. Franz, o lē na auauna mulimuli ane i le Vaega Pule. Na tusi o ia e faapea: “Na matuā toʻaga F. W. Franz e faatau atu i tagata le faitau afe o tusi o le ʻFinished Mystery’.”

Na oo foʻi sauāga ogaoga iā Charles Fekel, o lē na auauna mulimuli ane i le Vaega Pule. Na ave o ia e leoleo ona o le tufatufaina o le tusi The Finished Mystery, ma latou mātaʻitū ana tusi na lafo atu i isi. Na faafalepuipui o ia i Baltimore i Maryland mo le tasi le masina, ma taʻua o ia o se “fili mai i Oseteria.” A o molimau atu ma le lototele i leoleo, na ia manatuaina upu a Paulo i le 1 Korinito 9:16 e faapea: “Oi talofa iā te aʻu pe a ou lē folafolaina atu le tala lelei!” *

E lē gata i le maelega i le talaʻiga, ae na sogasogā foʻi Tagata Aʻoga o le Tusi Paia e faasavali la latou pepa talosaga e saini e tagata, ina ia faasaʻoloto ai uso na faafalepuipui i Atlanta. Ua faapea mai Anna K. Gardner: “Na matou pisi i le tele o taimi. A o faafalepuipui uso, na matou feoaʻi e saʻili tagata ina ia saini i le pepa talosaga. Na matou ō i lea fale ma lea fale, ma e faitau afe tagata na saini ai. Na matou faapea atu i tagata, ua faafalepuipui ma le lē tonu nei Kerisiano moni.”

TAUAOFIAGA

Na faia le tele o tauaofiaga ina ia faamalosia faaleagaga ai le ʻauuso, a o faagasolo lenā taimi faigatā. Na taʻua i le Watch Tower: “E silia ma le 40 tauaofiaga na faia a o faagasolo le tausaga . . . E tele lipoti lelei na maua mai e faatatau i nei tauaofiaga uma. I le taimi muamua, sa masani ona faia tauaofiaga i ni nai masina (“lua pe tolu”) i le tausaga, ae i le taimi lenei ua faia i masina taʻitasi.”

Sa faaauau foʻi ona talia e tagata lotofiafia le tala lelei. I se tasi o tauaofiaga i Cleveland i Ohio, e pe tusa e 1,200 le aofia ma e toʻa 42 i latou na papatiso, e aofia ai se tamaitiiti “e malosi lona faatuatua i le Atua lea atonu e sili atu nai lo o le toʻatele o tagata matutua.”

O LE Ā O LE A TUPU?

A o lata ina māeʻa le 1918, e leʻi mautinoa po o le ā se mea o le a tupu i Tagata Aʻoga o le Tusi Paia. Na faatau ese nisi o fale o le lālā i Brooklyn, ma siitia atu le ofisa ulu i Pittsburgh i Pennsylvania. A o iai uso taʻimua i le falepuipui, na faatulaga ai le isi fono faaletausaga a le Sosaiete e fai iā Ianuari 4, 1919. O le ā o le a tupu?

Na tutumau o tatou uso i la latou galuega. O le mautinoa i lo latou lumanaʻi, na latou filifilia ai le Isaia 54:17 e fai ma mau o le tausaga 1919: “O auupega uma e faia e tau ma oe e le manuia ia.” (Tusi Paia Samoa—Lomiga 1969) Na latou nofosauni mo se suiga lelei, e lē gata o le a faamalosia ai lo latou faatuatua, ae o le a faaauupegaina ai foʻi i latou mo le galuega tele o le a latou faia.

^ pala. 6 Tagaʻi i le mataupu “One Hundred Years Ago—1917” i le 2017 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, itu. 172-176.

^ pala. 22 Tagaʻi i le talaaga o le soifuaga o Charles Fekel, “Joys Through Perseverance in Good Work,” i Le Olomatamata faa-Peretania o Mati 1, 1969.