Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

TalavouIa Faamalosia Lou Faatuatua

TalavouIa Faamalosia Lou Faatuatua

ʻO le faatuatua, o le faamaoniga manino lea o mea moni e ui ina e lē o vaaia.’—EPE. 11:1.

PESE: 41, 69

1, 2. O le ā le omiga o loo feagai ma talavou i aso nei, ma o ā laasaga e mafai ona latou uia e taulima ai lenā omiga?

NA FAAPEA atu se teineitiiti aʻoga i se tuafafine talavou i Peretania: “E na o le vale e talitonu i le Atua.” Na tusi se uso mai Siamani: “E manatu oʻu faiaʻoga o ni fagogo tala o le Tusi Paia e faatatau i le foafoaga. E latou te manatu foʻi o se mea masani le talitonu o tamaiti i le evolusione.” Na faapea mai se tuafafine talavou i Falani: “E matuā maofa faiaʻoga i laʻu aʻoga ona o le iai pea o ni tamaiti e talitonu i le Tusi Paia.”

2 I le avea ai o se auauna talavou a Ieova po o sē o loo aʻoaʻoina e faatatau iā te Ia, po o e feagai ma le omiga ia talitonu i aʻoaʻoga taatele e pei o le evolusione, nai lo o le talitonu i Lē na foafoaina mea? Pe afai o lea, e iai laasaga e mafai ona faamalosia ai pea lou faatuatua. O se tasi o auala, o le faaaogā o le tomai e mafaufau ai mai le Atua, lea ʻo le a leoleoina ai oe.’ O le a puipuia ai oe mai i filosofia faaletagata lea e mafai ona faavaatuʻia ai lou faatuatua.—Faitau le Faataoto 2:10-12.

3. O le ā o le a iloiloina i lenei mataupu?

3 O le faatuatua moni e faavae i le poto saʻo e faatatau i le Atua. (1 Timo. 2:4) O lea, a o e suʻesuʻeina le Afioga a le Atua ma a tatou lomiga faa-Kerisiano, aua le tau ina faitau i ai. Ia faaaogā le tomai e mafaufau ai ina ia mafai ai ona e “malamalama” i mea o loo e faitauina. (Mata. 13:23) Seʻi o tatou vāai pe e faapefea i le faia o lenā mea ona fesoasoani e faamalosia ai lou faatuatua i le Tusi Paia, ma lou talitonu o le Atua na foafoaina mea. E anoanoaʻi “faamaoniga manino” o nei mataupu.—Epe. 11:1.

AUALA E FAAMALOSIA AI LOU FAATUATUA

4. O le ā le itu e tutusa ai le talitonu i le evolusione ma le talitonu i le Atua, ma o le ā e tatau ona tatou faia?

4 Po ua faapea atu se tasi e talitonu i le evolusione ona e faavae i le faasaienisi, ae e lē talitonu i le Atua ona e manaʻomia ai le faatuatua? E faapena manatu o le toʻatele. Peitaʻi, e lelei ona tatou manatua le manatu lenei: E tusa pe e talitonu i le Atua po o le evolusione, e manaʻomia uma ai le faatuatua. E faapefea? E leai se tasi o i tatou ua vaai i le Atua, po ua vaai foʻi a o foafoaina se mea. (Ioa. 1:18) E leai se tagata po o se saienitisi ua vaai ua faasolosolo ona suia se meafaiola e avea ma se isi meafaiola. O se faaaʻoaʻoga, e leai se isi ua vaai a o faasolosolo ona suia se manukī e avea ma tagata. (Iopu 38:1, 4) O lea, e tatau iā i tatou uma ona iloilo faamaoniga ma faaaogā o tatou tomai e mafaufau ai e faia ai ni faaiʻuga lelei. Na tusi le aposetolo o Paulo e faatatau i le foafoaga: ʻO uiga lē vaaia o le Atua, ua vaaia lava ia talu ona foafoaina le lalolagi, ona ua mafai ona vaaia i mea na faia, e oo foʻi i lona mana e faavavau ma lona tulaga o le Atua, o lea ua lē mautali ai i latou.’—Roma 1:20.

