1. O le ā e tatau ona fai e Kerisiano ina ia tini i le tuuga i le ola?

O LOO iai Kerisiano i se tuuga i le ola. Pe faatoʻā tatou tamomoʻe pe ua leva foʻi ona iai i le tuuga, e tatau ona tatou faaauau pea seʻia taunuu i le tini. O le fautuaga a le aposetolo o Paulo na avatu i Kerisiano i Filipi, e mafai ona faamalosia ai i tatou ina ia tini i le tuuga. O nisi o lenā faapotopotoga i le uluaʻi senituri, ua tele tausaga o auauna iā Ieova ina ua latou maua le tusi a Paulo. Na latou auauna pea ma le faamaoni iā Ieova, ae na faamanatu atu i ai e Paulo, e manaʻomia ona latou tumau i le auaunaga. Na ia manaʻo ia latou mulimuli pea i lana faaaʻoaʻoga, o le “tausinio i le sini.”​—Fili. 3:14.

2. Aiseā na fetaui lelei ai le taimi na avatu ai e Paulo lana fautuaga i Kerisiano i Filipi?

² Na fetaui lelei le taimi na avatu ai e Paulo le fautuaga i Kerisiano i Filipi. Na feagai le faapotopotoga ma sauāga mai lava i le amataga. Na amata sauāga, ina ua talia e Paulo ma Sila le valaaulia mai i le Atua ina ia ō i Maketonia, ma na la taunuu i Filipi i le pe ā o le 50 T.A. (Galu. 16:9) O i inā na la maua ai se fafine e igoa iā Litia, o lē ʻna faalogo ma na tatalaina e Ieova lona loto’ i le tala lelei. (Galu. 16:14) E leʻi umi ae papatiso faatasi o ia ma lona aiga. Peitaʻi, e leʻi nofoaʻi le Tiapolo. Na fetoso e tamāloloa o le aai Paulo ma Sila i luma o alii faamasino, ma tuuaʻia pepelo i laʻua i le faatupu faalavelave. Na iʻu ina sasaina Paulo ma Sila, tuuina i le falepuipui, ma mulimuli ane talosaga atu iā i laʻua e tuua le aai. (Galu. 16:16-40) Pe na la faavaivai ai? E matuā leai lava. Ae faapefea uso ma tuafāfine o le faapotopotoga fou? Na latou tutumau foʻi. E mautinoa, na matuā faamalosia i latou i faaaʻoaʻoga lelei a Paulo ma Sila.

3. O le ā na iloa e Paulo, ma o ā fesili o le a tatou iloiloina?

 ³ Sa maumauaʻi Paulo ia lē faavaivai. (2 Kori. 4:16) Na ia iloa, ina ia taunuu i le tini e tatau ona ia taulaʻi pea i le sini. O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai le faaaʻoaʻoga a Paulo? O ā ni faaaʻoaʻoga i aso nei o le faatuatua, ua faaalia ai e mafai ona tatou tutumau i le onosaia o faafitauli? E faapefea i lo tatou faamoemoe i le lumanaʻi, ona faamalosia ai la tatou filifiliga ia lē faavaivai?

4. Na faapefea ona faaalia e Paulo lona maelega e ui i lona tulaga?

⁴ Seʻi mafaufau i le galue mamafa o Paulo ina ua ia tusi atu i Kerisiano i Filipi. Na saisaitia o ia i se fale i Roma. Na matuā faatapulaa lona saʻolotoga e talaʻi ai. Peitaʻi na tele pea mea na ia faia, e pei o le molimau i ē na asiasi ane ma tusia ni tusi i faapotopotoga mamao. E faapena aso nei, e toʻatele Kerisiano ua lē mafai ona tuua fale, ae ua latou faaaogā so o se avanoa e faasoa atu ai le tala lelei i tagata e asiasi atu i ō latou fale. E latou te tusiaina foʻi tusi faalaeiau i tagata e lē mafai ona asiasi i ai.

