1. E faapefea ona iloa le alofa o tagata o le Atua?

O TAGATA o le Atua o se aiga faaleagaga, lea e mātaulia i le alofa. (1 Ioa. 4:16, 21) E masani ona faaalia lenā alofa i upu ma gaoioiga lāiti, ae e lē na o gaoioiga mataʻina. Pe a tatou feutagaʻi ma isi i se auala agalelei ma magafagafa, ua avea la i tatou ma ē e “faaaʻoaʻo i le Atua e faapei o lana fanau pele.”​—Efe. 5:1.

2. Na faapefea ona faaalia e Iesu le alofa o le Atua?

² Na atoatoa le auala na faaaʻoaʻo ai Iesu i lona Tamā. Na fetalai o ia: “Ia outou ō mai iā te aʻu o outou uma ua tigāina ma mafatia i avega, ona ou faafouina lea o outou . . . , auā o aʻu o lē e agamalu.” (Mata. 11:28, 29) Pe a tatou faaaʻoaʻo iā Keriso e ala i le “gaoioi ma le magafagafa i lē ua faatauvaa,” o le a tatou maua le finagalo malie o lo tatou Tamā i le lagi faapea le tele o le fiafia. (Sala. 41:1) Seʻi vaai pe e faapefea ona tatou faaalia le magafagafa i totonu o le aiga, faapotopotoga, ma le faiva i le fanua.

3. E faapefea ona faaalia e se tane le malamalama ma le magafagafa i lana avā? (Tagaʻi i ata i luga aʻe o le matua.)

³ E tatau ona taulamua tane i le faaalia o le magafagafa i isi o le aiga. (Efe. 5:25; 6:4) O se faaaʻoaʻoga, o loo faalaeiauina i latou ina  ia nonofo faatasi ma a latou avā “e tusa ma le poto,” o se faaupuga e mafai ona uiga atu foʻi i le “faaalia o le magafagafa iā i latou, pe ia malamalama iā i latou.” (1 Pete. 3:7) E ō faatasi le malamalama ma le magafagafa. O se faataʻitaʻiga, o se tane e malamalama e iloa o lana avā o le fesoasoani, ma e tele mea e eseese ai, ae e lē faapea ai ua faatauvaa le avā. (Kene. 2:18) O lea, e faaalia ai e le tane le magafagafa i faalogona o lana avā, ma feutagaʻi ma ia i se auala faaaloalo. O le faamatalaga lenei a se avā i Kanata e faatatau i lana tane: “E lē manatu faatauvaa o ia i oʻu faalogona pe fai mai, ʻE lē tatau ona e manatu faapena.’ O ia foʻi o sē e faalogologo lelei. Pe a ia fesoasoani mai ina ia faasaʻo ni oʻu manatu i se mataupu, e na te faia i se auala agalelei.”

4. Pe a feutagaʻi se tane ma isi fafine, o le ā le auala e tatau ona ia faaalia ai le magafagafa i lana avā?

⁴ O se tane foʻi e magafagafa e manatu mamafa i faalogona o lana avā pe a ia feutagaʻi ma isi fafine. E lē faatafai i na fafine pe manaʻonaʻo i ai, pe e faaalia foʻi le soona naunau iā i latou pe a ia faaaogāina ni auala o fesootaʻiga po o le Initaneti. (Iopu 31:1) Ioe, e tatau i le tane ona faamaoni pea i lana avā. E lē gata ona e alofa iā te ia, ae ona o lona alofa foʻi mo le Atua ma lona ʻinoʻino i le leaga.​—Faitau le Salamo 19:14; 97:10.