Pe a fefulifulisaʻi ma isi, ia faaaogā lelei meafaigaluega o loo maua i lau gagana (Tagaʻi i le palakalafa e 5)

5. O ā meafaigaluega e mafai ona tatou aʻoaʻoina atili ai e faatatau i le foafoaga?

5 Pe a tatou vāai i mea faalenatura ma manatunatu loloto i ai, e tatou te iloa ai le ofoofogia o le auala na foafoaina ai mea uma. “O le faatuatua ua tatou iloa ai” e iai Lē na foafoaina mea, e ui e lē vaaia o ia. Ua tatou iloa ai ona uiga matagofie ma lona atamai tele. (Epe. 11:3, 27) E mafai ona tatou aʻoaʻoina atili e faatatau i mea na ia foafoaina, e ala i le faitau i mea ua iloa e saienitisi. O nisi o na faamatalaga, e maua i a tatou meafaigaluega mo saʻiliʻiliga, e pei o le vitiō The Wonders of Creation Reveal God’s Glory, o polosiua Was Life Created? ma le The Origin of Life—Five Questions Worth Asking, ma le tusi Is There a Creator Who Cares About You? E masani ona maua i le Ala Mai! faatalatalanoaga ma saienitisi ma isi e faatatau i māfuaaga ua latou talitonu ai i le Atua. Ua faamatala foʻi i le faasologa o mataupu “Pe na Teʻi Lava ua Iai?” faamatalaga e faatatau i meaola ma isi mea o le natura, ma faaaʻoaʻoga o le taumafai o saienitisi e faataʻitaʻi i le auala na foafoaina ai na meafaiola.

6. O ā nisi o aogā o meafaigaluega ua tatou maua, ma o ā aogā ua e maua mai ai?

6 Na faapea mai se uso e 19 tausaga i le Iunaite Setete e faatatau i polosiua e lua na taʻua: “Sa matuā aogā iā te aʻu. E tele taimi na ou suʻesuʻeina ai nei polosiua.” Na tusi mai se tuafafine Falani: “Ou te maofa i mataupu ʻPe na Teʻi Lava ua Iai?’ Ua iloa ai e mafai e tagata atamamai faapitoa ona mulimuli i le auala na foafoaina ai mea o le foafoaga, ae e lē mafai ona tutusa ma le lavelave o na foafoaga.” Ua faapea mai mātua o se talavou e 15 tausaga i Aferika i Saute: “O le mataupu muamua e masani ona faitau i ai la ma tama i le Ala Mai!, o le mataupu o ʻFaatalanoaga.’” Ae e faapefea oe? Po o e faaaogā lelei na sauniuniga? Pe afai o lea, e mafai ona faamalosia ai lou faatuatua e pei o se laau e malolosi ona aa. O le iʻuga, o le a malosi lou faatuatua e tūmausalī ai e ui i aʻoaʻoga sesē e pei o ni matagi malolosi.—Iere. 17:5-8.

O LOU FAATUATUA I LE TUSI PAIA

7. Aiseā e finagalo ai le Atua e te faaaogā le mafaufau lelei?

7 Pe e sesē ona fesili e faatatau i le Tusi Paia? E leai! E finagalo Ieova ia e faaaogā le “mafaufau lelei” e te faamaonia ai o le upu moni lea. E lē finagalo o ia e te talitonu i se mea ona o loo talitonu i ai isi. O lea, ia faaaogā le tomai e mafaufau ai ina ia e maua ai le poto saʻo. O lenā poto e avea ma faavae malosi o le faatuatua moni. (Faitau le Roma 12:1, 2; 1 Timoteo 2:4.) O se tasi o auala e te maua ai lenā poto, o le suʻesuʻeina lea o ni mataupu patino e te fia malamalama atili i ai.

8, 9. (a) O ā ni mataupu patino ua fiafia nisi e suʻesuʻeina? (e) O ā aogā ua maua e nisi ona o le manatunatu loloto i mea ua latou suʻesuʻeina?