5. E tusa ai ma faamatalaga a Paulo o loo i le Filipi 3:12-14, o le ā na fesoasoani iā te ia e taulaʻi ai pea i le sini?

⁵ E leʻi faatagaina e Paulo o ia e uaʻi atu i mea na ia ausia i le taimi ua mavae, po o mea sesē foʻi na ia faia. O le mea moni, na ia faapea mai e tāua ʻle faagalo o mea ua tuanaʻi’ ina ia ʻtepa taulaʻi atu ai i mea i le lumanaʻi,’ o le taunuu manuia lea i le tini. (Faitau le Filipi 3:12-14.) O ā ni mea na ono tosina ese ai Paulo? Muamua, o mea mataʻina na ia faataunuuina i le lotu Iutaia. Peitaʻi, na ia vaai i na mea o ni “otaota.” (Fili. 3:3-8) Lua, e leʻi avea ona faalogona nofosala i le sauāina o Kerisiano i le taimi ua mavae, e faavaivaia ai o ia. Tolu, e leʻi manatu o ia ua lava mea na ia faia e auauna ai iā Ieova. Na fua tele mai le faiva a Paulo e ui na iai taimi na faafalepuipuiina ai, sasaina, fetogiina i maa, afātia i folauga, ma le leai o ni meaʻai ma lavalava. (2 Kori. 11:23-27) Peitaʻi, e ui i mea na ia faataunuuina ma mea na mafatia ai, ae na iloa e Paulo e tatau ona ia tumau pea. O le mea foʻi lenā e tatau ona tatou faia.

6. O ā “mea ua tuanaʻi” atonu e manaʻomia ona faagalo?

⁶ E faapefea ona tatou faaaʻoaʻo i le faaaʻoaʻoga a Paulo, “o le faagalo lea o mea ua tuanaʻi”? O nisi o i tatou atonu e manaʻomia ona foʻia faalogona nofosala, ona o agasala sa fai i le taimi ua teʻa. Afai o lea, aiseā e lē amata ai sau oe lava suʻesuʻega e faaautū i le taulaga togiola a Keriso? Pe a tatou suʻesuʻe, manatunatu loloto ma tatalo e faatatau i lenā mataupu faamalosiau, o le a fesoasoani e tuuitiitia ai o tatou faalogona nofosala e lē tatau ona i ai. E ono taofia ai foʻi i tatou mai i le faasalaina o i tatou lava i agasala ua faamagalo e Ieova. Seʻi mātau se isi lesona e tatou te aʻoaʻoina mai iā Paulo. O nisi atonu ua tuua galuega e lelei totogi, ina ia faamuamua ai manaʻoga o le Malo. Afai o lea, pe e mafai ona tatou faagalo mea ua tuanaʻi, e ala i le ʻalofia o le momoo i mea faitino ia atonu na tatou ono maua? (Nu. 11:4-6; Fai. 7:10) “O mea ua tuanaʻi,” e ono aofia ai foʻi mea na tatou ausia i le auaunaga iā Ieova, po o luʻi na tatou onosaia. E moni, o le toe tepa i tua i le auala na faamanuia ma lagolagoina ai i tatou e Ieova, e mafai ona tatou vavalalata atu ai i lo tatou Tamā. Peitaʻi, e tatou te lē mananaʻo e faamalie i tatou lava, ma manatu ai ua lava a tatou galuega mo Ieova.​—1 Kori. 15:58.