5. E faapefea i se avā ona faaalia le magafagafa i lana tane?

⁵ Pe a faaaʻoaʻo le tane i lona ulu o Iesu Keriso, o le a fesoasoani lea i lana avā e atiaʻe ai le “matuā faaaloalo” mo ia. (Efe. 5:22-25, 33) Ae i le isi itu, o le faaaloalo o le avā o le a uunaʻia ai o ia e faaalia le magafagafa i lana tane, pe a tele le taimi o le tane i tiute tauave faaleagaga, po o iai foʻi ni faafitauli o loo mamafa i lona mafaufau. Ua faapea mai se tane i Peretania, “E iai taimi e iloa ai e laʻu avā o loo iai se mea o loo mamafa i loʻu mafaufau, pe afai e suia oʻu uiga. O lea, e na te faatatauina le mataupu silisili i le Faataoto 20:5, e tusa pe e manaʻomia ona ia faatali mo le taimi tonu e ʻutufia’ mai ai oʻu manatu, pe afai o se mataupu e mafai ona ou talanoa ai iā te ia.”

6. E faapefea iā i tatou uma ona faalaeiau le fanauiti ina ia faaalia le magafagafa i isi, ma o ā aogā o le a maua ai e le fanau?

⁶ E faataatia e mātua se faaaʻoaʻoga lelei mo le fanau, pe a la faaalia le magafagafa o le tasi i le isi. E iai i mātua le tiute tauave tāua, o le aʻoaʻo o a latou fanau i le auala e faaalia ai le magafagafa i isi. O se faataʻitaʻiga, e mafai ona aʻoaʻo i latou ina ia aua le tamomoʻe solo i totonu o le Maota mo Sauniga. Pe a oo i faatasiga faasamasamanoa, e ono fai atu mātua i a latou fanau ina ia faamuamua tagata matutua pe a oo i le taimi o meaʻai. O le mea moni, e mafai e tagata uma i le faapotopotoga ona fesoasoani i mātua. O se faataʻitaʻiga, pe a faia e se tamaitiiti se gaoioiga agalelei mo i tatou, atonu o le tatala o le faitotoʻa, e tatau ona tatou faamālō atu iā te ia. O le faia faapea o le a iai se aafiaga lelei i le tamaitiiti, ma faamatilatila ai le manatu “e sili le fiafia e maua i le foaʻi atu i lo o le talia mai.”​—Galu. 20:35.

7. Na faapefea ona faaalia e Iesu le magafagafa i se tamāloa tutuli, ma o ā lesona e tatou te aʻoaʻoina mai ai?

⁷ I se tasi taimi a o iai Iesu i le laufanua o Tekapoli, na avatu ai e tagata iā te ia “se tamāloa tutuli ma e tau lē mafai ona tautala.” (Mare. 7:31-35) Nai lo o le faamālōlō o le tamāloa i le mea o loo tumutumu ai tagata, na “aveese” o ia e Iesu ma faamālōlō. Aiseā? Na ono lagona e le tamāloa le matamuli i luma o tagata ona o lona tulaga. Na silafia e Iesu faalogona o le tamāloa, ma o lea na faamālōlō ai o ia ina ua na o i laʻua. E moni e lē mafai ona tatou faia ni faamālōlōga faavavega. Peitaʻi, e mafai ma e tatau ona tatou manatu mamafa i manaʻoga ma faalogona o o tatou uso tapuaʻi. Na tusi le aposetolo o Paulo: ʻIa tatou manatunatu le tasi i le isi ina ia faatupu ai le alofa  ma galuega lelei.’ (Epe. 10:24) Na malamalama Iesu i faalogona o le tamāloa tutuli ma feutagaʻi ma ia i se auala magafagafa. Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou!

8, 9. O ā auala e mafai ona tatou faaalia ai le magafagafa mo ē ua matutua ma mamaʻi? Aumai ni faaaʻoaʻoga.