8 O nisi ua filifili e suʻesuʻe le saʻo aʻiaʻi o le Tusi Paia i ona valoaga, lona talafaasolopito, suʻesuʻega o toega o mea, ma mea faasaienisi. O se tasi o valoaga mataʻina e mafai ona suʻesuʻeina, o le Kenese 3:15. O lenā mau ua faailoa mai ai le matua o le Tusi Paia, o le faasilisilia lea o le pule silisili ese a le Atua, ma le faapaiaina o lona suafa e ala i le Malo. O lenā mau o loo faaaogā ai se gagana faafaatusa, e faailoa mai ai le auala o le a foʻia ai e Ieova mafatiaga uma o fesagaʻia e tagata talu mai Etena. E faapefea la ona e suʻesuʻeina le Kenese 3:15? O se tasi o auala, o le tusia lea o se siata. E mafai ona e faia se lisi o mau o le Tusi Paia o loo aumaia ai ni faamatalaga i le auala e faataunuu ai lenei valoaga. Pe a uma, ona saʻili lea po o anafea na tusia ai na mau, ma faatulaga e fua i le taimi na tusia ai. O le a e iloa ai, e eseese vaitaimi na soifua ai tusitala o le Tusi Paia, peitaʻi na latou tusia uma ni faamatalaga e faasolosolo ona faamanino ai lenei valoaga. O le a fesoasoani lenei mea e te mautinoa ai na taʻitaʻia i latou e le agaga paia.—2 Pete. 1:21.

9 Na tusi se uso mai i Siamani: “E ui e pe ā ma le 40 tane na tusiaina le Tusi Paia, ae o loo faamatilatila i le Tusi Paia atoa le Malo o le Atua. O le toʻatele o i latou e eseese taimi na soifua ai, ma e lē masani le tasi i le isi.” Na faagaeetia se tuafafine mai i Ausetalia i se mataupu mo suʻesuʻega i Le Olomatamata o Tesema 15, 2013, na faamatala ai le uiga o le Paseka. O lenā sauniga faapitoa e fesootaʻi atu i le Kenese 3:15 ma le Mesia. Na tusi o ia: “O lenā suʻesuʻega na ou iloa ai le lelei o Ieova. Na ou matuā maofa i lana faatulagaga mo Isaraelu, ma le auala na faataunuu ai iā Iesu. Sa ou nofo ma mafaufau i le mataʻina o le mea na faaata mai i le tausamiga o le Paseka.” Aiseā na oo ai na faalogona i lea tuafafine? Sa ia mafaufau loloto i mea na ia faitauina ma “malamalama i ai.” Na faamalosia ai lona faatuatua, ma atili ai ona mafuta vavalalata atu iā Ieova.—Mata. 13:23.

10. E faapefea i le faamaoni o tusitala o le Tusi Paia ona faamalosia ai lou faatuatua i le Tusi Paia?

10 O se isi vala e faamalosia ai le faatuatua, o le iloiloina lea o le faamaoni ma le lototetele o tane na tusia le Tusi Paia. O le toʻatele o isi tusitala anamua, na latou viiviia o latou taʻitaʻi ma o latou malo. Peitaʻi, o perofeta a Ieova na latou faamatala mai mea moni. Na latou lotomalilie e faailoa mai mea sesē a o latou tagata, e oo lava i o latou tupu. (2 No. 16:9, 10; 24:18-22) Na latou faailoa mai foʻi ma le faamaoni o latou lava vaivaiga, ma vaivaiga o isi auauna a le Atua. (2 Samu. 12:1-14; Mare. 14:50) Na faapea mai se uso talavou i Peretania: “E seāseā maua lenā ituaiga o faamaoni. O lenei vala, na atili ai ona ou mautinoa o le Tusi Paia e mai iā Ieova.”

