1, 2. (a) O ā manatu eseese o tagata e faatatau i le saʻolotoga e filifili ai? (e) O le ā ua aʻoaʻoina i le Tusi Paia e faatatau i lo tatou saʻolotoga e filifili ai, ma o ā fesili o le a tatou iloiloina?

INA ua feagai se fafine ma le faia o se filifiliga, na faapea atu o ia i se tasi o ana uō: “Na o le taʻu mai lava iā te aʻu o le mea e fai. E faigofie lenā.” Sa manatu le fafine e sili atu le fai e le isi o le filifiliga mo ia, nai lo o le faaaogā o le meaalofa tāua na tuuina mai e Lē na faia o ia, o le saʻolotoga lea e filifili ai. Ae faapefea oe? Pe e te manaʻo e fai e oe lava au filifiliga, pe e te tuu atu e fai e isi? O le ā lau vaaiga e faatatau i le saʻolotoga e filifili ai?

² Ua autausagā o finau tagata e faatatau i lenei mataupu. E faapea mai nisi e leai se saʻolotoga i tagata e filifili ai, ona ua tuupōina e le Atua gaoioiga uma a tagata. O isi e finau mai e faatoʻā iai le saʻolotoga e filifili ai pe afai e tatou te saʻoloto atoatoa. Peitaʻi, e ao ona tatou saʻili i le Afioga a le Atua ina ia malamalama ai i lenei mataupu. Aiseā? Talu ai ua taʻua i le Tusi Paia na faia e Ieova i tatou ma le saʻolotoga e filifili ai, o lona uiga o le tomai ma le saʻolotoga e faia ai a tatou lava filifiliga atamai. (Faitau le Iosua 24:15.) O loo tali foʻi i le Tusi Paia fesili e pei o nei: O le ā le auala e tatau ona faaaogā ai lo tatou saʻolotoga e filifili ai? Pe e faatapulaa lenā saʻolotoga? E faapefea i le auala e faaaogā ai lo tatou saʻolotoga e filifili ai, ona faaalia ai le loloto o lo tatou alofa mo Ieova? E faapefea ona faaalia e tatou te amanaʻia filifiliga a isi?

3. O le ā le faaaʻoaʻoga ua faataatia e Ieova i le auala e faaaogā ai lona saʻolotoga?

³ E na o Ieova lava e iai le saʻolotoga atoatoa. Peitaʻi, ua ia faataatia se faaaʻoaʻoga mo i tatou i le auala e na te faaaogā ai lona saʻolotoga. O se faataʻitaʻiga, sa ia filifilia le nuu o Isaraelu e avea ma ana “oloa tāua” e tauaveina lona suafa. (Teu. 7:6-8) E iai le māfuaaga na ia faia ai lenei filifiliga. Sa faamaoni Ieova i se folafolaga na ia faia i lana uō o Aperaamo i le tele o senituri muamua atu. (Kene. 22:15-18) E lē gata i lea, e faaaogā e Ieova lona saʻolotoga i taimi uma e ōgatusa ma ona uiga o le alofa ma le faamasinotonu. E faamaonia lenei tulaga i le auala na ia aʻoaʻia ai tagata Isaraelu, o ē na fai ma lafoaʻia le tapuaʻiga moni. Ina ua latou salamō moni, sa finagalo malie Ieova e faaalia atu i ai le alofa mutimutivale. Na fetalai Ieova: “Ou te faamālōlōina lo latou lē faamaoni. O loʻu lotomalie ou te alofa ai iā i latou.” (Ho. 14:4) Maʻeu se faaaʻoaʻoga lelei o le faaaogā e Ieova o lona saʻolotoga ina ia maua ai e isi aogā!

4, 5. (a) O ai na muamua mauaina le meaalofa a le Atua o le saʻolotoga e filifili ai, ma na faapefea ona ia faaaogā lenā meaalofa? (e) O le ā le fesili e tatau iā i tatou taʻitoʻatasi ona fesili ifo ai?