⁸ Ia faaalia le magafagafa i tagata matutua ma ē mamaʻi. E iloa le faapotopotoga Kerisiano i le alofa, ae e lē na o le faia o le tele o mea i se auala maopoopo. (Ioa. 13:34, 35) O lenā alofa e uunaʻia ai i tatou e faia taumafaiga uma, ina ia fesoasoani i tagata matutua ma ē e mamaʻi e auai i sauniga ma talaʻiga. E tatou te fesoasoani foʻi iā i latou e tusa pe e lē tele ni mea e mafai ona latou faia. (Mata. 13:23) O se faaaʻoaʻoga, e matuā talisapaia e Michael, o lē e alu i se nofoa faataavalevale, le fesoasoani e na te maua mai i lona aiga ma uso i la latou vaega mo le talaʻiga. Ua faapea mai o ia: “O la latou fesoasoani ua mafai ai ona ou auai i le tele o sauniga, ma faia se sao e lē aunoa i le talaʻiga. E sili ona ou fiafia i le molimau atu i nofoaga faitele.”

⁹ O le tele o Peteli e iai tagata matutua ma ē e aafia i maʻi. E faaalia e ovasia manatu mamafa i Peteli le magafagafa i nei auauna faamaoni, e ala i le faia o ni fuafuaga ina ia fai so latou sao i le tusiaina o tusi ma molimau atu e ala i le telefoni. Ua faapea mai Bill e 86 tausaga, lea e masani ona tusi atu i tagata e nonofo i vaipanoa maotua, “E matou te talisapaia le faaeaga o le tusia o tusi.” O le faamatalaga lenei a Nancy ua toetoe 90 ona tausaga: “Ou te lē vaai i le tusiaina o tusi e na o le tuuina o pepa i totonu o ni teutusi. O le isi foʻi lea auala e talaʻi ai. E manaʻomia ona iloa e tagata le upu moni!” Ua faapea mai Ethel, na fanau i le 1921: “Ua ou masani i le tele o tigā. O isi aso e oo lava i le faiga o oʻu lavalava e matuā faigatā lava.” E ui i lea, e fiafia o ia e molimau atu i le telefoni ma e iai ni ana toe asiga e faaauau pea ona fai. Ua taʻua e Barbara e 85 ona tausaga: “E matuā faigatā iā te aʻu ona auai e lē aunoa i le faiva i le fanua, ona o le faalētonu o loʻu soifua mālōlōina. Ae o le molimau atu i le telefoni ua mafai ai ona ou talanoa i isi. Faafetai lava Ieova!” E leʻi atoa se tausaga, ae ua mafai e nisi o tagata matutua peleina i se tasi o Peteli ona faaaluina itula e 1,228 i le faiva, tusiaina ni tusi e 6,265, faia le silia i le 2,000 telefoni, ma tufaina atu lomiga e 6,315. E mautinoa na matuā faafiafiaina le finagalo o Ieova i a latou taumafaiga.​—Faata. 27:11.

10. E faapefea ona tatou fesoasoani i o tatou uso ina ia latou maua atoatoa aogā mai i sauniga faa-Kerisiano?

¹⁰ Ia faaalia le magafagafa i sauniga faa-Kerisiano. E tatou te mananaʻo e maua atoatoa e o tatou uso aogā mai i sauniga. O lo tatou faaalia o le magafagafa e mafai ona fesoasoani iā i latou ina ia faia faapea. E faapefea? O se tasi o auala, o le vave lea ona taunuu ina ia aua neʻi faalavelave ai i le aofia a o fai le sauniga. O le mea moni, atonu e iai taimi e tatou te tuai ai ona o ni tulaga lē maʻalofia. Ae pe a fai ma a tatou masani le tuai soo, e tatau la ona tatou manatunatu i suiga e manaʻomia ona tatou faia, ina ia faaalia ai le magafagafa. Ia manatua foʻi, o loo talimālō Ieova ma lona Alo iā i tatou. (Mata. 18:20) E tatau ona tatou matuā faaaloalo iā i laʻua.