11. E faapefea i taʻiala o loo i le Tusi Paia ona tatou mautinoa ai na faagaeeina e le Atua le Tusi Paia?

11 Ua talitonu le toʻatele na faagaeeina e le Atua le Tusi Paia, ona o taʻiala o loo iai e faaleleia ai olaga o tagata. (Faitau le Salamo 19:7-11.) Na tusi mai se tuafafine talavou i Iapani: “Na matuā fiafia lo matou aiga ina ua faatatauina aʻoaʻoga a le Tusi Paia. Ua matou maua le filemu, autasi, ma le alofa.” E puipuia i tatou e taʻiala o loo i le Tusi Paia, mai i le aafia i tapuaʻiga sesē ma faiga faaagaga lea ua faapologaina ai le toʻatele. (Sala. 115:3-8) Pe e iai se aafiaga lelei i tagata ona o le aʻoaʻoga e leai se Atua? O na aʻoaʻoga e pei o le evolusione, ua avea ai mea faalenatura e pei o se atua, ma tuuina i ai le mana lea e na o Ieova e tatau i ai. O i latou e faapea mai e leai se Atua, e latou te manatu e faalagolago lo tatou lumanaʻi iā i tatou lava. Peitaʻi, e lē mafai ona latou folafolaina mai se lumanaʻi lelei.—Sala. 146:3, 4.

FEFULIFULISAʻI MA ISI

12, 13. O le ā se auala lelei e fefulifulisaʻi ai e faatatau i le foafoaga po o le Tusi Paia, pe a talanoa ma tamaiti aʻoga, faiaʻoga, po o isi?

12 O le ā se auala lelei e te fefulifulisaʻi ai ma isi e faatatau i le foafoaga ma le Tusi Paia? Muamua, aua le vave ona e mafaufau ua e iloaina mea uma e talitonu i ai isi. E talitonu nisi i le evolusione ae e latou te manatu foʻi e iai se Atua. E latou te manatu na faaaogā e le Atua le evolusione e foafoaina ai meafaiola uma. E manatu nisi e tatau ona saʻo le evolusione ona o loo aʻoaʻoina i aʻoga. Ae ua lē toe talitonu nisi i le Atua ona o le lē fiafia i lotu. O lea, pe a talanoa ma se tasi e faatatau i le amataga o meafaiola, e masani ona lelei le fesili muamua i ai. Ia taumafai e iloa po o le ā le mea e talitonu i ai o ia. Pe afai e te magafagafa ma nofosauni e faalogo, atonu o le a ia faalogo mai iā te oe.—Tito 3:2.

13 Pe a faapea mai se tasi e te valea ona o lou talitonu e iai Lē na foafoaina mea, o le ā le auala e te tali atu ai? Ia talosaga atu ma le faaaloalo i lenā tagata e faamatala mai le auala na amata ai le ola. E mafai ona e faapea atu, pe a amata le ola e pei o se sela, e tatau ona mafai ona faateleina lenā sela. Na taʻua e se saienitisi o nisi nei o mea e manaʻomia: (1) o se mea e pei o se paʻu e puipuia ai, (2) o le tomai e maua ma faaaogā ai le malosi, (3) faamatalaga e faatonutonu ai lona foliga mai ma le tuputupu aʻe, (4) o le tomai e faia ai ni kopi o na faamatalaga. Na ia faaopoopo mai: “E oo lava i se mea matuā laʻitiiti e ola i le tino, e matuā maofa ai se tasi i le lavelave o le auala na faia aʻe ai.”

14. O le ā e mafai ona e faia pe afai e te leʻi sauni e talanoa e faatatau i le evolusione po o le foafoaga?

14 Pe afai e te leʻi sauni e talanoa e faatatau i le evolusione po o le foafoaga, e mafai ona e faaaogā le auala faigofie na fefulifulisaʻi ai Paulo ma isi. Na tusi o ia: “E tofu lava le fale ma le tagata na ia faia, a o lē na faia mea uma o le Atua lea.” (Epe. 3:4) E matuā talafeagai ma aogā lenā manatu! Ioe, o so o se fausaga e lavelave e mautinoa na faia e se tagata atamai. E mafai foʻi ona e faaaogāina se lomiga talafeagai. Na faaaogā e se tuafafine polosiua e lua na taʻua muamua, ina ua talanoa i se tama talavou na faapea mai e lē talitonu e iai se Atua, ae na ia talitonu i le evolusione. Ina ua mavae le pe ā ma le tasi le vaiaso, na faapea mai lenei alii talavou, “Ua ou talitonu nei i le Atua.” O le iʻuga, na faia lana suʻesuʻega faale-Tusi Paia ma ua avea nei o ia ma se tasi o o tatou uso.