7. I le 1 Korinito 9:24-27, o le ā e manaʻomia ina ia tatou manumalo ai i le tuuga i le ola? Ia faataʻitaʻi.

⁷ Na malamalama lelei Paulo i le fetalaiga lenei a Iesu: “Ia outou faamalolosi.”  (Luka 13:23, 24) Na iloa e Paulo, ina ia pei o Keriso e tatau ona ia faamalosi pea seʻia tau i le iʻuga. O lea, na ia faatusatusa ai le olaga o se Kerisiano i se tuuga. (Faitau le 1 Korinito 9:24-27.) O se tagata e tamoʻe i le tuuga, e taulaʻi atu i le tini ma e na te ʻalofia mea e taaʻina ese ai. O se faaaʻoaʻoga, i aso nei o tagata tamomoʻe i se tuuga i le taulaga, atonu e ui atu i se auala e tumu i faleoloa ma isi mea e ono tosina ese ai. Pe e te talitonu e mafai e se tagata tamoʻe ona tū e matamata i oloa o loo iloa atu i faamalama o le faleoloa? E lē mafai pe a fia manumalo! I le tuuga i le ola, e tatau ona tatou ʻalofia mea e taaʻina ese ai. Afai e tatou te taulaʻi atu i lo tatou sini, faamalolosi ma finafinau e pei o Paulo, o le a tatou maua la le taui!

8. O ā luʻi e tolu o le a tatou iloiloina?

⁸ Seʻi o tatou iloiloina ni luʻi se tolu, e ono māfua ai ona tatou faavaivai. O le lē taunuu o mea na faatalitalia, fai ifo le malosi, ma le umi o tatou fesagaʻia faigatā. E tatou te maua aogā mai i auala na onosaia ai e nisi nei luʻi.​—Fili. 3:17.

9. E faapefea ona tatou aafia pe a lē taunuu mea na tatou faatalitalia?

⁹ Lē taunuu o mea na faatalitalia. O se mea masani lo tatou momoo i mea lelei ua folafola mai e Ieova. O le mea moni, ina ua faailoa atu e le perofeta o Sapakuka lona faanaunauga iā Ieova, ina ia faaiʻuina e Ieova amioga leaga i Iuta, na faatonuina o ia e Ieova “ia faatalitali pea i ai.” (Sapa. 2:3) O lea, pe afai e tuai ona faataunuuina mea na faatalitalia, e ono faaitiitia ai lo tatou maelega. E mafai foʻi ona tatou faavaivai ai. (Faata. 13:12) Na tupu le mea lenei i le amataga o le senituri lona 20. I lenā taimi, e toʻatele Kerisiano faauuina na latou faatalitali i le mauaina o lo latou taui faalelagi i le 1914. Ae ina ua lē taunuu le mea na latou faatalitalia, na faapefea ona feagai uso faamaoni ma lenā tulaga?

10. Na faapefea ona fesagaʻia e se ulugalii le lē taunuu o mea na la faatalitalia?

¹⁰ Seʻi iloilo le faaaʻoaʻoga o ni ē faamaoni  na fesagaʻia foʻi lenā luʻi. Na papatiso Royal Spatz i le 1908, ina ua 20 ona tausaga. Na ia matuā mautinoa e lē o toe umi ae ia mauaina lona taui. O le mea moni, ina ua ia fia faaipoipo i le 1911, na ia fai atu iā Pearl o lē o le a avea ma ana avā: “Ua e iloa le mea o le a tupu i le 1914. Afai ta te fia faaipoipo, e lelei pe a vave fai.” Pe na faavaivai lenei ulugalii i le tuuga i le ola ina ua lē mauaina lo la taui faalelagi i le 1914? E leai, auā o lo la sini autū, o le faamaoni lea i le faia o le finagalo o le Atua, ae lē o le mauaina o le taui. Na la maumauaʻi e tamomoʻe ma tutumau i le tuuga. O le mea moni na maelega ma faamaoni Royal ma Pearl, seʻia faaiʻuina o la soifuaga faalelalolagi i le mavae ai o le tele o tausaga. E mautinoa o loo e momoo e vaai i le taimi o le a faamamaluina ai e Ieova lona suafa ma lana pule silisili ese, ma faataunuu mea uma na ia folafola mai. Ia e mautinoa, o le a faataunuuina nei mea i le taimi atofaina a Ieova. Ae a o leʻi oo mai, seʻi o tatou pisi pea e auauna iā Ieova ma aua le avea le lē taunuu o mea na faatalitalia, e tatou te lotovaivai ai.

