1-3. (a) E tusa po o le ā lo tatou tulaga, ae o le ā e tatau ona tatou faamuamua? (e) O ā luʻi patino o loo fesagaʻia e i latou o loo aʻoaʻoina se gagana fou, ma o ā fesili ua lāgā ai? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

E FAITAU afe Molimau a Ieova o loo faia se sao maelega i le faataunuuina o le valoaga, ia folafola atu le tala lelei i “nuu uma, ma ituaiga uma, ma gagana uma, ma tagata uma.” (Faaa. 14:6) Po o oe o se tasi o loo aʻoaʻoina se isi gagana? Po o e galue o se misionare pe auauna i se isi atunuu o loo tele ai le manaʻoga, po ua amata foʻi ona e auai i sauniga i se faapotopotoga e ese le gagana i lou atunuu?

² O i tatou uma lava o auauna a Ieova e manaʻomia ona faamuamua lo tatou itu faaleagaga, faapea le itu faaleagaga o tatou aiga. (Mata. 5:3) Peitaʻi, e iai taimi atonu e faigatā ai ona fai ni a tatou lava suʻesuʻega ona o le pisi o a tatou faasologa. Ae e iai foʻi isi luʻi o loo fesagaʻia e i latou o loo auauna i se oganuu e ese le gagana.

³ E lē gata i le aʻoaʻoina o se gagana fou, ae e manaʻomia foʻi ona faamautinoa e i latou o loo galulue i se oganuu e ese le gagana, o loo fafaga e lē aunoa o latou loto i meaʻai aano  faaleagaga. (1 Kori. 2:10) E mafai faapefea ona latou faia faapea pe afai e lē malamalama lelei i le gagana a le faapotopotoga o loo iai? Aiseā e tatau ai i mātua Kerisiano ona faamautinoa ua goto i loto o a latou fanau le Afioga a le Atua?

4. O le ā e mafai ona avea ma lamatiaga i lo tatou itu faaleagaga? Aumai se faaaʻoaʻoga.

⁴ O le lē mafai ona malamalama i le Afioga a le Atua i se isi gagana, o se matuā lamatiaga i lo tatou itu faaleagaga. I le senituri lona lima T.L.M., na matuā popole Neemia ina ua ia iloa o nisi o tamaiti Iutaia na toe foʻi mai i Papelonia, e lē iloa tautatala i le gagana Eperu. (Faitau le Neemia 13:23, 24.) O na tamaiti na amata ona mou atu lo latou tulaga o ni auauna a le Atua, ona e latou te leʻi malamalama lelei i le Afioga a le Atua.​—Nee. 8:2, 8.

5, 6. O le ā ua mātauina e nisi mātua o loo galulue i se oganuu e ese le gagana, ma aiseā?

⁵ O nisi mātua Kerisiano o loo galulue i oganuu e ese le gagana, ua latou mātauina ua amata ona mou atu le naunau o a latou fanau i le upu moni. E lē o matuā pāʻia loto o fanau i polokalame faaleagaga o loo fai i le Maota mo Sauniga, ona e lē o malamalama atoatoa i ai. Ua faapea mai Pedro ^[1] o lē na siitia lo latou aiga mai i Amerika i Saute ae ō atu i Ausetalia: “Pe a talanoa i mataupu faaleagaga, e tatau ona aafia ai le loto ma faalogona.”​—Luka 24:32.

⁶ Pe a tatou faitau i se gagana ese, e ono lē aafia o tatou loto e pei ona aafia pe a faitau i la tatou lava gagana. O le faigatā foʻi ona fesootaʻi ma isi i se isi gagana, e matuā vaivai ai le mafaufau ma faigatā ona uaʻi atu i mea faaleagaga. O lea, a o faamalosia pea lo tatou faanaunauga ia auauna iā Ieova i se oganuu e ese le gagana, o se mea lelei foʻi le leoleomalu o lo tatou itu faaleagaga.​—Mata. 4:4.

7. Na faapefea ona taumafai tagata Papelonia e faaaafia Tanielu i a latou aganuu ma le tapuaʻiga?

⁷ Ina ua ave faapagota Tanielu ma ana aumea, na taumafai tagata Papelonia e faaaafia i latou i a latou aganuu e ala i le aʻoaʻo o i latou i “le gagana a tagata Kaletaia.” Sa faaigoa foʻi i latou e le tagata aloaʻia na vaavaaia le aʻoaʻoina o i latou, i igoa faa-Papelonia. (Tani. 1:3-7) O le igoa na tuu atu iā Tanielu e faasino atu iā Pele le atua autū o Papelonia. Atonu na manaʻo le tupu o Nepukanesa e faatalitonu Tanielu i le manatu e faapea, e malosi atu le atua o Papelonia nai lo o lona Atua o Ieova.​—Tani. 4:8.