15, 16. O le ā se auala e mafai ona e faaaogā pe a e talanoa e faatatau i le Tusi Paia, ma o le ā lou sini?

15 E mafai foʻi ona e faaaogā na auala faigofie pe a e talanoa i se tasi e masalosalo i le Tusi Paia. Ia taumafai e iloa le mea e talitonu i ai, ma mataupu e fiafia i ai. (Faata. 18:13) Pe afai e fiafia i mea faasaienisi, atonu o le a ia tali mai pe a e faailoa atu ni manatu e iloa ai le saʻo o le Tusi Paia i mea faasaienisi. E ono fiafia nisi i faaaʻoaʻoga e iloa ai le saʻo aʻiaʻi o valoaga ma le talafaasolopito o le Tusi Paia. E mafai foʻi ona e faailoa atu taʻiala faale-Tusi Paia e faaleleia ai olaga o tagata, e pei ona maua i le Lauga a Iesu i luga o le mauga.

16 Ia manatua, o lou sini ia pāʻia loto o tagata ae lē o le manumalo i se finauga. Ia faalogologo lelei. Ia faia ni fesili talafeagai, ma talanoa atu i se auala agamalu ma faaaloalo, aemaise pe a talanoa ma ē e matutua. Atonu o le a latou faaaloalo ai i ou manatu. O le a latou iloa ai foʻi sa e mafaufau loloto i ou talitonuga. O le mea lenā e lē faia e le toʻatele o talavou. Ia manatua e lē manaʻomia ona e tali atu i ē e maumauaʻi i o latou talitonuga, pe e ula mai i ou talitonuga.—Faata. 26:4.

IA FAI MOU LE UPU MONI

17, 18. (a) O le ā e fesoasoani iā te oe ina ia fai mou le upu moni? (e) O le ā le fesili o le a iloiloina i le mataupu o loo sosoo mai?

17 E lē lava le iloaina o aʻoaʻoga faavae o le Tusi Paia ina ia maua ai se faatuatua malosi. O lea, ia saʻiliʻili loloto i le Afioga a le Atua, e pei o loo e saʻilia se oloa lilo. (Faata. 2:3-6) Ia faaaogā lelei isi meafaigaluega atonu o loo maua i lau gagana, e pei o le Lomiga Faale-Tusi Paia I LE INITANETI, Tusi Taʻiala mo Saʻiliʻiliga a Molimau a Ieova, o le Watchtower Library i le DVD, ma le Watch Tower Publications Index. Ia avea foʻi ma ou sini le faitauina o le Tusi Paia atoa. Atonu e mafai ona e faia lenā mea a o faagasolo le 12 masina. O le faitauina o le Afioga a le Atua o se tasi lea o auala sili e faamalosia ai lo tatou faatuatua. Na faapea mai se ovasia matagaluega ina ua mafaufau i le taimi a o talavou: “O se tasi o mea na fesoasoani iā te aʻu e iloa ai o le Tusi Paia o le Afioga lea a le Atua, o le faitauina lea o le Tusi Paia atoa. Na ou malamalama lelei ai i tala o le Tusi Paia na ou aʻoaʻoina a o oʻu laʻitiiti. O i inā na amata ai loa ona ou tuputupu aʻe faaleagaga.”

18 Mātua e, e telē la outou vaegafai i le tuputupu aʻe faaleagaga o a outou fanau. E faapefea ona outou fesoasoani e atiaʻe lo latou faatuatua malosi? O le vala lenā o le a iloiloina i le mataupu o loo sosoo mai.