⁴ Ina ua amata e Ieova ana galuega o le foafoaga, sa filifili ma le alofa e tuu atu le saʻolotoga i ana foafoaga atamamai ina ia faia ai a latou filifiliga. O lana uluaʻi foafoaga na mauaina lenei meaalofa, o lona Alo ulumatua, o lē “ua foliga i le Atua e lē vaaia.” (Kolo. 1:15) A o leʻi afio mai Iesu i le lalolagi, sa filifili e tumau faamaoni i lona Tamā ma lē aufaatasi atu i le fouvalega a Satani. Ina ua afio mai Iesu i le lalolagi, sa ia faaaogā lona saʻolotoga e filifili ai ina ia teena ai faaosoosoga a le Fili sili. (Mata. 4:10) I le pō a o leʻi maliu, na tatalo faatauanau ai Iesu ma faamautinoa atu lona maumauaʻi e faia le finagalo o le Atua. Na faapea atu o ia: “Loʻu Tamā e, a e finagalo i ai, ia aveese lenei ipu mai iā te aʻu. Peitaʻi, e lē o loʻu loto, ae ia faia lou finagalo.” (Luka 22:42) Tau ina ia tatou faaaʻoaʻo iā Iesu ma faaaogā lo tatou saʻolotoga e filifili ai, ina ia faamamaluina ai Ieova ma faia lona finagalo! Pe e mafai ona tatou faia faapea?

⁵ Ioe, e mafai ona tatou faaaʻoaʻo iā Iesu auā na faia foʻi i tatou i le faatusa o le Atua. (Kene. 1:26) Peitaʻi, e iai le mea e gata ai lo tatou saʻolotoga. E lē atoatoa lo tatou saʻolotoga e pei o Ieova. Ua taʻua i le Afioga a le Atua e iai tuaoi o lo tatou saʻolotoga, ma e tatau ona tatou tausia tapulaa ua faataatitia mai e Ieova. O se faaaʻoaʻoga, e tatau i avā ona gauaʻi i a latou tane ma e tatau i fanau ona usiusitaʻi i o latou mātua. (Efe. 5:22; 6:1) E faapefea i nei tapulaa ona aafia ai le auala e faaaogā ai lo tatou saʻolotoga e filifili ai? O le tali i lenei fesili e mafai ona aafia ai lo tatou lumanaʻi tumau.

6. Faataʻitaʻi mai pe aiseā e talafeagai ai ona iai ni tapulaa o lo tatou saʻolotoga.

⁶ Po o se saʻolotoga moni le iai o le saʻolotoga e filifili ai, ae e iai ona tapulaa? Ioe, o le saʻolotoga moni! Aiseā? O le tapulaa o le saʻolotoga o tagata e filifili ai, e mafai ona puipuia ai i latou. O se faataʻitaʻiga, e mafai ona faaaogā lo tatou saʻolotoga e filifili ai ina ia malaga ai i se taavale i se mea mamao. Peitaʻi, po o le a saogalemu la tatou faigāmalaga i se auala e leai ni tulafono tau taavale, ma e pule lava le tagata ia i le saoasaoa ma le itu o le auala e alu ai? E mautinoa e leai. E manaʻomia ni tapulaa ina ia maua ai e tagata uma aogā mai le saʻolotoga moni. Seʻi o tatou iloilo ni faaaʻoaʻoga mai i le Tusi Paia ina ia iloa ai le atamai o le faaaogā o lo tatou saʻolotoga e filifili ai, e tusa ai ma tapulaa ua faataatitia mai e Ieova.

7. (a) O le ā se mea na eseese ai Atamu ma meaola? (e) Faamatala se tasi o auala na faaaogā ai e Atamu lona saʻolotoga e filifili ai.

 ⁷ Ina ua faia le uluaʻi tagata o Atamu, sa tuu atu foʻi e le Atua iā te ia le meaalofa lea na tuuina atu i agelu, o le saʻolotoga e filifili ai. Sa ese ai Atamu mai i meaola, auā e leʻi tuuina e le Atua i meaola se saʻolotoga e filifili ai. Seʻi mātau se faaaʻoaʻoga i le auala na faaaogā tatau ai e Atamu lona saʻolotoga e filifili ai. Na muamua faia meaola nai lo o le tagata, peitaʻi na tuu atu e Ieova i lona atalii muamua i le lalolagi o Atamu, le faaeaga ia faaigoa na meaola. “Ua ia [le Atua] aumaia i le tagata e vaai po o ā ni igoa e na te faaigoa ai ia manu taʻitasi.” Ina ua uma ona mātau e Atamu manu taʻitasi ma tuu i ai igoa talafeagai, e leʻi faalavelave i ai Ieova ma toe suia filifiliga a Atamu. Nai lo o lea, “po o le ā lava le igoa e faaigoa ai e le tagata meaola taʻitasi, o lona igoa lenā.”—Kene. 2:19.