8. O le ā na fesoasoani iā Tanielu e tausia ai pea lona itu faaleagaga a o iai i se atunuu ese?

⁸ E ui lava na ofo atu iā Tanielu taumafa lelei a le tupu, peitaʻi sa “maumauaʻi Tanielu i lona loto e lē leaga” i na mea. (Tani. 1:8) A o iai Tanielu i lea atunuu ese, sa ia tausia pea lona itu faaleagaga auā sa faaauau ona ia suʻesuʻeina tusitusiga paia i lana lava gagana. (Tani. 9:2) O lea, sa iloa pea o ia i lona igoa faa-Eperu e ui ua pe ā ma le 70 tausaga talu ona nofo i Papelonia.​—Tani. 5:13.

9. E pei ona faaalia mai i le Salamo 119, o le ā le aafiaga o le Afioga a le Atua i le tusitala o lea salamo?

⁹ Na maua e le tusitala o le Salamo 119 le malosi mai i le Afioga a le Atua ina ia tumatilatila ese mai ai. Sa ia onosaia uiga lē faaaloalo o nisi o sui o le aigātupu. (Sala. 119:23, 61) Sa ia faataga foʻi afioga a Ieova ina ia matuā pāʻia ai lona loto.​—Faitau le Salamo 119:11, 46.

10, 11. (a) O le ā e tatau ona fai ma o tatou sini a o suʻesuʻeina le Afioga a le Atua? (e) E mafai faapefea ona ausia lo tatou sini? Aumai se faataʻitaʻiga.

¹⁰ E ui lava e tatou te pisi i o tatou tiute tauave faaleagaga ma faaletino, ae o i tatou uma lava e tatau ona faatulaga se taimi e fai ai suʻesuʻega a le tagata lava ia ma le tapuaʻiga a le aiga. (Efe. 5:15, 16) O lo tatou sini e lē tau ina ia faitau ni itulau pe suʻe se tali mo le sauniga. E tatou te mananaʻo ia faamautinoa ua pāʻia o tatou loto i le Afioga a le Atua, ma faamalosia ai lo tatou faatuatua.

¹¹ Ina ia ausia lenā sini, e tatau ona paleni lo tatou uaʻi atu i manaʻoga o isi pe a fai a tatou suʻesuʻega, ma le uaʻi atu i o tatou lava manaʻoga faaleagaga. (Fili. 1:9, 10) E tatau ona tatou amanaʻia e tele ina tatou uaʻi atu i manaʻoga o isi pe a sauniuni mo le talaʻiga, sauniga, po o se lauga, ae galo ai i tatou. O se faataʻitaʻiga: E ui lava e tofo e se tagata kuka meaʻai a o leʻi laulauina atu, ae e lē maua sona malosi pe afai e na o le tofo lava o meaʻai. Pe afai e manaʻo e tausia lona soifua mālōlōina lelei, e tatau ona ia saunia ni taumafa lelei mo ia lava. I se tulaga talitutusa, e tatau ona tatou taumafai e fafaga o tatou loto i meaʻai faaleagaga ia e faamalieina ai o tatou manaʻoga.

12, 13. Aiseā ua iloa ai e le toʻatele o loo galulue i oganuu e ese le gagana, le aogā o le suʻesuʻe e lē aunoa i a latou lava gagana?

¹² O le toʻatele o loo galulue i oganuu e ese le gagana, ua latou iloa le aogā o le suʻesuʻe e lē aunoa o le Tusi Paia i le ʻgagana na fananau mai ai.’ (Galu. 2:8) E oo lava i misionare, ua latou iloa e lē lava le tau ina malamalama i mataupu o loo faia i sauniga, ina ia tumau ai ona malolosi i o latou tofiga i isi atunuu.

 ¹³ Ua taʻutino mai e Alain, o lē ua pe ā ma le valu tausaga o ia aʻoaʻoina le gagana Peresia: “Pe a ou sauniuni mo sauniga i le gagana Peresia, e masani ona ou taulaʻi atu i le gagana. Talu ai o loo uaʻi uma atu loʻu mafaufau i le aʻoaʻoina o mea, e lē pāʻia la loʻu loto i manatu faaleagaga o loo oʻu faitauina. O le pogai lea ou te faatulaga ai e lē aunoa se taimi e suʻesuʻe ai le Tusi Paia ma isi lomiga i laʻu lava gagana.”

14. O le ā e tatau ona faamautinoa e mātua, ma aiseā?

¹⁴ E ao i mātua Kerisiano ona faamautinoa o loo faasolosolo ona pāʻia mafaufau ma loto o a latou fanau i le Afioga a le Atua. Ina ua mavae le tolu tausaga o galulue Serge ma lana avā o Muriel i se oganuu e ese le gagana, na la mātauina ai ua tau lē fiafia le la tama tama e 17 tausaga i mea faaleagaga. Ua faapea mai Muriel: “Ua lē fiafia o ia e alu i le talaʻiga i se isi gagana, a o le taimi muamua sa matuā naunau e alu e talaʻi i le faa-Falani, o lana gagana.” Ua faapea mai Serge: “Ina ua ma iloa o le māfuaaga lea ua faafaigatā ai le agaʻigaʻi i luma faaleagaga o le ma tama, sa ma filifili loa e toe foʻi i la matou faapotopotoga na iai muamua.”