11. Aiseā e tatau ai i uso e faia vaega i sauniga ona faatatauina le faatonuga o loo i le 1 Korinito 14:40?

¹¹ O lo tatou faaalia foʻi o le magafagafa i o tatou uso, e tatou te utagia ai le faatonuga lenei: “Ia faia mea uma i se tulaga talafeagai ma le maopoopo.” (1 Kori. 14:40) E usitaʻia e uso e fai a latou vaega i sauniga lenā faatonuga, e ala i le aua le ovataimi. O le faia faapea, e atagia atu ai lo latou magafagafa i le isi uso o loo sosoo mai lana vaega, faapea foʻi le faapotopotoga. O isi uso e mamao ni mea e faimalaga mai ai. O isi atonu e faaaogā auala mo femalagaaʻiga mo le lautele. Ae o nisi e lē talitonu a latou paaga, ma e mananaʻo a latou paaga lē talitonu e toe vave foʻi atu i le fale.

12. Aiseā e talafeagai ai ona faaalia le ʻmatuā faaaloalo ma le alofa’ i toeaina e galulue mamafa? (Tagaʻi i le pusa “ Ia Faaalia le Magafagafa i Ē e Taʻimua.”)

 ¹² Ua talafeagai ona faaalia le matuā faaaloalo i leoleo mamoe faaleagaga, talu ai o loo latou galulue mamafa i totonu o faapotopotoga ma taʻimua ma le maelega i le faiva. (Faitau le 1 Tesalonia 5:12, 13.) E mautinoa e te talisapaia galuega fitā o loo faia e toeaina. O lea, ia e gauaʻi ma lagolagosua iā i latou, auā “o loo leoleoina e i latou o outou ola talu ai e tatau ona latou fai atu se tala.”​—Epe. 13:7, 17.

13. O le ā e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai i le auala na feutagaʻi ai Iesu ma tagata?

¹³ Na valoia e Isaia e faatatau iā Iesu e faapea: “O le a ia lē gausia le ū ua nutililiia; o le a ia lē tineia le vavae ua mū itiiti.” (Isa. 42:3) O le alofa o Iesu mo tagata, na māfua ai ona ia faaalia le tigā alofa. Na malamalama o ia i faalogona o i latou na pei o se ū ua nutililiia, po o se vavae o se lamepa ua mū itiiti. O le iʻuga, na ia faaalia le magafagafa, agalelei, ma onosaʻi. E oo lava i tamaiti na fiafia e faalatalata atu iā Iesu. (Mare. 10:14) E moni e lē iai iā i tatou le tofā mamao ma le tomai e aʻoaʻo atu ai e pei o Iesu. Peitaʻi, e mafai ma e tatau ona tatou faaalia le magafagafa i tagata i le oganuu. E aofia ai le auala e tatou te talanoa atu ai, le taimi e tatou te asiasi atu ai, ma le umi foʻi o la tatou asiasiga.

14. Aiseā e tatau ai ona tatou manatu mamafa i le auala e talanoa ai i tagata?

¹⁴ O le ā le auala e tatau ona tatou talanoa ai i tagata? I aso nei, e faitau miliona i latou ua “faamanuʻalia ma agaleagaina” ona o  faiga piʻopiʻo ma le lē alofa a tagata faipisinisi, taʻitaʻi o malo, ma taʻitaʻi o lotu. (Mata. 9:36) O le iʻuga, ua lē maufaatuatuaina ai e le toʻatele isi tagata ma leai so latou faamoemoe. O lea, e tāua ai ona agalelei ma magafagafa a tatou faamatalaga e fai atu, faapea le auala e fai ai. Ioe, ua tosina mai le toʻatele i la tatou feʻau, ona e lē gata o lo tatou malamalamaga i le Tusi Paia ma le lelei o le auala e tatou te fefulifulisaʻi ai, ae ona o lo tatou faaalia foʻi o le manatu mamafa ma naunau moni iā i latou.