8. Na faapefea ona faaaogā sesē e Atamu lona saʻolotoga e filifili ai, ma o le ā le iʻuga?

⁸ O le mea e faanoanoa ai, e leʻi faamalieina Atamu i le tofiga na tuu atu i ai e le Atua, o le atiina aʻe ma le tausia o le parataiso i le lalolagi. E leʻi faamalieina o ia i le telē o le saʻolotoga na tuu atu i ai ina ia faataunuu le poloaʻiga lenei a le Atua: “Ia fanafanau ma ia matuā faatoʻateleina, ia tumu ai le lalolagi ma ia galueaʻiina, ia pule i iʻa . . . , manufelelei . . . , ma meaola uma e fetolofi i le laueleele.” (Kene. 1:28) Nai lo o lea, na filifili o ia e solia tapulaa na tuu mai e le Atua e ala i le ʻaina o le fua o le laau na faasā. O le faaaogā sesē e Atamu o lona saʻolotoga e filifili ai, ua iʻu ai i puapuaga ma tigā mo lana fanau i le faitau afe o tausaga. (Roma 5:12) O le iloaina o āuga o le filifiliga a Atamu, e tatau ona uunaʻia ai i tatou e faaaogā tatau lo tatou saʻolotoga, ma ia ōgatusa ma tapulaa ua faataatitia mai e Ieova.

9. O le ā le filifiliga na tuu atu e Ieova i lona nuu o Isaraelu, ma na faapefea ona tali mai le nuu?

⁹ Ua tuufaasolo mai i le fanau a Atamu ma Eva le lē lelei atoatoa ma le oti ona o lo la lē usiusitaʻi. Peitaʻi, ua tuu atu pea iā i latou le aiā e faaaogā ai le meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai. E faamaonia lenei mea i le auala na feutagaʻi ai le Atua ma le nuu o Isaraelu. E ala atu i lana auauna o Mose, na tuu atu e Ieova i le nuu le filifiliga ia talia pe teena le faaeaga o le avea ma Ana oloa tāua. (Eso. 19:3-6) O le ā la latou tali mai? Sa latou filifili e mulimuli i vala uma e aofia ai i le avea ma tagata e tauaveina le suafa o le Atua, ma latou faapea atu ma le lotogatasi: “O mea uma ua fetalai mai ai Ieova ua matou malilie e fai.” (Eso. 19:8) E faanoanoa ona na mulimuli ane faaaogā sesē e le nuu lo latou saʻolotoga e filifili ai ma solia lenei folafolaga. Seʻi o tatou utagia lenei faaaʻoaʻoga lapataʻi, ma faatāua i taimi uma la tatou meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai, e ala i le pipii atu pea iā Ieova ma usitaʻia ana taʻiala amiotonu.—1 Kori. 10:11.

10. O ā faaaʻoaʻoga e faamaonia ai e mafai e tagata lē lelei atoatoa, ona faaaogā lo latou saʻolotoga ina ia faamamalu ai le Atua? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹⁰ O loo taʻua i le Eperu mataupu e 11 igoa o auauna e toʻa 16 a le Atua, o ē na faaaogā la latou saʻolotoga e filifili ai e ōgatusa ma ana tapulaa. O le iʻuga, na latou maua le tele o faamanuiaga ma se faamoemoe mautinoa i le lumanaʻi. O se faaaʻoaʻoga, sa matuā faatuatua Noa ma filifili e usitaʻia faatonuga a le Atua, ina ia fausia se vaa e faasaoina ai lona aiga ma isi tupulaga fai mai. (Epe. 11:7) Sa mulimuli ma le lotomalilie Aperaamo ma Sara i le taʻitaʻiga a le Atua ina ia ō atu i le nuu na folafolaina. A o alu lenei malaga umi, na la maua le avanoa e “toe foʻi atu” ai i le aai tamaoaiga o Uro. Peitaʻi, na la faatuatua pea ma taulaʻi atu i le ʻfaataunuuina o folafolaga’ a le Atua i le lumanaʻi, ma na la  “faanaunau atu i se nofoaga e sili ona lelei.” (Epe. 11:8, 13, 15, 16) Sa teena e Mose le tamaoaiga o Aikupito, ma na ia “filifili foʻi e faileagaina faatasi ma tagata o le Atua, nai lo o le fiafia puupuu i tuʻinanauga o le agasala.” (Epe. 11:24-26) Seʻi o tatou faaaʻoaʻo i le faatuatua o nei auauna anamua, e ala i le faatāua o la tatou meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai, ma ia faaaogā e faataunuu ai le finagalo o le Atua.