11-12. Aiseā e mafai ai ona tatou auauna pea iā Ieova e ui ua fai ifo lo tatou malosi? Aumai se faaaʻoaʻoga.

¹¹ Fai ifo le malosi. E ese mai i se tagata tamoʻe moni lava, e lē manaʻomia ona e malosi faaletino e faaauau ai ona e malosi faaleagaga. O le mea moni, e toʻatele ua fai ifo le malosi o le tino, ae o loo latou maumauaʻi pea ia malolosi faaleagaga. (2 Kori. 4:16) O se faaaʻoaʻoga, e 88 tausaga o le uso o Arthur Secord, * na fai ifo lona malosi ma na maʻi ina ua mavae le 55 tausaga talu ona auauna i Peteli. Na alu atu se teine tausimaʻi i lona moega e vaai pe e iai se mea e manaʻo i ai. Na tilotilo atu le teine tausimaʻi ma faapea atu i se leo mālū: “Uso Secord, ua tele mea na e faia mo Ieova.” Peitaʻi, e leʻi uaʻi atu Secord i mea na ia faia. Na ona ia tilotilo atu lava i le teine, ʻataʻata ma fai atu: “Ioe, e saʻo oe. Ae e lē o mea na tatou faia e tāua. E tāua le tumau faamaoni i le taimi lenei e oo i le lumanaʻi.”

¹² Atonu na e auauna iā Ieova mo le tele o tausaga, ma ua fai ifo lou malosi ona o maʻi, ma ua lē mafai ai ona e faia le tele o mea na e faia muamua. Pe afai o lea, aua le lotovaivai. Ia e mautinoa, e tāua iā Ieova lau auaunaga faamaoni na faia i le taimi ua teʻa. (Epe. 6:10) I le taimi nei, e ao ona manatua o lo tatou tuutoina atu ma le lotoatoa iā Ieova, e lē fua i le tele o mea tatou te faia e auauna ai iā te ia. Nai lo o lea, e iloa le loloto o lo tatou tuutoina atu, e ala i le iai o se vaaiga saʻo ma faia mea uma e mafai e lo tatou malosi. (Kolo. 3:23) E malamalama Ieova i mea e gata ai lo  tatou mafai, ma e lē finagalo o ia i ni mea e sili atu, nai lo o mea e tatou te mafaia.—Mare. 12:43, 44.

13. E faapefea i le faaaʻoaʻoga a Anatoly ma Lidiya ona faamalosia ai i tatou, e faaauau ai pea e ui i le tele o faigatā?

¹³ Umi o fesagaʻia faigatā. Na onosaia e nisi auauna a Ieova le tele o faigatā ma sauāga. O se faaaʻoaʻoga, o Anatoly Melnik * e na o le 12 ona tausaga ina ua puʻea lona tamā, faafalepuipui ma faaaunuua i Siberia, e tusa ma le 4,000 maila (7,000 km) le mamao mai i lona aiga i Moldova. I le tausaga na sosoo ai, na faaaunuua ai Anatoly, o lona tinā ma mātua o lona tinā i Siberia. E leʻi umi ae mafai loa ona latou auai i sauniga i se isi nuu, peitaʻi na latou savavali mo le 20 maila (30 km) i le kiona, ma na latou onosaia le matuā malūlū. Mulimuli ane, na oo ina falepuipui Melnik mo le tolu tausaga lea na ia tuua ai lana avā o Lidiya ma le la tama teine e tasi le tausaga. E ui i le tele o tausaga o feagai ma faigatā, ae na faaauau pea ona auauna faamaoni Anatoly ma lona aiga iā Ieova. I le taimi nei, ua 82 tausaga o Anatoly ma o loo auauna o se sui o le Komiti o le Lālā i Asia Tutotonu. I le pei o Anatoly ma Lidiya, seʻi o tatou faia mea uma e tatou te mafaia, ma tumau ai pea e pei ona sa tatou faia.​—Kala. 6:9.