15. O ā auala aogā e mafai ona tatou faaalia ai le magafagafa pe a talaʻi atu i tagata?

¹⁵ E tele auala aogā e mafai ona tatou faaalia ai le magafagafa pe a talaʻi atu i tagata. O se tasi o auala lelei e aʻoaʻo atu ai, o le faaaogā lea o fesili. E tatau ona faaupu a tatou fesili i se auala agalelei ma faaaloalo. Na iloa e se paeonia na galue i se oganuu e toʻatele ai tagata e matamumuli, e lē tatau ona ia faia ni fesili e ono māsiasi ai se tagata. E aofia ai fesili atonu e lē mafai ona taliina e le tagata, pe atonu foʻi e tali mai ae e lē saʻo. O se faataʻitaʻiga, e na te ʻalofia fesili e pei o le, ʻE te silafia le suafa o le Atua?’ po o ʻO le ā le Malo o le Atua?’ Nai lo o lea, e faapea atu o ia, “Ua ou aʻoaʻoina mai i le Tusi Paia e iai le suafa o le Atua. Pe e mafai ona ou faailoa atu iā te oe lenā suafa?” Atonu i nisi vaipanoa e lē aogā ai lenā auala, talu ai e eseese tagata ma a latou aganuu. Peitaʻi, e tatau pea ona tatou faaalia le magafagafa ma le faaaloalo, lea e aofia ai le iloa lelei o tagata i lau oganuu.

16, 17. E faapefea ona tatou faaalia le magafagafa i tagata (a) i le taimi e tatou te asiasi ai i o latou fale? (e) i le umi e tatau ona faia ai se talanoaga?

¹⁶ O le ā le taimi e tatau ona tatou asiasi atu ai i tagata? Pe a tatou talaʻi atu mai i lea fale i lea fale, e tusa e leʻi faatalitalia e tagata la tatou talaʻiga. E tāua ai la ona tatou asiasi atu i se taimi e talafeagai ona faia ai se talanoaga. (Mata. 7:12) O se faataʻitaʻiga, pe e fiafia tagata i la outou oganuu e mālōlō mo se taimi umi i faaiʻuga o vaiaso? Pe afai o le tulaga lenā, atonu e mafai ona amata lou aso i le talaʻi i ala tetele, nofoaga faitele, pe toe asia i latou e te iloa ua avanoa i lenā taimi.

¹⁷ O le ā le umi e tatau ona tatou talanoa ai i tagata? O le toʻatele o tagata e pisi tele, o lea atonu e talafeagai ai ona faapuupuu le taimi e te talanoa ai i tagata, aemaise lava i le uluaʻi asiasiga. E sili atu ona lelei pe a vave ona faamāeʻa la tatou talanoaga, nai lo o le umi ona tatou iai i le fale o le aiga. (1 Kori. 9:20-23) Pe a mātau e tagata o loo tatou amanaʻia o latou tulaga po o faasologa pisi, atonu o le a latou fia faalogo mai pe a toe asiasi atu. E manino mai, e tatau ona atagia atu i la tatou faiva le fua o le agaga o le Atua. Pe a faia faapea, ona avea lea o i tatou ma “ʻaufaigaluega faatasi ma le Atua.” E ono faaaogā foʻi i tatou e Ieova e fesoasoani i se tasi ina ia aʻoaʻoina le upu moni.​—1 Kori. 3:6, 7, 9.

18. O ā faamanuiaga o le a tatou maua, pe a tatou faaalia le magafagafa i isi?

¹⁸ O lea, seʻi o tatou taumafai malosi e faaalia le magafagafa i totonu o le aiga, i le faapotopotoga, ma le faiva i le fanua. O le faia faapea, o le a tatou maua ai le tele o faamanuiaga i le taimi lenei ma le lumanaʻi. Ua faapea mai le Salamo 41:1, 2: “E fiafia o lē e gaoioi ma le magafagafa i lē ua faatauvaa; auā e saunia e Ieova se mea e sao ai o ia i le aso o le puapuaga. . . . E taʻua o ia o lē e fiafia i le lalolagi.”