11. (a) O le ā se tasi o faamanuiaga sili o le saʻolotoga e filifili ai? (e) O le ā e uunaʻia ai oe ina ia faaaogā tatau lou saʻolotoga e filifili ai?

¹¹ Atonu e faigofie ona tuu atu i se tasi e na te faia a tatou filifiliga, peitaʻi ua tatou melea ai se tasi o faamanuiaga sili o le saʻolotoga e filifili ai. O loo faamanino mai lenei faamanuiaga i le Teuteronome 30:19, 20. (Faitau.) O loo taʻua i le fuaiupu e 19 le filifiliga na tuuina atu e le Atua i tagata Isaraelu. I le fuaiupu e 20 o loo taʻua ai na tuu atu e Ieova iā i latou le avanoa tāua ina ia faailoa atu ai iā te ia mea o loo i o latou loto. E mafai foʻi ona tatou filifili e tapuaʻi atu iā Ieova. E leai se isi uunaʻiga sili nai lo o le faaaogā o la tatou meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai, ina ia faamamaluina ai Ieova ma faaalia atu ai le tele o lo tatou alofa mo ia.

12. O le ā e lē tatau ona tatou faia i la tatou meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai?

¹² Seʻi faapea ua e avatu i sau uō se meaalofa e tāua tele. E te matuā lē fiafia pe a e iloa ane ua tiaʻi e lau uō lenā meaalofa i le lapisi, pe faaaogā foʻi ina ia faamanuʻalia ai se tasi. Seʻi mafaufau la i faalogona o Ieova a o silasila mai ua faaaogā sesē e le toʻatele lo latou saʻolotoga e faia ai filifiliga i le olaga, ma iʻu ina afāina ai isi. Ua valoia i le Tusi Paia, o le a “lē lotofaafetai” tagata i “aso e gata ai.” (2 Timo. 3:1, 2) Seʻi aua lava neʻi o tatou faaaogā sesē pe manatu māmā i lenei meaalofa tāua mai iā Ieova. Ae e faapefea ona tatou ʻalofia le faaaogā sesē o lenei meaalofa?

13. O le ā se tasi o auala e ʻalofia ai le faaaogā sesē o lo tatou saʻolotoga o ni Kerisiano?

¹³ O i tatou uma lava e iai le saʻolotoga e filifili ai a tatou aumea, laʻei ma teuga, ma faafiafiaga. Peitaʻi, e ono avea lo tatou saʻolotoga ma faamolemolega e “ufiufia ai mea leaga,” pe afai e faapologaina i tatou i tuʻinanauga o le tino, pe mulimuli i aʻega ma tifiga matagā a le lalolagi. (Faitau le 1 Peteru 2:16.) Nai lo o le faaaogā o lo tatou saʻolotoga “e faamalie ai tuʻinanauga o le tino,”  ia maumauaʻi e faia filifiliga e fesoasoani ina ia tatou usitaʻia ai le apoapoaʻiga lenei: “Ia faia mea uma lava ina ia faamamaluina ai le Atua.”—Kala. 5:13; 1 Kori. 10:31.

14. Aiseā e ao ai ona tatou faatuatuaina Ieova a o faaaogā lo tatou saʻolotoga e filifili ai?

¹⁴ O se isi auala e puipuimalu ai la tatou meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai, o le faatuatuaina lea o Ieova ma faataga o ia e taʻitaʻia i tatou i ana tapulaa e puipuia ai. E na o Ieova lava ʻo Lē o loo aʻoaʻo i tatou i mea e aogā iā i tatou, o Lē e taʻitaʻiina i tatou i le ala e ao ona tatou ui ai.’ (Isa. 48:17) E tatau ona tatou talia ma le lotomaulalo le moni o upu o loo i le Ieremia 10:23: “E lē o i le tagata lona ala. E lē o i le tagata foʻi e savali, ona faatonuina le mea e ui ai o ia.” Seʻi aua lava neʻi o tatou paʻuʻū i le mailei o le faalagolago i lo tatou lava malamalama, e pei ona faia e Atamu ma tagata Isaraelu fouvale. Nai lo o lea, seʻi o tatou “faatuatua iā Ieova ma [o tatou] lotoatoa.”—Faata. 3:5.

15. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le mataupu silisili i le Kalatia 6:5?

¹⁵ E tatau foʻi ona tatou amanaʻia le aiā a isi e faia ai a latou lava filifiliga i le olaga. Aiseā? Auā o i tatou uma lava ua mauaina lenei meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai. O lea, e lē o taimi uma o le a tutusa ai filifiliga a ni Kerisiano. E moni lenei manatu e oo lava i mataupu e aafia ai a tatou amioga ma le tapuaʻiga. Ia manatua le mataupu silisili i le Kalatia 6:5. (Faitau.) Pe a tatou manatua “e tauave e le [Kerisiano] lava ia lana avega,” o le a tatou amanaʻia la le aiā a isi e faaaogā ai la latou meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai.

16, 17. (a) Na faapefea ona avea le saʻolotoga e filifili ai o se mataupu na feeseeseaʻi ai uso i Korinito? (e) Na faapefea ona foʻia e Paulo lea mataupu, ma o le ā e tatou te aʻoaʻoina mai ai e faatatau i aiā a isi?

¹⁶ Seʻi o tatou iloilo se faaaʻoaʻoga i le Tusi Paia e faaalia ai pe aiseā e tatau ai ona amanaʻia le saʻolotoga a o tatou uso, e faia ai a latou lava filifiliga i mataupu e tusa ai ma o latou lotofuatiaifo. Sa feeseeseaʻi Kerisiano i Korinito i le mataupu e faatatau i le ʻaina o aano o manu, ia atonu na faaaogā e ofo atu ai taulaga i tupua, ae na mulimuli ane faatau atu i le maketi. Na manatu nisi: ʻTalu ai o tupua o se meanoa, e mafai lava la ona ʻaina aano o manu e aunoa ma le aafia ai o le lotofuatiaifo.’ Peitaʻi, na manatu nisi o ē na tapuaʻi muamua i tupua, o le ʻaina o aano o na manu o se faiga tau tapuaʻiga. (1 Kori. 8:4, 7) Sa faigatā tele lenei mataupu ona na ono faapogaia ai feeseeseaʻiga i le faapotopotoga. Na faapefea ona fesoasoani Paulo i Kerisiano i Korinito ina ia maua le silafaga a le Atua i lenei mataupu?

¹⁷ Muamua, na faamanatu atu e Paulo i itu uma e lua e lē taʻuleleia i latou e le Atua ona o meaʻai. (1 Kori. 8:8) Sa sosoo ai ma lona lapataʻi atu ia aua neʻi avea a latou “aiā tatau ma mea e tausuai ai ē e vaivai.” (1 Kori. 8:9) Mulimuli ane na ia faatonuina i latou e maʻaleʻale lotofuatiaifo, ia aua neʻi faamasino iā i latou na filifili e ʻaina aano o na manu. (1 Kori. 10:25, 29, 30) E tusa ai la ma lenei mataupu tāua e fesootaʻi atu i le tapuaʻiga, sa tatau i Kerisiano taʻitasi ona faia se filifiliga e tusa ai ma o latou lotofuatiaifo. Pe e lē tatau foʻi la ona tatou amanaʻia le aiā a o tatou uso, e fai ai a latou lava filifiliga i mataupu e lē tāua tele?—1 Kori. 10:32, 33.

18. E faapefea ona faaalia e te faatāua lau meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai?

¹⁸ Ua tuu mai e Ieova iā i tatou le meaalofa o le saʻolotoga e filifili ai, faapea le saʻolotoga moni. (2 Kori. 3:17) E tatou te faatāua lenei meaalofa, auā e mafai ai ona tatou faia filifiliga e faailoa atu ai iā Ieova le tele o lo tatou alofa mo ia. Tau ina ia faaauau ona tatou talisapaia lenei meaalofa tāua, e ala i le faaaogā i se auala e faamamaluina ai le Atua, ma e ala i le amanaʻia o le aiā a isi e faaaogā ai la latou meaalofa.