14. O le ā na iloa e Paulo e tatau ona ia faia e ausia ai lona sini?

¹⁴ Na mautinoa e Paulo o le a ia taunuu i le tini ma ausia lona sini. Ona o ia o se Kerisiano faauuina, na ia tulimataʻia le taimi e na te mauaina ai “le taui . .  o le valaau faalelagi mai i le Atua.” Peitaʻi, ina ia ausia lenā sini na ia iloa e tatau ona “tausinio” pea. (Fili. 3:14) Na faasoa atu e Paulo i Kerisiano i Filipi se faatusatusaga mataʻina, e fesoasoani ai iā i latou e taulaʻi ai pea i lo latou sini.

15. Na faapefea ona faaaogā e Paulo le mataupu o le tagatānuu, e faalaeiau ai Kerisiano i Filipi ia faaauau pea ona “tausinio”?

¹⁵ Na faamanatu atu e Paulo i Kerisiano i Filipi le avea o i latou ma tagatānuu o le lagi. (Fili. 3:20) Aiseā na tāua ai lenā faamanatu? I na aso, e tāua tele le avea ma tagatānuu o Roma. * Peitaʻi, e sili atu le tāua o le avea o Kerisiano faauuina ma tagatānuu o le lagi, e maua ai aogā e sili atu. O lea, e laʻitiiti se  aogā o le avea ai ma se tagatānuu o Roma. O le mea lea, na faalaeiau atu ai Paulo i Kerisiano i Filipi, “ia tusa a outou gaoioiga ma le tala lelei i le Keriso.” (Fili. 1:27, i lenei mau o le upu “gaoioiga” e uiga atu i le gaoioi pe amioaʻi e pei o ni tagatānuu.) Ua faataatia e Kerisiano faauuina se faaaʻoaʻoga lelei, a o latou tausinio atu i lo latou taui, o le ola e faavavau i le lagi.

16. Pe tatou te faamoemoe e ola i le lagi po o le lalolagi, ae o le ā e tatau ona faaauau ona fai e tusa ai ma le Filipi 4:6, 7?

¹⁶ Pe e tatou te faamoemoe e ola e faavavau i le lagi pe i le lalolagi parataiso, e tatau ona tatou tausinio pea i le sini. Po o le ā lava le tulaga, e lē tatau ona tatou toe tepa i mea ua tuanaʻi, pe faatagaina ni mea e taofia ai lo tatou agaʻigaʻi i luma. (Fili. 3:16) E ono foliga mai ua tuai ona taunuu mea na tatou faatalitali i ai, po ua fai ifo foʻi lo tatou malosi. Atonu foʻi na tatou fesagaʻia faigatā ma sauāga i le tele o tausaga. Ae po o le a lava lou tulaga, “aua neʻi popole i se mea.” Nai lo o lea, ia talosaga ma faatoga atu i le Atua, ona ia foaʻiina mai lea o le filemu e sili atu i mea na tatou manatu ai.​—Faitau le Filipi 4:6, 7.

17. O le ā o le a tatou talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai?

¹⁷ I le pei o se tagata tamoʻe ua tuu uma lona malosi e tamoʻe atu ai i le tini, e faapena ona tatou taulaʻi atoatoa atu i lo tatou sini, ina ia tini i le tuuga i le ola. E tatou te mananaʻo e faia mea uma e mafai e lo tatou malosi, ma o tatou tulaga. O lea, ia faamalolosi pea ma ia naunau e agaʻigaʻi i luma a o tulimataʻia se lumanaʻi matagofie. O le ā e tatau ona tatou faia ina ia tausinio ai pea i le ala saʻo, ma i se auala e tatou te tumau ai? O le a fesoasoani iā i tatou le mataupu o loo sosoo mai, ina ia faatulaga ai mea e tatau ona faamuamua ma ʻfaamautinoa mea e sili ona tāua.’​—Fili. 1:9, 10.