15. (a) O ā vala e ono uunaʻia ai mātua ia toe foʻi i faapotopotoga o loo faaaogā ai le gagana e malamalama lelei ai a latou fanau? (e) O le ā le fautuaga o loo i le Teuteronome 6:5-7 mo mātua?

¹⁵ O ā vala e ono uunaʻia ai mātua ia toe foʻi i faapotopotoga o loo faaaogā ai le gagana e malamalama lelei ai a latou fanau? Muamua, e ao ona iloilo e mātua po o lava le taimi ma le malosi ina ia faatumau ai le alolofa o a latou fanau iā Ieova, ma aʻoaʻo i latou i se isi gagana. Lua, e latou te ono mātauina ua lē naunau a latou fanau i mea faaleagaga, po o le oganuu e ese le gagana lea o loo latou galulue ai. O vala nei atonu e filifili ai mātua e toe foʻi i faapotopotoga o loo faaaogā ai le gagana e malamalama lelei ai a latou fanau, seʻia oo ina malolosi le fanau i le upu moni.​—Faitau le Teuteronome 6:5-7.

16, 17. Ua mafai faapefea e nisi mātua ona aʻoaʻo a latou fanau i le itu faaleagaga, a o iai i se oganuu e ese le gagana?

¹⁶ I le isi itu, ua mafai e nisi mātua ona aʻoaʻo a latou fanau e faaaogā ai la latou lava gagana, a o auai i sauniga i se faapotopotoga po o se vaega i se isi gagana. O Charles o se tamā e toʻatolu ona afafine e mai i le 9 i le 13 tausaga le matutua, o loo auai i se vaega e tautatala i le gagana Lingala. Ua ia faamatala mai: “Na ma filifili e fai a matou suʻesuʻega ma le fanau ma le tapuaʻiga a le aiga i la matou gagana. Ae sa ma faaaofia ai foʻi faataʻitaʻiga ma taaloga i le gagana Lingala, ina ia latou fiafia e aʻoaʻo lenei gagana.”

¹⁷ Ua faia e Kevin o se tamā e toʻalua ona afafine, e lima ma le valu tausaga, ni taumafaiga e fesoasoani ai iā i laʻua ona o le lē malamalama i sauniga o loo faia i se gagana ese. Ua ia faapea mai: “E ma te faia ma laʻu avā suʻesuʻega a le ma fanau teine i le faa-Falani, o le gagana e la te malamalama ai. E matou te faataatia foʻi se sini ia faatasi i le masina ona matou auai i se sauniga i le gagana Falani, ma e matou te faaaogā a matou aso mālōlō ina ia auai ai i tauaofiaga i la matou gagana.”

18. (a) O le ā le mataupu silisili o loo i le Roma 15:1, 2, e mafai ona fesoasoani iā te oe e iloa ai po o le ā le mea e sili ona lelei mo lau fanau? (e) O ā fautuaga mai i nisi mātua? (Tagaʻi i le faaopoopoga.)

¹⁸ O le mea moni, e filifili lava le aiga ia po o le ā le auala sili e aogā i le itu faaleagaga o le fanau. ^[2] (Kala. 6:5) Ua taʻutino mai e Muriel lea na taʻua muamua, sa la faataulaga ma lana tane mea na mananaʻo ai ona o le lelei faaleagaga o le la tama. (Faitau le Roma 15:1, 2.) Pe a toe tepa i  tua, e manatu Serge na la faia le filifiliga saʻo. Ua ia faapea mai: “Ina ua matou toe foʻi i le faapotopotoga faa-Falani, na agaʻigaʻi i luma faaleagaga le ma tama tama ma papatiso. O loo auauna nei o ia o se paeonia sauatoa. Ua mafaufau foʻi o ia e toe foʻi e galue i se vaega e tautatala i se isi gagana.”

19, 20. E faapefea ona faaalia lo tatou naunau i le Afioga a le Atua?

¹⁹ O le alofa o Ieova ua ia saunia ai lana Afioga le Tusi Paia i le faitau selau o gagana, ina ia ʻmaua e ituaiga uma o tagata le poto saʻo i le upu moni.’ (1 Timo. 2:4) Ua ia silafia e mafai ona faamalieina manaʻoga faaleagaga o tagata, pe a faitau i lona finagalo i gagana e pāʻia ai o latou loto.

²⁰ Po o ā lava o tatou tulaga, e tatau ona tatou maumauaʻi e fafaga o tatou loto i meaʻai aano faaleagaga. E ala i le suʻesuʻeina e lē aunoa o le Tusi Paia i le gagana e pāʻia ai o tatou loto, o le a tausia ai pea lo tatou itu faaleagaga ma le itu faaleagaga o o tatou aiga, ma o le a faaalia ai e matuā tāua iā i tatou afioga a le Atua.​—Sala. 119:11.